Niemiecki Kościół Ewangelicko-Luterański Ukrainy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Niemiecki Kościół Ewangelicko-Luterański Ukrainy
Німецька Євангелічно-Лютеранська Церква України
Ilustracja
Kościół św. Pawła w Odessie
Klasyfikacja systematyczna wyznania
Chrześcijaństwo
 └ Protestantyzm
   └ Luteranizm
Siedziba

Charków[1]

Zwierzchnik
• tytuł zwierzchnika

Pawło Szwarc[2]
Biskup Kościoła

Zasięg geograficzny

Ukraina

Członkostwo

Unia Kościołów Ewangelicko-Luterańskich w Rosji i Innych Państwach

Strona internetowa
Kościół ewangelicki św. Katarzyny w Kijowie
Kościół ewangelicki w Berdiańsku

Niemiecki Kościół Ewangelicko-Luterański Ukrainy (ros. Немецкая евангелическо-лютеранская церковь Украины, niem. Deutsche Evangelisch-Lutherische Kirche der Ukraine) – Kościół luterański na Ukrainie, członek Unii Kościołów Ewangelicko-Luterańskich w Rosji i Innych Państwach[6]. Centrala kościoła znajduje się w Charkowie[1]. Liczy 18 parafii[4], posiada też 4 parafie stowarzyszone wyznania ewangelicko-reformowanego[5].

Większość zborów kościoła położona jest we wschodniej i południowej części kraju. Czynności religijne prowadzone są w języku niemieckim, rosyjskim i ukraińskim[7]. Kościół prowadzi szkoły niedzielne, konferencje, wykłady teologiczne, a także zajęcia katechetyczne dla dorosłych[8]. Wspierany jest przez Kościół Ewangelicko-Luterański Bawarii[9].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Kościół Ewangelicko-Luterański został założony w połowie XVIII wieku przez ewangelickich osadników sprowadzonych na terytorium obecnej Ukrainy przez carycę Katarzynę II[10]. W 1767 powstał zbór w Kijowie[11], a pierwsze nabożeństwo ewangelickie w Odessie miało miejsce w 1801. W szczycie świetności odeski zbór liczył około 10 000 członków[12]. Rozwój kościoła został zatrzymany w czasach ZSRR, kiedy jego działalności zakazano, a budynki kościelne zostały zamknięte, na skutek czego życie parafialne zamarło[10]. Wielu wiernych zostało deportowanych na wschód Związku Radzieckiego, a duchownych zabito lub wysiedlono[7].

Do odrodzenia luteranizmu doszło dopiero po przemianach politycznych i upadku Związku Radzieckiego. W 1991 rozpoczęto organizację kościoła ewangelickiego, co stało się dzięki pomocy bratniego Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego Bawarii[10][13]. W 1992 w Kijowie został zwołany Synod założycielski, który ogłosił powstanie Niemieckiego Kościoła Ewangelicko-Luterański Ukrainy. Jego pierwszym superintendentem został Viktor Gräfenstein, pochodzący z Kazachstanu[14].

Siedzibą władz kościoła stała się Odessa. Po tym, jak tamtejszy kościół i sąsiadujący z nim budynek probostwa przeszły na własność kościoła, partnerzy niemieccy przystąpili do rekonstrukcji kompleksu. Prace w dawnym probostwie ukończono w 2002 i przekształcono je na siedzibę administracji kościoła oraz jego biskupa. Mieściło ono również kaplicę, w której rozpoczęto prowadzenie nabożeństw w języku niemieckim oraz rosyjskim[15][16]. Kościół św. Pawła w Odessie został odbudowany w latach 2005-2010[17].

W 1996 w kościele doszło do rozłamu na tle kwestii ordynacji kobiet na księży. Sprzeciwiający się jej superintendent Viktor Gräfenstein w styczniu 1996 wystąpił z Niemieckiego Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego Ukrainy, pociągając za sobą część członków parafii w Odessie. Później dołączyła do niego również część zborowników z Jałty i Mikołajowa. Powołał on osobny związek wyznaniowy, który początkowo przyjął nazwę Braterska Misja Ewangelicko-Luterańska (ros. Братская Евангелическо-Лютеранская Миссия), zmienioną później na Stowarzyszenie Braterskich Kościołów Ewangelicko-Luterańskich Ukrainy (ros. Объединение Братских Евангелическо-Лютеранских Церквей Украины), a w 2006 ostatecznie na Synod Kościołów Ewangelicko-Luterańskich Ukrainy (ros. Синод Евангелическо-Лютеранских Церквей Украины)[18].

W latach 1995-1997 stanowisko zwierzchnika kościoła pełnił ks. Walter Klinger, a w okresie 1997-1999 – ks. Gerd Sander. W 1999 urząd superintendenta objął ks. Edmund Ratz[19].

Według stanu na 1 września 2000 kościół liczył 2372 oficjalnych członków, z czego około 1500 konfirmowanych. Razem z sympatykami skupiał około 4000 wiernych. Kościół posiadał 32 parafie, a kolejnych pięć było w trakcie organizacji. Do największych parafii należały zbory w Kijowie, Odessie, Charkowie i Dniepropietrowsku, każdy z nich liczył ponad 200 członków. Najmniejszymi jednostkami były parafie w Teodozji i Mariupolu, liczące po 10 wiernych[20].

We wrześniu 2000 przez Synod przyjęta zostało nowe prawo kościelne. Postanowiono o zachowaniu przymiotnika niemiecki w nazwie kościoła, potwierdzona została również przynależność DELKU jako kościoła regionalnego do Ewangelicko-Luterańskiego Kościoła w Rosji i Innych Krajach. Odrzucono ordynacja kobiet na księży, a stanowisko superintendenta zostało przemianowane na biskupa. Wobec tego 14 września 2000 arcybiskup Ewangelicko-Luterańskiego Kościoła w Rosji i Innych Krajach ks. Georg Kretzschmar dokonał wprowadzenia ks. Edmunda Ratza w urząd biskupa Niemieckiego Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego Ukrainy. Stanowisko to pełnił do 2005, kiedy objął funkcję arcybiskupa Ewangelicko-Luterańskiego Kościoła w Rosji i Innych Krajach, a dodatkowo w 2007 został mianowany biskupem Ewangelicko-Luterańskiego Kościoła w Europejskiej Części Rosji[21].

W latach 2000-2002 utworzonych zostało 8 nowych parafii, wobec czego kościół w 2002 skupiał ich 40[20]. W 2006 nowym biskupem został ks. Georg Güntsch, pełniący urząd do 2009[22], który objął po nim ks. Uland Spahlinger, poprzednio proboszcz parafii w monachijskiej dzielnicy Kleinhadern. Do Niemieckiego Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego Ukrainy należało w 2009 około 5000 wiernych skupionych w 35 zborach[13]. Biskup Spahlinger sprawował tę funkcję do 2014, kiedy to został mianowany dziekanem w Dinkelsbühl[23][24].

Podczas Synodu Kościoła 22 października 2013 dokonano wyboru nowego biskupa kościoła, którym został ks. Serge Maschewski, wprowadzony w urząd wiosną 2014[25][26].

W 2013 kościół liczył około 2000-2500 wiernych i 31 parafii. Następnie osiem z nich oddzieliło się na skutek aneksji Krymu przez Rosję, a kolejnych dziesięć (Aleksandria, Chersoń, Dniepr, Lwów, Łozowa, Łuck, Mikołajów, Odessa, Winnica, Żytomierz) – w efekcie rozłamu na tle działalności biskupa Maschewskiego[9].

W 2016 zostały nawiązane stosunki z ukraińskimi kościołami kalwińskimi zrzeszonymi w Konfederacji Ewangelicznych Kościołów Reformowanych: Kościołem Chrystusa Zbawiciela i Kościołem „Boże Przymierze” w Równem, Kościołem św. Trójcy w Iwano-Frankiwsku i Kościołem św. Andrzeja w Podhajczykach. Wspólnoty te początkowo wyznawały baptyzm reformowany, a z biegiem czasu przyjęły klasyczny kalwinizm. Dzięki prowadzonej współpracy ukazana została bliskość stanowisk teologicznych między reformowanymi kościołami a Kościołem Ewangelicko-Luterańskim, co umożliwiło wprowadzenie interkomunii i wspólnoty ambony, opartej na Konkordii Leuenberskiej. Od 2018 rozpoczęła się dyskusja na temat sposobu integracji zborów Konfederacji Ewangelicznych Kościołów Reformowanych i luterańskich. Corocznie miały miejsce wspólne konferencje, na których omawiane były formy unifikacji, umożliwiające zachowanie tradycji i tożsamości obu stron[5].

30 listopada 2019 wprowadzony w urząd został nowy biskup kościoła, ks. Pawło Szwarc[2].

W 2019 Niemiecki Kościół Ewangelicko-Luterański skupiał około 750 wiernych[9]. W 2021 powróciły do niego parafie w Aleksandrii[27] i Odessie[27][28][29].

Na początku 2022 do kościoła należało około 1000 wiernych, natomiast dalsze 160 osób skupionych było w parafiach stowarzyszonych wyznania kalwińskiego[3][30]. Po inwazji Rosji na Ukrainę w lutym tego roku część członków kościoła została ewakuowana do Ukrainy Zachodniej, gdzie we wspólną pomoc humanitarną zaangażowały się zbory Konfederacji Ewangelicznych Kościołów Reformowanych. Wierni wyjechali również między innymi do Niemiec i Polski[5][30].

Na 2022 planowane było posiedzenie Synodu, na którym cztery stowarzyszone z DELKU wspólnoty reformowane miały być przyjęte w skład kościoła. Miał on przejąć nad nimi administrację i opiekę duszpasterską, a także zajmować się ich kwestiami edukacyjnymi i kontaktami międzynarodowymi. Jednocześnie zbory te miały nadal być częścią struktur międzynarodowych Konfederacji Ewangelicznych Kościołów Reformowanych. Z powodu eskalacji konfliktu rosyjsko-ukraińskiego do zwołania Synodu nie doszło, wobec czego wspólnota obu konfesji została wdrożona nieformalnie[5].

14 czerwca 2022 Niemiecki Kościół Ewangelicko-Luterański Ukrainy został przyjęty jako samodzielny członek do Światowej Federacji Luterańskiej (zamiast członkostwa jako składowa Unii Kościołów Ewangelicko-Luterańskich w Rosji i Innych Państwach). Było to możliwe dzięki prowadzonym w 2019 konsultacjom pomiędzy poszczególnymi członkami Unii Kościołów Ewangelicko-Luterańskich, w wyniku których w październiku 2019 rada biskupów Unii postanowiła, że każdy z kościołów wchodzących w jej skład może ubiegać się o wejście do Światowej Federacji Luterańskiej jako niezależny członek, umożliwiając im bezpośrednią reprezentację na arenie międzynarodowej bez wychodzenia ze struktur Unii[3][31].

Kryzys kościelny[edytuj | edytuj kod]

W latach 2013–2018 funkcję biskupa Kościoła pełnił pochodzący z Kazachstanu Niemiec Serge Maschewski. W czasie kadencji biskupa Maschewskiego doszło wewnątrz Kościoła do kryzysu. Biskupowi wykazano brak transparentności w zarządzaniu finansami Kościoła i liczne przypadki łamania przepisów kościelnych, do których należało, m.in. niedopuszczanie do udziału w obradach synodu opozycyjnych wobec biskupa delegatów[32]. Podczas synodu, który odbył się 9 października 2018 roku odwołano biskupa Maschewskiego z pełnionej przez niego funkcji i powołano na okres jednego roku tymczasowego zwierzchnika Kościoła ks. Pawło Szwarca z parafii w Charkowie, w charakterze biskupa-wizytatora[33]. Wówczas od kościoła oddzieliło się 10 parafii liczących razem 250 członków, które poparły Maschewskiego[9], a ten nawiązał kontakty z Kościołem Luterańskim Synodu Missouri, nienależącym do Światowej Federacji Luterańskiej[34]. 30 listopada 2019 w Kijowie ks. Pawło Szwarc został wprowadzony w urząd biskupa Niemieckiego Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego Ukrainy[2].

Wiara[edytuj | edytuj kod]

Niemiecki Kościół Ewangelicko-Luterański Ukrainy uznaje Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu jako jedyne, nieomylne źródło nauczania Kościoła. Uznaje apostolskie, nicejskie i atanazjańskie wyznanie wiary, a także uważa Wyznanie augsburskie oraz Mały katechizm Marcina Lutra za prawdziwą i czystą interpretację Słowa Bożego[35].

Do pozostałych uznanych ksiąg wyznaniowych kościół zalicza Obronę Wyznania augsburskiego, Artykuły szmalkaldzkie, Duży katechizm Marcina Lutra, Formułę zgody, Traktat o władzy i prymacie papieża, O niewolnej woli oraz Konkordię Leuenberską[35].

Parafie kościoła[edytuj | edytuj kod]

Do kościoła należy 18 parafii[4]. Biskup Kościoła rezyduje przy parafii w Charkowie[1].

Z kościołem stowarzyszone są również cztery kościoły (parafie) ewangelicko-reformowane, będące częścią Konfederacji Ewangelicznych Kościołów Reformowanych. W 2022 miały one formalnie wejść w skład Niemieckiego Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego Ukrainy, jednak przyjęcie tego aktu przez Synod zostało uniemożliwione przez inwazję Rosji na Ukrainę. Należą do nich[5]:

Współpraca z innymi wyznaniami[edytuj | edytuj kod]

Niemiecki Kościół Ewangelicko-Luterański Ukrainy działa wspólnie z kościołem greckokatolickim w projekcie Pojednanie. Prowadzi również współpracę z kościołem rzymskokatolickim oraz prawosławnym, a także z różnymi denominacjami protestanckimi[7]. Kościół posiada swojego przedstawiciela w ramach Wszechukraińskiej Rady Kościołów i Organizacji Religijnych[38].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Контакты. Немецкая евангелическо-лютеранская церковь Украины. [dostęp 2020-11-15].
  2. ↑ a b c Ks. Pavlo Shvarts biskupem luteran na Ukrainie. Kościół Ewangelicko-Augsburski (Luterański) w Polsce, 4 grudnia 2019. [dostęp 2020-11-15].
  3. ↑ a b c Einzelmitgliedschaft im LWB für Deutsche Evangelisch-Lutherische Kirche in der Ukraine [online], lutheranworld.org [dostęp 2022-10-13].
  4. ↑ a b c Наши общины. Немецкая евангелическо-лютеранская церковь Украины. [dostęp 2022-07-16].
  5. ↑ a b c d e f История и перспективы общности с реформатскими церквями. nelcu.org.ua. [dostęp 2022-10-13].
  6. ↑ Структура Союза ЕЛЦ. [dostęp 2020-11-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-05)].
  7. ↑ a b c Интервью с епископом НЕЛЦУ Павлом Шварцом. Немецкая евангелическо-лютеранская церковь Украины, 1 kwietnia 2020. [dostęp 2020-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-21)].
  8. ↑ День: "Человек должен искать путь к спасению в своей повседневной жизни"
  9. ↑ a b c d Philipp Demling. Pawlo Schwarz über den Machtkampf in der deutschen lutherischen Kirche der Ukraine. „Sonntagblatt”, 19 maja 2019. 
  10. ↑ a b c Wende bei den ukrainischen Lutheranern. Evangelische Kirche in Deutschland, 25 października 2018. [dostęp 2020-11-15].
  11. ↑ Matthias Lasi: Eine Heimat für den Glauben. Einblicke in die Gemeinde St. Katharina in Kiew. Evangelische Landeskirche in Württemberg, 5 czerwca 2020. [dostęp 2020-11-15].
  12. ↑ Община Святого Павла вернулась в Кирху. 15 sierpnia 2021. [dostęp 2022-02-17].
  13. ↑ a b Uland Spahlinger wird Bischof in der Ukraine [online], wochenanzeiger-muenchen.de [dostęp 2022-10-13].
  14. ↑ Виктория Любащенко. Лютеранская церковь в Украине: поиск национальной идентичности. „Богословские размышления”. 1, s. 170, 2003. ISSN 2521-179X. 
  15. ↑ Кирха: воскрешение. Часть третья [online], time.odessa.ua [dostęp 2022-10-13] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
  16. ↑ Zur Evangelisch-Lutherischen Gemeinde von Odessa [online], donaudekanat.de [dostęp 2022-10-13].
  17. ↑ Evangelische Kirche in Odessa ausgeraubt [online], evangelisch.de [dostęp 2022-10-13].
  18. ↑ Синод Евангелическо-Лютеранских Церквей Украины [online], religare.ru [dostęp 2022-10-13] [zarchiwizowane z adresu 2020-01-31].
  19. ↑ 15 Jahre Deutsche Evangelisch-Lutherische Kirche in der Ukraine [online], martin-luther-bund.de [dostęp 2022-10-13].
  20. ↑ a b The Lutheran Church in Russia, with special emphasis on Ukraine: Intertwined with the history of Russia. grhs.org. [dostęp 2022-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  21. ↑ Edmund Ratz schrieb Kirchengeschichte – ein Nachruf. martin-luther-bund.de. [dostęp 2022-10-13].
  22. ↑ Ehemaliger Bischof in der Ukraine: "Eine furchtbare Situation" [online], mainpost.de [dostęp 2022-10-13].
  23. ↑ Bischof aus Odessa wird Dekan in Dinkelsbühl [online], nordbayern.de [dostęp 2022-10-13].
  24. ↑ EB Baden lädt ein zur Landestagung: 15. bis 16. Juli 2022 [online], evangelischer-bund.de [dostęp 2022-10-13].
  25. ↑ Немецкую Евангелическо-Лютеранскую Церковь Украины возглавил деятельный пастор [online], religion.in.ua [dostęp 2022-10-13].
  26. ↑ Bp S. Maschewski o sytuacji luteran na Ukrainie [online], luteranie.pl [dostęp 2022-10-13].
  27. ↑ a b Деоккупация Церкви. nelcu.org.ua, 16 lipca 2021. [dostęp 2022-02-17].
  28. ↑ Благодарность от одесской общины Святого Павла. nelcu.org.ua, 16 stycznia 2022. [dostęp 2022-02-17].
  29. ↑ Возвращение лютеранства. Миссия, видение и ценности НЕЛЦУ. nelcu.org.ua, 10 sierpnia 2021. [dostęp 2022-02-17].
  30. ↑ a b Madgalena Legendź, Jerzy Below, Módlmy się o sprawiedliwy pokój, „Zwiastun Ewangelicki” (7), 3 kwietnia 2022, s. 12-14, ISSN 2657-943X.
  31. ↑ НЕЛЦУ принята во Всемирную Лютеранскую Федерацию [online], nelcu.org.ua [dostęp 2022-10-13].
  32. ↑ Schizma u ukraińskich luteran. ekumenizm.pl. [dostęp 2016-08-24].
  33. ↑ Bekanntmachung des Bischofswechsels. DELKU. [dostęp 2018-10-17].
  34. ↑ Filip Lipiński: Kryzysowe przesilenie u ukraińskich luteran. ekumenizm.pl, 20 października 2018. [dostęp 2022-02-17].
  35. ↑ a b Наша вера. Немецкая евангелическо-лютеранская церковь Украины. [dostęp 2020-11-15].
  36. ↑ Празднование Рождества в общинах НЕЛЦУ и СРЕЦ. nelcu.org.ua, 26 grudnia 2021. [dostęp 2022-02-17].
  37. ↑ Синод НЕЛЦУ 2021. nelcu.org.ua, 30 maja 2021. [dostęp 2022-02-17].
  38. ↑ Information about UCCRO [online], vrciro.org.ua [dostęp 2023-02-26] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Niemiecki_Kościół_Ewangelicko-Luterański_Ukrainy&oldid=72950572”