Lucjusz Mummiusz Achajski
| Data i miejsce urodzenia |
ok. przypuszczalnie 193 p.n.e. |
|---|---|
| Data śmierci |
ok. 140 p.n.e. |
| konsul rzymski | |
| Okres |
od 146 p.n.e. |
| pretor w Hiszpanii Dalszej | |
| Okres |
od 153 p.n.e. |
| cenzor | |
| Okres |
od 142 p.n.e. |
Lucjusz Mummiusz (ur. ok. 193 p.n.e., zm. ok. 140 p.n.e.) – rzymski polityk i dowódca. Po zwycięskiej wojnie ze Związkiem Achajskim otrzymał przydomek (agnomen) Achaicus[1]. Podporządkował władzy rzymskiej całą Grecję.
Był synem Lucjusza Mummiusza trybuna ludowego w 187 p.n.e.[1] i pochodził prawdopodobnie z Labici, miejscowości położonej w Lacjum około 20 km na południowy wschód od Rzymu[2][3]. Biorąc pod uwagę cursus honorum i ograniczenia wiekowe wynikające z lex Villia Annalis dla sprawowania pretury, można przyjąć datę urodzenia na ok. 193 p.n.e.
W 153 p.n.e. Mummiusz został pretorem w Hiszpanii Dalszej (Hispania Ulterior)[4] i był pierwszym dowódcą rzymskim, który z sukcesem podjął walkę z powstaniem Luzytanów w latach 155–150 p.n.e. Odniósł zwycięską bitwę, choć w wyniku nagłego zwrócenia ściganego w nieładzie przeciwnika doznał porażki i utracił obóz. Dzięki kolejnym zwycięstwom uwolnił od oblężenia Okilę, miasto w Luzytanii. Został nagrodzony triumfem[5].
W 146 p.n.e.[6] jako konsul na czele dwóch legionów[7] został mianowany dowódcą w wojnie achajskiej, którą rozpoczął Kwintus Cecyliusz Metellus Macedoński[8]. Na przełomie sierpnia i września 146 p.n.e.[9] Mummiusz odniósł łatwe zwycięstwo nad nieudolnym Diajosem pod Leukopetrą na Istmie i wkroczył do Koryntu po pokonaniu sił obrońców[8][10]. Wszyscy mężczyźni w Koryncie poszli pod miecz, a kobiety i dzieci w niewolę, natomiast posągi, malowidła i dzieła sztuki wysłano statkami do Rzymu[9][11]. Sam Korynt na polecenie senatu obrócono w ruinę[9][11][12]. Jednakże co najmniej dwóch antycznych autorów podaje relacje, które sugerują, że Korynt nie został całkowicie zburzony[13][14]. Zniszczenie Koryntu oznaczało koniec wolnej Grecji, której ziemie pod nazwą Achaja były zarządzane odtąd przez namiestnika Macedonii[15].
W trakcie rozstrzygania kolejnych spraw jako prokonsul w Grecji, Mummiusz posiadał znaczne uprawnienia administracyjne oraz reprezentował wysoki poziom sprawiedliwości i uczciwości, czym zyskał sobie szacunek mieszkańców. Szczególnie strzegł się obrażania uczuć religijnych[16]. Ofiarował świątyni w Olimpie dar wotywny w postaci posągu Zeusa z brązu oraz fryzu 21 pozłacanych tarcz[17]. Na Beotów, mieszkańców Chalkidy i Achajów nałożył kontrybucję, natomiast miasta, które walczyły z Rzymianami zostały pozbawione murów i uzbrojenia oraz swych rad plemiennych (koina), które zastąpili urzędnicy mający odpowiedni status majątkowy[18][19]. Po powrocie do Rzymu w 145 p.n.e. Mummiusz został uhonorowany triumfem[20] i był pierwszym homo novus pochodzenia plebejskiego, który otrzymał agnomen za zasługi wojenne[21].
W 145 p.n.e. był prokonsulem w Grecji[22]. W 142 p.n.e. został cenzorem razem ze Scypionem Afrykańskim[1], którego surowość często doprowadzała do konfliktów z łagodniejszym kolegą[23]. Wspólnie odnowili most Emiliusza (pons Aemilius) na Tybrze, wybudowany przez Marka Emiliusza Lepidusa i ozdobili Kapitol[24][25].
Wzniósł w Rzymie teatr, w którym wykorzystał wzorce greckie dla poprawy warunków akustycznych i siedzeń. Sprowadził do Rzymu naczynia miedziane wykorzystywane w teatrach kamiennych do wzmacniania rezonansu głosu śpiewaków i aktorów[26]. Prawdopodobnie wybudował świątynię Herkulesa Zwycięskiego (Hercules Victor) na Forum Boarium z łupów z wojny achajskiej[27][28]. Jak zauważył Cyceron, Lucjusz był niezłym mówcą, a styl jego przemówień był "prosty i staroświecki"[29].
Jego bratem był Spuriusz Mummiusz, który jako legat towarzyszył mu w Koryncie. Według Pliniusza Starszego zmarł nie pozostawiwszy córce posagu, o który zadbał senat[30]. Z tego wyciągany jest przez badaczy wniosek, że śmierć Mummiusza nastąpiła niespodziewanie krótko po wygaśnięciu urzędu cenzora w 141 p.n.e.[31] Prawnuczka Mummiusza o imieniu Mummia Achaika była matką cesarza Galby[32].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Mała encyklopedia kultury antycznej 1988 ↓, s. 498.
- ↑ Wiseman 1971 ↓, s. 187.
- ↑ Pietilä-Castrén 1978 ↓, s. 115.
- ↑ Broughton 1951 ↓, s. 452. [dostęp 2016-04-15].
- ↑ Appian ↓, Historia rzymska. Księga VI. Wojny hiszpańskie 56–57.
- ↑ Broughton 1951 ↓, s. 465. [dostęp 2016-04-15].
- ↑ Kęciek 2012 ↓, s. 415.
- ↑ a b Świderkówna 2008 ↓, s. 431.
- ↑ a b c Kęciek 2012 ↓, s. 417.
- ↑ Pauzaniasz ↓, Wędrówka po Helladzie VII, 17.3–4.
- ↑ a b Liwiusz ↓, Dzieje Rzymu, LII.
- ↑ Justynus ↓, Zarys dziejów powszechnych, XXXIV 2.
- ↑ Cyceron i Rozmowy tuskulańskie ↓, III 53.
- ↑ Kasjusz Dion ↓, Historia rzymska, XXI.
- ↑ Krawczuk 1994 ↓, s. 125.
- ↑ Polibiusz ↓, Dzieje XXXIX 16.
- ↑ Pauzaniasz ↓, Wędrówka po Helladzie V, 24.4; V 10.
- ↑ Pawlak 2011 ↓, s. 75, 213.
- ↑ Pauzaniasz ↓, Wędrówka po Helladzie VII 17.9–10.
- ↑ Krawczuk 1994 ↓, s. 126.
- ↑ Wellejusz Paterkulus ↓, Historia rzymska I 13.
- ↑ Broughton 1951 ↓, s. 470. [dostęp 2016-04-15].
- ↑ Kasjusz Dion ↓, Historia rzymska, fragment 76.
- ↑ Krawczuk 1994 ↓, s. 114, 127.
- ↑ Broughton 1951 ↓, s. 474. [dostęp 2016-04-15].
- ↑ Winniczuk 1988 ↓, s. 627–628.
- ↑ Ziółkowski 1988 ↓, s. 309–333.
- ↑ Jaczynowska 1986 ↓, s. 125.
- ↑ Cyceron i Brutus ↓, XXV.
- ↑ Pliniusz Starszy ↓, Historia naturalna XXXIV 36. [dostęp 2016-04-29].
- ↑ Münzer 1933 ↓, s. 1206.
- ↑ Swetoniusz ↓, Żywoty cezarów. Galba 3.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Źródła
- Appian z Aleksandrii: Historia rzymska. Tłumaczenie i opracowanie Ludwik Piotrowicz. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2004. ISBN 83-04-04710-1.
- Cyceron: Brutus, czyli o sławnych mówcach. Tłumaczenie Magdalena Nowak. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2008, seria: Biblioteka Antyczna. ISBN 978-83-7469-809-2.
- Cyceron: Cyceron. Rozmowy tuskulańskie i inne pisma. Tłumaczenie Józef Śmigaj, Wiktor Kornatowski i Zofia Cierniakowa. Wydawnictwo Naukowe PWN i Agora, 2010, seria: Kolekcja "Wielcy Filozofowie". Tom 5. ISBN 978-83-01-16202-3.
- Marek Junianus Justynus: Zarys dziejów powszechnych starożytności na podstawie Pompejusza Trogusa. Przełożył, wstępem i komentarzem opatrzył Ignacy Lewandowski. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1988. ISBN 83-211-0871-7.
- Kasjusz Dion Kokcejan: Historia rzymska. Przełożył i opracował Władysław Madyda; wstępem historycznym opatrzyła Iza Bieżuńska-Małowist. T. 1. Wrocław: 1967.
- Tytus Liwiusz: Dzieje Rzymu od założenia miasta. Księgi XLI-XLV. Periochy (streszczenia) ksiąg XLVI-CXLII. Przekład i opracowanie Mieczysław Brożek. Wrocław: Ossolineum i Wydawnictwo PAN, 1982. ISBN 83-04-01318-5.
- Pauzaniasz: Na olimpijskiej bieżni i w boju: z Pauzaniasza Wędrówki po Helladzie księgi V, VI, i IV. Tłumaczenie Janina Niemirska-Pliszczyńska. Wrocław, Warszawa: Ossolineum, De Agostini, 2004, seria: Arcydzieła Kultury Antycznej. ISBN 978-83-04-04712-9.
- Pliniusz Starszy: Historia naturalna. Tłumaczenie Józef Łukaszewicz. Poznań: 1845, seria: Biblioteka Klasyków Łacińskich.
- Polibiusz: Dzieje. Tłumaczenie Seweryn Hammer i Mieczysław Brożek; przypisami opatrzył Józef Wolski. Wrocław, Warszawa: Ossolineum, De Agostini, 2005, seria: Arcydzieła Kultury Antycznej. ISBN 978-83-04-04825-6.
- Gajusz Swetoniusz Trankwillus: Żywoty cezarów. Przekład i wstęp Janina Niemirska-Pliszczyńska, przedmowa Józef Wolski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 270. ISBN 83-04-01648-6.
- Wellejusz Paterkulus: Historia rzymska. Tłumaczenie i opracowanie Edward Zwolski. Wrocław, Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich i De Agostini Polska, 2006. ISBN 83-04-04830-2.
- Opracowania
- Maria Jaczynowska: Historia starożytnego Rzymu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986. ISBN 83-01-00268-9.
- Krzysztof Kęciek: Wojny macedońskie. Warszawa: Wydawnictwo Attyka, 2012. ISBN 978-83-89487-01-8.
- Aleksander Krawczuk: Kronika starożytnego Rzymu. Warszawa: Wydawnictwo "Iskry", 1994. ISBN 83-207-1432-X.
- Friedrich Münzer: Mummius 7a. W: Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft. August Pauly, Georg Wissowa, Wilhelm Kroll, Kurt Witte, Karl Mittelhaus, Konrat Ziegler (red.). T. XVI: Molatzes–Myssi. Cz. 1. 1933, s. 1195–1206. (niem.).
- Marcin Pawlak: Rzymski Peloponez: greckie elity polityczne wobec cesarstwa. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze "Historia Iagellonica", 2011. ISBN 978-83-62261-30-7.
- Leena Pietilä-Castrén. Some Aspects of the Life of Lucius Mummius Achaicus. „Arctos. Acta Philologica Fennica”. 12, 1978. Helsinki: Helsingfors. ISSN 0570-734X. (ang.).
- Anna Świderkówna: Hellada królów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. ISBN 978-83-01-15629-9.
- Lidia Winniczuk: Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988. ISBN 83-01-06735-7.
- Timothy Peter Wiseman: New men in the Roman senate, 139 B.C. - A.D. 14. Oxford: Oxford University Press, 1971.
- Adam Ziółkowski. Mummius' Temple of Hercules Victor and the Round Temple on the Tiber. „Phoenix”. 42 (4), s. 309–333, 1988. Classical Association of Canada. DOI: 10.2307/1088657. (ang.).
- Mała encyklopedia kultury antycznej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 498. ISBN 83-01-03529-3.
- Thomas Robert Shannon Broughton: The Magistrates of the Roman Republic. T. 1. New York: American Philological Association, 1951. (ang.). Hathi Trust Digital Library. [dostęp 2016-04-15].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- The dedicatory inscription of Lucius Mummius from the temple of Hercules Victor. [dostęp 2016-04-17]. (ang.).