Kronika P
Kronika P (Grayson)[a], też Kronika królów kasyckich (Glassner)[b] – historiograficzny tekst babiloński opisujący szereg konfliktów pomiędzy Asyrią, Babilonią i Elamem w okresie pomiędzy XIV a XII w. p.n.e.[1] Stanowi babiloński odpowiednik asyryjskiej Kroniki synchronistycznej[1][2].
Tabliczka[edytuj | edytuj kod]
Kronika P znana jest jedynie z jednej późnobabilońskiej kopii[2][3]. Jej tekst zapisany jest na mocno uszkodzonej, pochodzącej najprawdopodobniej z Babilonu tabliczce BM 92701 przechowywanej obecnie w Muzeum Brytyjskim[1][4]. Pierwotnie była to duża tabliczka z tekstem zapisanym w dwóch kolumnach po każdej ze stron[2][3]. Do naszych czasów zachowało się jedynie ok. jednej trzeciej tej tabliczki – jej dolna część, długa na 12 cm i szeroka na 18 cm[1][2]. Tekst kroniki, zapisany w języku babilońskim z pewnymi dialektycznymi osobliwościami, podzielony jest poziomymi liniami na sekcje nierównej długości, z których każda obejmuje panowanie jednego babilońskiego władcy[2][3]. W tekście występuje szereg błędów, z których większość przypisać można niedbałości kopisty przepisującego ten tekst[3].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Kronika P jest zwięzłym opisem wydarzeń w Babilonii w czasie panowania tam dynastii kasyckiej (w zachowanej części od panowania Kadaszman-Harbe I do panowania Adad-szuma-iddiny)[2][5]. Z powodu fragmentarycznego stanu zachowania tekstu trudno jest określić datę jego powstania, ale zakładając, iż opisywał on wydarzenia w Babilonii aż do upadku dynastii kasyckiej w 1155 r. p.n.e., to napisany mógł być w jakiś czas po tej dacie[5]. Jeżeli z kolei przyjmie się założenie, że autor Kroniki synchronistycznej miał już do dyspozycji Kronikę P jako jedno ze swych źródeł, to musiałaby ona powstać przed panowaniem Adad-nirari III (810–783 p.n.e.), gdyż wtedy to napisana została Kronika synchronistyczna[3].
Analiza tekstu Kroniki P wskazuje, iż jej autor korzystać musiał zarówno ze źródeł pisanych prozą jak i ze źródeł poetyckich[6]. Większa część kroniki pisana jest tradycyjnym stylem kronikarskim, ale istnieje fragment, dotyczący króla Kurigalzu II, który brzmi raczej jak epos niż kronika[6]. Fragment ten jest tym bardziej niezwykły, iż występuje w nim mowa niezależna[6]. Historyczny epos o Kurigalzu II nie jest wprawdzie znany[5], ale o tym, że mógł istnieć, świadczy występowanie historycznych eposów o innych królach, jak np. Król walki, Epos o Naram-Sinie, Epos o Tukulti-Ninurcie czy Poetycka relacja o Nabonidzie[6].
Z powodu uszkodzenia tekstu Kroniki P trudno jest ustalić, w jakim celu kronika ta została napisana[6]. Bardzo mała liczba dostępnych tekstów z okresu, o którym opowiada, nie pozwala stwierdzić, jak dokładna jest ta kronika[6]. Sprawa ta jest szczególnie ważna w przypadkach, gdy to samo wydarzenie opisane jest zarówno w Kronice P jak i w Kronice synchronistycznej – w dwóch przypadkach gdy tak się dzieje, obie kroniki podają rozbieżne wersje wydarzeń[7]. Pierwszy przypadek dotyczy panowania Aszur-uballita I, gdzie oba teksty bardzo się różnią, a drugi dotyczy opisu bitwy pod miastem Sugaga, która wedle Kroniki synchronistycznej zakończyć się miała zwycięstwem Asyryjczyków, a wedle Kroniki P zwycięstwem Babilończyków[7].
W odróżnieniu od autora asyryjskiej Kroniki synchronistycznej, który przeinaczał fakty lub pomijał milczeniem klęski Asyryjczyków, autor Kroniki P, choć był sam Babilończykiem, nie miał problemu z opisywaniem babilońskich porażek (wspomina o nich aż czterokrotnie), a to czyni jego kronikę bardziej wiarygodnym źródłem od Kroniki synchronistycznej[5][3].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kronika P (ang. Chronicle P) to nazwa tego tekstu używana przez Graysona w jego opracowaniu asyryjskich i babilońskich kronik (Grayson Albert Kirk, Assyrian and Babylonian Chronicles, 2000, s. 56–60, 170–178.). Jako że jest to dwudziesta druga z omawianych tam przez niego kronik, uczeni nazywają ją też czasem Kroniką ABC 22 (ABC = Assyrian and Babylonian Chronicles); ABC 22 (Chronicle P). livius.org. [dostęp 2020-09-22]. (ang.).
- ↑ Kronika królów kasyckich (ang. Chronicle of the Kassite Kings) to nazwa tego tekstu używana przez Glassnera w jego opracowaniu mezopotamskich kronik (Glassner Jean-Jacques, Mesopotamian Chronicles, 2004, s. 278–281.). Jako że jest to czterdziesta piąta z omawianych tam przez niego kronik, uczeni nazywają ją też czasem Kroniką CM 45 (CM = Glassner Jean-Jacques, Chroniques Mésopotamiennes, 1993, pierwsze wydanie w języku francuskim); Mesopotamian Chronicles. livius.org. [dostęp 2020-09-22]. (ang.).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d ABC 22 (Chronicle P). livius.org. [dostęp 2020-09-22]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Glassner Jean-Jacques, Mesopotamian ... , s. 278.
- ↑ a b c d e f Grayson Albert Kirk, Assyrian ... , s. 56.
- ↑ Tablet BM 92701. britishmuseum.org. [dostęp 2020-09-22]. (ang.).
- ↑ a b c d Grayson Albert Kirk, Königslisten ... , s. 88.
- ↑ a b c d e f Grayson Albert Kirk, Assyrian ... , s. 57.
- ↑ a b Grayson Albert Kirk, Assyrian ... , s. 58.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Glassner Jean-Jacques, Mesopotamian Chronicles, Society of Biblical Literature, Atlanta 2004.
- Grayson Albert Kirk, Assyrian and Babylonian Chronicles, Eisenbrauns, 2000.
- Grayson Albert Kirk, Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s. 86-135.