Kościół farny św. Piotra i Pawła w Görlitz
| kościół parafialny | |||||||||||||||||||||
 Widok ogólny | |||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kraj związkowy | |||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||||
| Parafia |
Evangelische Innenstadtgemeinde Görlitz | ||||||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Saksonii  | |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Niemiec  | |||||||||||||||||||||
 51°09′30,20″N 14°59′32,52″E/51,158389 14,992367
| |||||||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||||||
Kościół farny św. Piotra i Pawła w Görlitz (niem. Pfarrkirche St. Peter und Paul lub w skrócie: Peterskirche) – kościół ewangelicko-augsburski położony w saksońskim Görlitz na pagórku nad Nysą Łużycką. Największy kościół halowy w Saksonii.
Historia i architektura[edytuj | edytuj kod]
Kościół św. Piotra i Pawła wznosi się nad Nysą Łużycką stanowiąc dzięki swemu wysokiemu, pokrytemu miedzianą blachą dachowi i parze strzelistych wież charakterystyczny punkt orientacyjny Starego Miasta Görlitz.
Już ok. 1230 istniała w tym miejscu późnoromańska bazylika, z której zachował się zachodni fragment z bogato zdobionym, uskokowym portalem, zwanym Portalem Narzeczonych. W latach 1423–1475 zbudowano w tym miejscu nowy, późnogotycki, pięcionawowy pseudobazylikowy kościół halowy. Budowę nad osuwającym się terenie nad Nysą Łużycką rozpoczęto od potężnych fundamentów czteronawowej krypty św. Jerzego, konsekrowanej w 1475. W wyniku rywalizacji z nową, czteronawową katedrą w Budziszynie zmieniono pierwotny, trzynawowy plan świątyni na pięcionawowy. W odróżnieniu od klasycznego kościoła halowego zewnętrzne nawy boczne (20 m wysokości) są niższe od nawy środkowej (27 m) i wewnętrznych naw bocznych (25 m), które są niemal równe. Ze swoimi 72 m długości i 39 m szerokości kościół św. Piotra i Pawła jest największym późnogotyckim halowym kościołem Saksonii.
Poligonalne, zamknięte na planie trójliścia prezbiterium, ukończone w 1465, tworzy wraz z korpusem jednolitą, wypleniona światłem przestrzeń wewnętrzną, z którą harmonizują smukłe filary, przejmujące wysoko żebra sklepień sieciowych i gwiaździstych. Sklepienia są dziełem C. Pflügera, U. Laubamischa i B. Börera z lat 1491-1497.
Pod prezbiterium znajduje się wspomniana krypta z kaplica św. Jerzego (niem. Georgenkapelle).
W 1515 ukończono potężny dach kościoła.
W latach 1520, 1543 i 1553 zbudowano trzy kruchty.
Wyposażenie wnętrza przepadło podczas pożaru miasta w 1691, po którym odbudowano kościół w stylu barokowym. Wówczas to powstały m.in.: ambona z piaskowca (1693), ołtarze, dzieło G. Heermanna, stalle rajców miejskich i konfesjonały (1695), organy Eugenio Caspariniego i prospekt organowy J.C. Büchaua (1703). Z dawnego wyposażenia przetrwały jedynie malowidła ścienne z kaplicy św. Jerzego (ok. 1510), która oparła się pożarowi.
Obie wieże, wysokie na 84 m[1] wzniesiono w latach 1889-1891.
Wyposażenie[edytuj | edytuj kod]
Organy[edytuj | edytuj kod]
Godny uwagi jest przede wszystkim zachowany prospekt organowy z 1703. Znajdujące się na prospekcie 17 piszczałek zostało uformowanych na kształt promieni słonecznych, stąd nazwa instrumentu: Sonnenorgel (pol. organy słoneczne). Oryginalne organy Caspariniego nie zachowały się. Zostały one bowiem przebudowane w latach 1827/1828 przez Josepha Schinke i Carla Friedricha Ferdinanda Buckow; późniejsze przebudowy miały miejsce w latach 1845–1847 (Johann Nikolaus Friedrich Jahn) i w 1894, kiedy to firma organowa Schlag & Söhne zachowując kilka starych głosów zbudowała za prospektem całkowicie nowy instrument. I to dzieło doczekało się przebudowy w latach 1926–1928 (firma Sauer). Od 1997 istnieją w tym miejscu nowe organy zbudowane przez firmę Mathis Orgelbau AG z Näfels (Szwajcaria). Mają one 88 głosów podzielonych na 4 manuały i pedał i następującą dyspozycję[2][3]:
| I Hauptwerk C–a3 | II Oberwerk C–a3 | III Schwellwerk C–a3 | IV Brustwerk C–a3 | Pedal C–f1 |
|
Principal 16' |
Qvintadena 16' |
Bordun 16' |
Gedackt 8' |
Groß-Principal-Baß 32' |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Emporis: Peterskirche. [dostęp 2010-06-12]. (ang.).
- ↑ Mathis Orgelbau AG: Disposition der Sonnenorgel in der Pfarrkirche St. Peter und Paul, Görlitz. [dostęp 2010-06-13]. (niem.).
- ↑ Dyspozycja organów została opracowana na podstawie stron: Wirtualne Centrum organowe - Słownik terminów organowych https://web.archive.org/web/20200321105720/http://www.organy.pro/slownik.php i Gdańskie Organy - Organy Katedry w Oliwie, autor Marek Michalak https://web.archive.org/web/20200321105720/http://www.organy.pro/slownik.php https://web.archive.org/web/20120315132930/http://www.gdanskie-organy.com/organs.php?lang=pl&loc=oliwa&tab=stoplist. Wynika z nich, iż w polskiej terminologii obowiązuje terminologia niemiecka, jakkolwiek niektóre nazwy instrumentów mogą być tłumaczone na jęz. polski, jeżeli mają odpowiedniki.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Josef Adamiak, Rudolf Pillep: Zabytki architektury i sztuki NRD. Przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1989. ISBN 83-213-3410-5. (pol.).
- Stefan Bürger, Marius Winzeler: Die Stadtkirche St. Peter und Paul in Görlitz. Architektur und Kunst. Dössel: 2006. ISBN 978-3-89923-137-3. (niem.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Strona kościoła. unser-goerlitz.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-12)]. (jęz. niem.)
- Artykuł o kościele (jęz.pol.)
- Artykuł poświęcony organom (jęz. niem.)
- Strona parafii. kkvsol.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-19)]. (jęz. niem.)