Ludwik Fiszer (1890–1962)
Pełne imię i nazwisko |
Rudolf Ludwik Fiszer |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
13 maja 1890 |
Data i miejsce śmierci |
11 maja 1962 |
Zawód, zajęcie |
księgarz, wydawca |
Narodowość |
Rudolf Ludwik Fiszer (ur. 13 maja 1890 w Łodzi, zm. 11 maja 1962 w Warszawie)[1] – polski księgarz i wydawca.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Założyciel polskiej gałęzi rodu Fiszerów – Adam Adolf i jego żona – Henryetta z Hofmanów, przybyli na ziemie polskie ze Strasburga w Alzacji i osiedli w Łodzi[2]. Jego ojciec – Ludwik senior, podobnie jak dziadek – Adam i młodszy brat – Kazimierz, był księgarzem i wydawcą. Od dzieciństwa interesował się książkami, spędzając dużo czasu w księgarni ojca i m.in. zapoznając się z jej funkcjonowaniem.
W wieku 19 lat wyjechał na praktykę do Lipska, a potem Paryża i Londynu. W 1911 sprzedał swoje udziały w łódzkiej firmie ojca i kupił warszawską księgarnię sortymentową E. Wende i Spółka[3], mieszczącą się w kamienicy Beyera przy ul. Krakowskie Przedmieście 9. Nie zmienił jej nazwy, ale znacznie ją powiększył i nadał charakter naukowy. Rozwinął także, ograniczoną wcześniej, działalność wydawniczą.
W okresie poprzedzającym I wojnę światową wprowadził do sprzedaży serie czytelnicze takie jak „Biblioteka Naukowa Wendego”, „Wendego Biblioteka Klasyków Polskich” i „Biblioteka Historyczna”. Publikował także czasopisma: „Książka” (1901–1913) z dodatkiem „Miesięcznik Bibliograficzny” i „Życie Polskie”[3]. Ponadto w latach 1913–1914 wydawał dodatki do „Świata” („Wśród książek – Poradnik Bibliograficzny”) i „Wsi Ilustrowanej” („Co czytać”). W ramach działalności oświatowej i edukacyjnej publikował albumy i elementarze oraz prowadził Polską Składnicę Pomocy Szkolnych.
Po zakończeniu I wojny światowej wraz z Jakubem Mortkowiczem, Janem Gebethnerem, Gustawem Wolffem, Zygmuntem Arctem i in. założył Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch”[3]. W tym samym roku wraz z Janem Ignacym Majewskim, dyrektorem „Ruchu”[4], kupił księgarnię Mariana Niemierkiewicza w Poznaniu, która potem działała pod szyldem: Fiszer i Majewski „Księgarnia Uniwersytecka” Sp. z o.o. Od 1929 – po jej odsprzedaży – do zamknięcia w 1940 nosiła nazwę: Jan Jachowski „Księgarnia Uniwersytecka”.
W 1920 w warszawskiej firmie jego młodszy brat z Łodzi – Kazimierz rozpoczął, trwającą rok, praktykę księgarsko–wydawniczą. Tymczasem w tymże 1920 władze Polskiej Partii Socjalistycznej, do której już wcześniej był zbliżony, zaproponowały mu utworzenie i prowadzenie wydawnictwa partyjnego[3]. Firma powstała pn. Towarzystwo Wydawnicze „Ignis” Sp. akc., a on sam objął funkcję prezesa zarządu. Siedziba nowego wydawnictwa mieściła się w Warszawie w lokalu jego księgarni E. Wende. Początkowo oficyna, dysponując sporymi środkami finansowymi, dobrze prosperowała. Współpracowała ze znanymi pisarzami, podjęła publikację serii „Książki Ignisa”, którą stanowiły wybitne utwory literackie, i przejęła wydawanie pisma „Skamander”. Miała nawet oddziały w Bydgoszczy, Siedlcach i Toruniu. Niestety jego późniejsze, nietrafne decyzje finansowe, panująca w Polsce niestabilna sytuacja bankowa oraz reforma walutowa doprowadziły do bankructwa i zamknięcia „Ignisa” wraz z filiami w 1925.
Upadłość przedsiębiorstwa nie powstrzymała go od kontynuowania działalności wydawniczej. Jeszcze w 1925 wprowadził do sprzedaży serię tanich powieści pn. „Biblioteka Groszowa” w cenie 95. gr. za egzemplarz[3]. Ukazywały się co tydzień i od 1925 do 1927, kiedy były wydawane, liczba tytułów wyniosła ponad 200. W pierwszych kilkunastu miesiącach sprzedaż przynosiła zyski, lecz późniejsze, nieuczciwe działania konkurencji – publikowanie podobnych wydawnictw o zaniżonych cenach – doprowadziły do spadku zainteresowania jego ofertą. W rezultacie podjął decyzje o definitywnym zamknięciu firmy Ignis–Wende.
W lutym 1929 wyjechał na dłużej do Brazylii. W Rio de Janeiro wydawał „Przegląd Polsko-Brazylijski”[5]. Po powrocie do Polski założył w 1933 w Warszawie mały antykwariat–księgarnię przy ul. Marszałkowskiej 58, który funkcjonował do wybuchu II wojny światowej. Po zakończeniu okupacji niemieckiej w stolicy już w lutym 1945 rozpoczął działalność w swoim dawnym, nieznacznie tylko zniszczonym lokalu[6].
Halina Pfeiffer-Milerowa (Związek Księgarzy Polskich): Przypominam sobie, jak spotkaliśmy się na wielkim targowisku przed hotelem „Polonia” (Aleje Jerozolimskie, róg ul. Marszałkowskiej, niedaleko ruin dworca kolejowego „Warszawa Centralna”). Ja szukałam szczotki do zamiatania, a pan Lunio (tak nazywali go przyjaciele) oczywiście szukał książek. Wśród warszawskiej biedoty wyglądał jak postać z innego świata: w meloniku na głowie, trzymając w zębach resztki tlącego się papierosa, w ramionach niósł już około ośmiu woluminów.[6]
W 1950 władza ludowa powołała monopolistyczne przedsiębiorstwo księgarskie Dom Książki, jednocześnie upaństwowiając – de facto konfiskując – wszystkie prywatne księgarnie i antykwariaty. Po dziesiątkach lat pracy w charakterze pracodawcy musiał stać się pracownikiem. Od 1953 był kierownikiem antykwariatu Domu Książki na Starym Mieście[5]. W 1959 nakładem wydawnictwa „Czytelnik” ukazała się jego książka Wspomnienia starego księgarza.
Po śmierci spoczął na cmentarzu ewangelicko–augsburskim w Warszawie. Kwatera: AL58A/1/21[7].
Małżeństwo[edytuj | edytuj kod]
Był żonaty[a] z Luaną[7], właśc. Frances Muriel z d. Brzozowską[8] (1919–1962), znacznie młodszą od niego malarką–amatorką (mimo to miała wystawę swoich obrazów w kawiarni Związku Literatów Polskich przy Krakowskim Przedmieściu). Owocem ich małżeństwa była córka – Joanna Matylda.
Uwaga[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Na temat jego małżeństwa brak szerszej informacji.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ludwik Fiszer, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2024-03-18] .
- ↑ Piotrkowska 47. Baedeker łódzki. [dostęp 2024-03-18]. (pol.).
- ↑ a b c d e Ocalić od zapomnienia – Z dziejów Towarzystwa Wydawniczego „Ignis” (1920–1925). Uniwersytet Kaliski im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego. [dostęp 2024-03-18]. (pol.).
- ↑ Marcin Bryja, Polskie Towarzystwo Księgarń Kolejowych „Ruch”, Uniwersytet Kaliski im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego
- ↑ a b Ludwik Fiszer. Baza osób polskich. [dostęp 2024-03-18].
- ↑ a b Powojenne losy księgarzy. Stowarzyszenie Księgarzy Polskich. [dostęp 2024-03-19]. (pol.).
- ↑ a b Śp. Ludwik Fiszer. Grobnet. [dostęp 2024-03-19]. (pol.).
- ↑ Frances Muriel (Luana) Fiszer (z d. Brzozowska). Drzewa genealogiczne MyHeritage. [dostęp 2024-03-20]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ludwik Fiszer, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2024-03-18] .
- Małgorzata Bańkowska, Ocalić od zapomnienia – Z dziejów Towarzystwa Wydawniczego „Ignis” (1920–1925), Uniwersytet Kaliski im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego
- Piotrkowska 47, Baedeker łódzki