Mury miejskie w Raciborzu
 nr rej. 749/64 z 31.03.1964 oraz A/1673/749/97 z 17.12.1997[1]
| |
 Mury miejskie w Raciborzu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Drzymały, ul. Basztowa i ul. Lecznicza |
| Rozpoczęcie budowy | |
| Ukończenie budowy | |
Położenie na mapie Polski  | |
| 50°05′22,80″N 18°13′18,28″E/50,089667 18,221744 | |
Mury miejskie – fortyfikacje miejskie otaczające Stare Miasto w Raciborzu. Do dziś zachowało się tylko kilka ich fragmentów.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze fortyfikacje składały się podobno z fosy, drewnianych przegród, glinianych lub drewnianych murów i bram[a] powstałe w XIII wieku, kiedy formowało się miasto[2]. W 1255 roku Morawianie spalili miasto; podczas odbudowy książę Władysław opolski poszerzył je w kierunku południowym. Za panowania tego księcia miasto otoczone było prawdopodobnie umocnieniami drewniano-ziemnymi[b]. Pierwsza udokumentowana wzmianka o murach miejskich pochodzi z roku 1299[3]; wtedy to książę Przemysław raciborski zlecił wójtowi budowę murów obronnych i pokrycie kosztów związanych z tą inwestycją. W XIV wieku mury rozbudowano i otoczono fosą[3].
W 1666 roku zmodernizowane w obliczu zbliżającego się najazdu tatarskiego[3]. W XVII wieku mury miejskie wzmocnione zostały dziewięcioma basztami, z których jedna, tzw. baszta więzienna, ocalała do dziś. Na przełomie XVIII i XIX wieku mury miejskie były stopniowo rozbierane[3]. Po trzeciej wojnie śląskiej (1763) zasypano większą część fosy. Jej pozostałości były wypełnione wodą jeszcze w latach trzydziestych XIX wieku, a do 1828 roku część fosy ciągnąca się wzdłuż dzisiejszej ulicy Wojska Polskiego służyła bractwu kurkowemu jako strzelnica. W 1818 roku została zniesiona Brama Wielka, a w 1828 rozebrano grożącą zawaleniem Bramę Odrzańską.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Mury miejskie były wysokie[4] – od wewnątrz na 6-7 stóp (1,9-2,2 m) – od zewnątrz na 12-15 stóp (3,8-4,7 m), a miejscami nieraz wysokie na 9 metrów[2]. Ich grubość wynosiła około 4-5 stóp (1,3-1,6 m). Szacuje się, że łączna długość murów wynosiła około 1,8 km, a obejmowały teren dwudziestu hektarów[2]. Głównymi elementami konstrukcji murów obronnych to ceglane oblicowania wewnętrzne i zewnętrzne oraz rdzeń, których cegły wiąże zaprawa wapienna.
Mury miejskie wzmocnione były 9 basztami, co stanowiło istotny element fortyfikacji miejskich[3]. Wnętrze murów było wypełnione gruzem lub kamieniami polnymi związane zaprawą wapienną[3] do wysokości około 3 stóp (0,9 m). Fosa otaczająca mury od zewnątrz miała około 12 stóp (3,7 m) głębokości. Po jej zewnętrznej stronie usypane były wały ziemne. Ostatnia brama, tzw. Wodna, która powstała w 1835 roku (u wylotu obecnej ulicy Bankowej), miała za zadanie zaopatrywanie miasta w pochodzącą z Psiny wodę do celów przeciwpożarowych. Otwierano ją także w dzień targowy, tj. czwartek.
Najlepiej strzeżonym odcinkiem, były mury biegnące od Bramy Nowej do Starowiejskiej, które były dodatkowo wzmocnione sześcioma wieżami oraz trzema basztami[2].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Miasto było położone blisko Odry, która na północy i wschodzie tworzyła moczary. Mur otaczał całe miasto, również od strony moczarów. Początkowo miasto miało dwie bramy. Pierwsza, znajdująca się u wylotu ulicy Odrzańskiej, zwana była Bramą Odrzańską lub Bramą Zamkową[2], przez nią bowiem można było się dostać do zamku piastowskiego. Od niej mury biegły wzdłuż obecnej ulicy Chopina, a za Zespołem Szkół Ekonomicznych skręcały w kierunku ulicy Długiej, gdzie znajdowała się druga brama miejska – Brama Wielka – zwana także bramą Mikołajską[2][c], Kozielską, Głubczycką lub Przedmiejską. Stąd mury ciągnęły się między ulicą Wojska Polskiego a Solną i od zbiegu ulic Leczniczej i Bankowej prowadziły do – powstałej znacznie później – trzeciej bramy, tzw. Bramy Nowej[2][d]. Dalej wiodły wzdłuż ulicy Basztowej, następnie równolegle do ulicy Drzymały; w okolicach ulicy Zborowej przecinały obecną ulicę Mickiewicza, skąd biegły w stronę placu Targowego, a następnie łukiem do Bramy Odrzańskiej.
Obecnie zachowały się fragmenty murów przy ul. Basztowej, Batorego, Drzymały, Leczniczej i Drewnianej[2][3] oraz jedna baszta[2].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b c d e f g h i Grzegorz Wawoczny: Weekend w Bramie Morawskiej. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2003, s. 15. ISBN 83-917453-4-1.
- ↑ a b c d e f g Grzegorz Wawoczny: Zabytki powiatu raciborskiego. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2007, s. 48. ISBN 978-83-89802-36-1.
- ↑ Augustin Weltzel, Geschichte der Stadt und Herrschaft Ratibor, Zweite, umgearbeitete und vermehrte Auflage, Ratibor 1881, s. 398.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Paweł Newerla: Opowieści o dawnym Raciborzu. Racibórz: Towarzystwo Miłośników Ziemi Raciborskiej, 1996. ISBN 83-903389-004-1.
- Grzegorz Wawoczny: Zabytki powiatu raciborskiego. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2007, s. 48. ISBN 978-83-89802-36-1.
- Grzegorz Wawoczny: Weekend w Bramie Morawskiej. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2003, s. 15. ISBN 83-917453-4-1.