O słońcu

O Słońcu – tytuł niezachowanego traktatu neoplatońskiego filozofa Porfiriusza (240-305), ucznia Plotyna. Mimo że dzieło nie dotrwało do naszych czasów, jego treść można odtworzyć na podstawie pierwszej księgi Saturnaliów Makrobiusza, który zeń korzystał.

Zarys problematyki

Porfiriusz w swym traktacie dawał wyraz poglądom teologicznym. Wiele imion bogów np. Apollo, Dionizos, Zeus, Serapis, jak i półbogów – Herkules, Asklepios, Adonis – są niczym innym, jak tylko różnymi nazwami dla tego samego bóstwa – Heliosa-Słońca. Chociaż Helios jest potężnym bogiem, to i tak podlega Bogu Najwyższemu i pełni rolę mediatora między nim a ludzkością.

Rozważania Porfiriusza wpisują się w nurt późnoantycznej spekulacji solarnej, której dowody dali także Jamblich, Korneliusz Labeon i Julian Apostata. Kult słońca był szeroko rozpowszechniony w świecie późnoantycznym, zarówno w teologii i filozofii, jak i sztuce i religii pogańskiego Rzymu.

Bibliografia

• J. Miziołek Sol Verus. Studia nad ikonografią Chrystusa w sztuce pierwszego tysiąclecia, Studia z historii sztuki; tom XLVI, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich 1991.
• Macrobius, The Saturnalia, tr. by P. V. Davies, New York, London 1969.