Oblężenie Smoleńska (1502)
| Wojna litewsko-moskiewska (1500–1503) | |||
| Czas |
czerwiec–październik 1502 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Przyczyna |
próba opanowania twierdzy przez siły moskiewskie | ||
| Wynik |
obronienie twierdzy przez garnizon litewski | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Położenie na mapie Europy  | |||
| 54,783333°N 32,050000°E/54,783333 32,050000 | |||
Oblężenie Smoleńska – prowadzone przez wojska moskiewskie Iwana III Srogiego między czerwcem a październikiem 1502 roku podczas wojny litewsko-moskiewskiej z lat 1500-1502.
Mimo przewagi liczebnej oblegającym nie udało się zdobyć warowni, wskutek dzielnej postawy garnizonu litewskiego, jak również niepowodzeń oddziałów Iwana III na innych terenach objętych walkami.
Tło historyczne[edytuj | edytuj kod]
Iwan III Srogi jako pretekst do łamania warunków traktatu pokojowego z 1494 roku wykorzystał argument obrony prawosławia na Litwie. Tym co miało zagrażać wiernym tego wyznania były działania metropolity kijowskiego Józefa Sołtana, mianowanego przez wielkiego księcia litewskiego Aleksandra Jagiellończyka na tą godność, które zmierzały do wprowadzenia unii kościelnej z katolicyzmem. Władca Moskwy podobnie oceniał założenie w Połocku klasztoru bernardynów, uzasadniać działania w obronie wiary miały też rzekome afronty wobec jego córki Helenę, żony Aleksandra. Wszelkie zadrażnienia na dworze litewskim, pojawiające się na tle jej prawosławnego wyznania, stale wykorzystywał w swojej polityce[1]. Do napięć i pogranicznych starć doszło już w 1498 roku[2], zaś w ciągu następnych dwóch lat Iwan III zhołdował wielu książąt Siewierszczyzny i Czernihowszczyzny, przeciągając ich na swoją stronę pod pretekstem obrony przed prześladowaniami religijnymi, obietnicami większego uposażenia czy też grożąc użyciem siły[3]. Działania te stały się przyczyną nowej wojny[4], którą, licząc na osłabienie sił Jagiellonów po klęsce wyprawy mołdawskiej z 1497 roku, władca Moskwy zdecydował się rozpocząć[5].
Zapoczątkowane w maju 1500 roku działania zbrojne przyniosły dobrze przygotowanym siłom moskiewskim szereg sukcesów, w tym zwycięstwo nad Wiedroszą, jednak nie udało im się opanować Smoleńska, warowni o kluczowym znaczeniu w zmaganiach z Litwą[6].
Oblężenie[edytuj | edytuj kod]
W czerwcu 1502 roku[a] oddziały Iwana III podjęły kolejną próbę opanowania twierdzy[b]. Wielki książę moskiewski dowodzenie tą wyprawą powierzył swojemu trzeciemu synowi, Dymitrowi Iwanowiczowi Żyłce. Pod jego komendą znalazły się znaczne siły z wieloma doświadczonymi dowódcami i dobrze zaopatrzone w artylerię. Równocześnie z działaniami Żyłki inne oddziały za zaatakowały i zajęły Orszę, zaś kolejne zgrupowanie spustoszyło okolice Witebska[7].
Miasta, otoczonego drewniano-ziemnymi umocnieniami[8], bronił Stanisław Kiszka, który dał się już poznać jako skuteczny dowódca w obliczu moskiewskich ataków i oblężeń. Dysponował około 800 żołnierzami zaciężnymi, wspieranymi przez mieszczan i okolicznych bojarów, którzy zachowali lojalność wobec wielkiego księcia Aleksandra[9].
Oblężenie trwało przez trzy miesiące, obrońcy stawili twardy opór oddziałom moskiewskim. Dokonywali wycieczek, biorąc licznych jeńców i sztandary. Byli zasilani przez posiłki, kierowane w lipcu z okolic Nowogródka, zaś w ciągu sierpnia i września – Mińska. Oblegającym nie udało się podpalić drewnianych umocnień, zaś podjęty 6 września szturm generalny zakończył się porażką. Skutkiem walk wokół twierdzy było podobno 6000 ciał żołnierzy moskiewskich, leżących bez pochówku[10]. Po tym niepowodzeniu siły Żyłki cofnęły swoje stanowiska, a do ostatecznego zwinięcia oblężenia, poza postawą obrońców, przyczyniły się wieści jakie w końcu września dotarły pod Smoleńsk – 13 tego miesiąca nad jeziorem Smolina Krzyżacy inflanccy pod wodzą mistrza krajowego Woltera von Plattenberga pokonali oddziały moskiewskie, które maszerowały ze wsparciem dla oblegających[11]. W połowie października armia Żyłki wycofała się spod miasta[12].
Zakończenie wojny[edytuj | edytuj kod]
Niepowodzenie oblężenia było po stronie moskiewskiej tłumaczone słabym zaopatrzeniem w artylerię oraz błędną strategią[13]. Jednak cała wojna przebiegła niekorzystnie dla strony litewskiej[4]. Ostatecznie działania zbrojne zakończyło w marcu 1503 roku podpisanie sześciomiesięcznego rozejmu, na mocy którego Wielkie Księstwo Moskiewskie przejęło wschodnią Smoleńszczyznę, Siewierszczyznę i Czernihowszczyznę, co równało się utracie przez Litwę jednej trzeciej dotychczasowego terytorium. Granica przebiegała odtąd bliżej obronionego Smoleńska, któremu zagrażała dalsza ekspansja moskiewska[14].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wiadomość o marszu na Smoleńsk sił moskiewskich Aleksander Jagiellończyk otrzymał 9 czerwca w Dzierżkowicach, w drodze do Lublina, Papée 2006 ↓, s. 69.
- ↑ Wedle Korzon 2003 ↓, s. 245–246 i Gędek 2015 ↓, s. 105–106 wojska moskiewskie w trakcie wojny trzykrotnie prowadziły oblężenie Smoleńska, natomiast Kupisz 2001 ↓, s. 26 podaje, że miało to miejsce dwa razy.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kolankowski 1991 ↓, s. 123; Papée 2006 ↓, s. 36–37; Markiewicz 2009 ↓, s. 320; Jurek i Kizik 2013 ↓, s. 574–575.
- ↑ Papée 2006 ↓, s. 35.
- ↑ Kolankowski 1991 ↓, s. 123; Papée 2006 ↓, s. 37; Markiewicz 2009 ↓, s. 320; Jurek i Kizik 2013 ↓, s. 574–575.
- ↑ a b Bazylow 2005 ↓, s. 66.
- ↑ Ochmański 1990 ↓, s. 111.
- ↑ Papée 2006 ↓, s. 37, 39; Stevens 2010 ↓, s. 80; Jurek i Kizik 2013 ↓, s. 575; Gędek 2015 ↓, s. 106.
- ↑ Kolankowski 1991 ↓, s. 126; Papée 2006 ↓, s. 69; Stevens 2010 ↓, s. 80.
- ↑ Kupisz 2001 ↓, s. 14–15.
- ↑ Korzon 2003 ↓, s. 246; Papée 2006 ↓, s. 69.
- ↑ Korzon 2003 ↓, s. 246; Papée 2006 ↓, s. 69–70.
- ↑ Kolankowski 1991 ↓, s. 126; Papée 2006 ↓, s. 70; Stevens 2010 ↓, s. 80; Jurek i Kizik 2013 ↓, s. 575.
- ↑ Papée 2006 ↓, s. 70.
- ↑ Stevens 2010 ↓, s. 80.
- ↑ Kupisz 2001 ↓, s. 26; Papée 2006 ↓, s. 71; Markiewicz 2009 ↓, s. 320.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ludwik Bazylow: Historia Rosji. tekst obejmujący lata 1917–1991 napisał Paweł Wieczorkiewicz. Wyd. IV, pop. i uzup. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 2005. ISBN 83-04-04641-5.
- Marek Gędek: Wojny polsko-moskiewskie od XV do XVIII wieku. Warszawa: Bellona, 2015. ISBN 978-83-11-13579-6.
- Tomasz Jurek, Edmund Kizik: Historia Polski do 1572. Wyd. I. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013. ISBN 978-83-01-17396-8.
- Ludwik Kolankowski: Polska Jagiellonów. Dzieje polityczne. przygot. do druku Zygmunt Kolanowski. Wyd. III, pop. i uzup. Olsztyn: Oficyna Warmińska, 1991. ISBN 83-85410-04-X.
- Tadeusz Korzon: Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. Epoka przedrozbiorowa. T. I. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-52-1.
- Dariusz Kupisz: Smoleńsk 1632–1634. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001, seria: Historyczne bitwy. ISBN 83-11-09282-6.
- Mariusz Markiewicz: Historia Polski 1492–1795. Wyd. II, pop. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2009. ISBN 978-83-08-04128-4.
- Jerzy Ochmański: Historia Litwy. Wyd. III, pop. i uzup. Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1990. ISBN 83-04-03107-8.
- Fryderyk Papée: Aleksander Jagiellończyk. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2006, seria: Władcy polscy. ISBN 83-242-0487-3.
- Carol B. Stevens: Rosyjskie wojny 1460–1730. Narodziny mocarstwa. przeł. Kinga Jackiewicz. Warszawa: Bellona, 2010. ISBN 978-83-11-11711-2.