Niecka szczecińska
Niecka szczecińska, synklinorium szczecińsko-gorzowskie – jednostka geologiczna w północno-zachodniej Polsce, wypełniona osadami górnej kredy, fragment synklinorium szczecińsko-łódzko-miechowskiego.
Położenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Niecka szczecińska rozciąga się z północnego zachodu na południowy wschód, na planie trójkąta od Świnoujścia poprzez Poznań do Cybinki[1][2].
Geograficznie niecka szczecińska stanowi podłoże północno-zachodniej części Niżu Polskiego[3].
Położenie geologiczne[edytuj | edytuj kod]
Od południowego zachodu graniczy z monokliną przedsudecką, a od północnego wschodu z antyklinorium środkowopolskim. Od wschodu od niecki mogileńsko-łódzkiej oddziela je elewacja Obornik[1].
Budowa geologiczna[edytuj | edytuj kod]
Niecka szczecińska ma budowę asymetryczną − skrzydło północne jest strome, a południowe łagodne. Możne w niej wyróżnić dwie części: właściwą nieckę szczecińską w części północnej i blok Gorzowa w części południowej. Obie części oddziela uskok Pyrzyce-Krzyż. W części północnej osady kredy górnej osiągają miąższość do 2000 m, natomiast na bloku Gorzowa ok. 400-600 m, spadając do 0 przy południowej granicy niecki[1].
Najstarsze osady niecki zostały poznane tylko fragmentarycznie w nielicznych otworach wiertniczych. Są to osady permu (cechsztynu), triasu, jura i górnej kredy[1].
Podłoże podpermskie, co wiemy na podstawie badań geofizycznych, zalega dużo głębiej w części północnej niż południowej. Na bloku Gorzowa występują osady cechsztynu w facji salinarnej o miąższości ponad 1000 m[4]. Na nim zalega pełny profil triasu: pstry piaskowiec o miąższości ok. 700 m, wapień muszlowy o miąższości ok. 200 m i kajper o miąższości ok. 500 m, a wyżej jury: dolnej o miąższości 400-500 m, środkowej o miąższości ok. 300 m i górnej o miąższości ok. 400 m. Na większości obszaru kredy dolnej brak. Występuje jedynie w północno-wschodniej części niecki. W pozostałej części osady morskie górnej kredy reprezentowane są od albu do mastrychtu. Są to: wapienie, wapienie margliste, margle piaszczyste, opoki, iłowce, mułowce, piaskowce, lokalnie fosforyty. Miąższości i wykształcenie osadów różnią się w poszczególnych otworach[1].
W północnej części niecki jest silnie rozwinięta tektonika solna − są tu wysady solne w kształcie grzebieni lub słupów. Przebijają one utwory triasu, jury, a lokalnie dolnej kredy. Podnoszące się stopniowo brachyantykliny i poduszki solne wpływały na przebieg sedymentacji. Na obszarze bloku Gorzowa tektonika solna się słabo zaznacza − występują tu jedynie niezbyt grube spiętrzenia solne[1].
Powstanie[edytuj | edytuj kod]
Niecka szczecińska rozpoczęła swój rozwój w cechsztynie, a być może już w permie dolnym. Ostatecznie została uformowana w czasie fazy laramijskiej orogenezy alpejskiej[1].
Nadkład[edytuj | edytuj kod]
Nadkład niecki tworzą osady paleogenu, neogenu i czwartorzędu[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h Ewa Stupnicka, Marzena Stempień-Sałek: Geologia regionalna Polski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, wyd. 4 zmienione, Warszawa 2016, ISBN 978-83-235-2022-1
- ↑ Jerzy Nawrocki, Anna Becker (red. nauk.): Atlas geologiczny Polski, PIG-PIB, Warszawa 2017, ISBN 978-83-7863-667-0
- ↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa 2002, ISBN 83-01-13897-1
- ↑ Nie przewiecono całych osadów cechsztynu; Ewa Stupnicka, Marzena Stempień-Sałek: Geologia regionalna Polski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, wyd. 4 zmienione, Warszawa 2016, ISBN 978-83-235-2022-1
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ewa Stupnicka, Marzena Stempień-Sałek: Geologia regionalna Polski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, wyd. 4 zmienione, Warszawa 2016, ISBN 978-83-235-2022-1
- Andrzej Żelaźniewicz i in.: Regionalizacja tektoniczna Polski, Komitet Nauk Geologicznych PAN, Wrocław 2011, ISBN 978-83-63377-01-4
- Jerzy Nawrocki, Anna Becker (red. nauk.): Atlas geologiczny Polski, PIG-PIB, Warszawa 2017, ISBN 978-83-7863-667-0