Manat (ssaki)

Manat
	Trichechus
	Linnaeus, 1758
	; Przedstawiciel rodzaju – manat karaibski (T. manatus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	brzegowce
Rodzina	manatowate
Rodzaj	manat
	Typ nomenklatoryczny
	Trichechus manatus Linnaeus, 1758
Synonimy
	Manatus Brünnich, 1772; Trichecus: P.L.S. Müller, 1773; Thrichechus: E.A.W. Zimmermann, 1780; Oxystomus G. Fischer, 1803; Nemodermus Rafinesque, 1815; Trichecus: Oken, 1816; Halipaedisca Gistel, 1848;
	Manatus Brünnich, 1772; Trichecus: P.L.S. Müller, 1773; Thrichechus: E.A.W. Zimmermann, 1780; Oxystomus G. Fischer, 1803; Nemodermus Rafinesque, 1815; Trichecus: Oken, 1816; Halipaedisca Gistel, 1848;
gatunki
	4 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	4 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	Zasięg występowania
	; Występowanie manatów na świecie: manat karaibski: kolor zielony, manat rzeczny: kolor czerwony, manat afrykański: pomarańczowy
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Manat^[9] (Trichechus) – rodzaj wodnych ssaków łożyskowych z rodziny manatowatych (Trichechidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w przybrzeżnych rejonach zachodniej części Oceanu Atlantyckiego, od Florydy po północną Brazylię oraz baseny Amazonki i Orinoko^[10]^[11].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 250–390 cm; masa ciała 460–1620 kg^[12].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w książce swojego autorstwa o tytule Systema Naturae^[1]. Na gatunek typowy Linneusz wyznaczył (oznaczenie monotypowe) manata karaibskiego (T. manatus).

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Trichechus (Trichecus, Thrichechus): gr. θριξ thrix, τριχος trikhos ‘włosy’; εχω ekhō ‘mieć, posiadać’^[13].
Manatus: hiszp. manatí ‘manat, krowa morska’, od hait. manati ‘duży bóbr’^[14]. Gatunek typowy: Trichechus manatus Linnaeus, 1758.
Oxystomus: gr. οξυς oxus ‘ostry, spiczasty’; στομα stoma, στοματος stomatos ‘usta’^[15]. Gatunek typowy: Trichechus manatus Linnaeus, 1758.
Nemodermus: gr. νεμω nemō ‘paść się’^[16]; δερμα derma, δερματος dermatos ‘skóra’^[17].
Halipaedisca: gr. ἁλι- hali- ‘morski’, od ἁλς hals, ἁλος halos ‘morze’; παιδισκη paidiskē ‘dziewczynka, dzieweczka’^[18].

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju Trichechus zaliczane są 3 współcześnie żyjące gatunki^[19]^[20]^[10]^[9], zamieszkujące równikowe i podzwrotnikowe rzeki i estuaria oraz gatunki wymarłe, których pozycja taksonomiczna nie została jednoznacznie uzgodniona.

Trichechus manatus Linnaeus, 1758 – manat karaibski – zamieszkuje rejon Karaibów. Czasami zwany jest też manatem florydzkim. Żyje zarówno w słodkiej, jak i słonej wodzie. Manat karaibski jest gatunkiem zagrożonym. Mimo że nie ma żadnych naturalnych wrogów, ekspansja człowieka zmniejszyła jego naturalne środowisko. Wiele manatów jest także raniona lub zabijana przez śruby motorówek. Część ginie też po zjedzeniu śmieci, szczególnie elementów sprzętu wędkarskiego.
Trichechus senegalensis Link, 1795 – manat afrykański – zamieszkuje zachodnie wybrzeże Afryki.
Trichechus inunguis (Natterer, 1883) – manat rzeczny – występuje w wodach słodkich (Amazonka) na terenach Brazylii, Gujany, Kolumbii, Peru i Ekwadoru. Możliwe, że wpływa także do odgałęzień Orinoko^[21].

Opisano również gatunek wymarły z późnego plejstocenu występującego na obszarze dzisiejszej Brazylii^[22]:

Trichechus hesperamazonicus Perini, Nascimento & Cozzuol, 2020

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c Niepoprawna późniejsza pisownia Trichechus Linnaeus, 1758.
↑ Nomen nudum.
↑ Nowa nazwa dla Trichechus Linnaeus, 1758.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 34. (łac.).
↑ M.T. Brünnich: Zoologiae fundamenta praelectionibus academicis accommodata. Grunde i dyrelaeren. Hafniae: Apud Frider. Christ. Pelt, 1772, s. 38. (łac.).
↑ P.L.S. Müller: Des Ritters Carl von Linné Königlich Schwedischen Leibarztes &c. &c. Vollständiges Natursystem: nach der zwölften lateinischen Ausgabe, und nach Anleitung des holländischen Houttuynischen Werks, mit einer ausführlichen Erklärung. Cz. 1. Nürnberg: bey Gabriel Nicolaus Raspe, 1773, s. 171. (niem.).
↑ E.A.W. von Zimmermann: Geographische Geschichte des Menschen, und der allgemein verbreiteten vierfüßigen Thiere. Cz. 2. Leipzig: Weygand, 1780, s. 351. (niem.).
↑ J.G. Fischer von Waldheim: Das Nationalmuseum der Naturgeschichte zu Paris: von seinem ersten Ursprunge bis zu seinem jetzigen Glanze. Cz. 2. Frankfurt am Main: Verlegt bei Fridrich Esslinger, 1803, s. 353. (niem.).
↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 60. (fr.).
↑ L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. T. 3: Zoologie. Cz. 2. Jena: August Schmid, 1816, s. 685. (niem.).
↑ J.von N.F.X. Gistel: Naturgeschichte des Thierreichs für höhere Schulen. Stuttgart: Hoffmann, 1848, s. 83. (niem.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 24. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 120. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Trichechus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-30].
↑ T. O’Shea: Family Trichechidae (Manatees). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 560–562. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 688.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 389.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 792.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 175.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 70.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 307.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-24]. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 77. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Manatus inunguis [online], Marine Mammals of the World [dostęp 2009-02-05] (ang.).
↑ F.A. Perini, E.R. Nascimento & M.A. Cozzuol. A new species of Trichechus Linnaeus, 1758 (Sirenia, Trichechidae), from the upper Pleistocene of southwestern Amazonia, and the evolution of Amazonian manatees. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 39 (5), s. e1697882, 2020. DOI: 10.1080/02724634.2019.1697882. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).

[uwaga1-3] Niepoprawna późniejsza pisownia Trichechus Linnaeus, 1758.

[7] Nomen nudum.

[10] Nowa nazwa dla Trichechus Linnaeus, 1758.

[Linnaeus-1] C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 34. (łac.).

[Brünnich-2] M.T. Brünnich: Zoologiae fundamenta praelectionibus academicis accommodata. Grunde i dyrelaeren. Hafniae: Apud Frider. Christ. Pelt, 1772, s. 38. (łac.).

[Müller-4] P.L.S. Müller: Des Ritters Carl von Linné Königlich Schwedischen Leibarztes &c. &c. Vollständiges Natursystem: nach der zwölften lateinischen Ausgabe, und nach Anleitung des holländischen Houttuynischen Werks, mit einer ausführlichen Erklärung. Cz. 1. Nürnberg: bey Gabriel Nicolaus Raspe, 1773, s. 171. (niem.).

[zim-5] E.A.W. von Zimmermann: Geographische Geschichte des Menschen, und der allgemein verbreiteten vierfüßigen Thiere. Cz. 2. Leipzig: Weygand, 1780, s. 351. (niem.).

[Fischer-6] J.G. Fischer von Waldheim: Das Nationalmuseum der Naturgeschichte zu Paris: von seinem ersten Ursprunge bis zu seinem jetzigen Glanze. Cz. 2. Frankfurt am Main: Verlegt bei Fridrich Esslinger, 1803, s. 353. (niem.).

[raf-8] C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 60. (fr.).

[Oken-9] L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. T. 3: Zoologie. Cz. 2. Jena: August Schmid, 1816, s. 685. (niem.).

[Gistel-11] J.von N.F.X. Gistel: Naturgeschichte des Thierreichs für höhere Schulen. Stuttgart: Hoffmann, 1848, s. 83. (niem.).

[Cichocki&inni-12] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 24. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-13] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 120. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-14] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Trichechus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-30].

[O’Shea-15] T. O’Shea: Family Trichechidae (Manatees). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 560–562. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792435_688]-16] Palmer 1904 ↓, s. 688.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792145_389]-17] Palmer 1904 ↓, s. 389.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792239_792]-18] Palmer 1904 ↓, s. 792.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=175_175]-19] Jaeger 1944 ↓, s. 175.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=100_70]-20] Jaeger 1944 ↓, s. 70.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792054_307]-21] Palmer 1904 ↓, s. 307.

[mdd-22] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-24]. (ang.).

[amw-23] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 77. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[MMTW-24] Manatus inunguis [online], Marine Mammals of the World [dostęp 2009-02-05] (ang.).

[per&inni-25] F.A. Perini, E.R. Nascimento & M.A. Cozzuol. A new species of Trichechus Linnaeus, 1758 (Sirenia, Trichechidae), from the upper Pleistocene of southwestern Amazonia, and the evolution of Amazonian manatees. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 39 (5), s. e1697882, 2020. DOI: 10.1080/02724634.2019.1697882. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[b]

[6]

[7]

[c]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]