Kriokonity
Kriokonity – niewielkie zagłębienia wypełnione wodą na powierzchni lodowców, w których w okresie odmarzania może następować rozwój mikroflory i mikrofauny. Na ich dnie gromadzi się osad składający się ze szczątków roślinnych i zwierzęcych oraz nieorganicznych drobinek minerałów.
Geneza[edytuj | edytuj kod]
Kriokonity powstają tylko podczas polarnego lata w wyniku topnienia lodu zanieczyszczonego składnikami o ciemnej barwie (warstwa ablacyjna[1]), które pochłaniają promieniowanie słoneczne. Dużą rolę w procesie ich formowania odgrywa wiatr nawiewający drobny materiał skalny oraz fragmenty sadzy lub innych zanieczyszczeń powietrza. Podczas arktycznego lata materia organiczna i nieorganiczna spływa również z okolicznych gór i nunataków gromadząc się w kriokonitach i zapewniając sprzyjające warunki do rozwoju żyjącym w nich organizmom.
Niewielkie zbiorniki wodne mogą przybierać różne formy i kształty. Najczęściej nie przekraczają głębokości 50 cm[2] i mogą zajmować od 0,1% do nawet 10% powierzchni lodowca (np. około 6% powierzchni lodowców w Arktyce[3]).
Kriokonity po raz pierwszy opisał i nadał im nazwę polarnik Adolf Erik Nordenskiöld podczas wyprawy na Grenlandię w 1870 roku[4]. Nazwa pochodzi od greckich słów κρύος [krúos] (mróz, lód) i κουία (proszek, pył).
Występowanie kriokonitów stwierdzono na lodowcach Arktyki, Antarktyki, Grenlandii, Kanady, Tybetu i Himalajów[5].
Formy biologiczne[edytuj | edytuj kod]
Lodowcowe zbiorniki wodne posiadają rozwiniętą pętlę mikrobiologiczną, której podstawę tworzą bakterie oraz fitoplankton. Glony eukariotyczne mają jednak mniejszy udział w stosunku do licznie reprezentowanych bakterii oraz cyjanobakterii. Te ostatnie występują głównie jako formy nitkowate, które często przystosowane są do uzupełniania niedoborów makroelementów poprzez wykształcenie tzw. heterocyst umożliwiających przyswajanie azotu atmosferycznego. W kriokonitach występują również pierwotniaki, wrotki oraz niesporczaki, nazywane wodnymi niedźwiadkami. Niektóre z zamieszkujących lodowiec organizmów – w tym niesporczaki – zapadają w stan tzw. życia utajonego, czyli anabiozę, pozwalającą im przetrwać niesprzyjające warunki.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ „Przegląd geograficzny”, s. 103, 2005. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania. ISSN 0033-2143.
- ↑ Ireneusz Sobota, Adam Małachowski: Charakterystyka wybranych form kriokrasowych na lodowcach północno-zachodniego Spitsbergenu, Andów i Karakorum. s. 162. [dostęp 2012-12-30].
- ↑ Cyjanobakterie rejonów polarnych oraz ich rola w ekosystemach arktycznych. [dostęp 2012-12-30].
- ↑ Mark Jenkins. Changing Greenland - Melt Zone. „National Geographic”, czerwiec 2010. [dostęp 2012-12-31].
- ↑ Cryoconite hole. [dostęp 2012-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (23 listopada 2009)]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Krzysztof Zawierucha, Joanna Cytan. Oazy w świecie lodu. „Wiedza i Życie”, Styczeń 2013. ISSN 0137-8929.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Kriokonity, ciekawe formy powstałe w lodowcu – fotografia. beta.national-geographic.pl. [dostęp 2012-12-30].
- Jak powstają kriokonity – fotografia. hornsund.igf.edu.pl. [dostęp 2015-12-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-23)].
- Cryoconite hole – grafika, opis i galeria zdjęć. www-es.s.chiba-u.ac.jp. [dostęp 2012-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (23 listopada 2009)]. (ang.).