Obowiązek stosowania nawozów mineralnych

Obowiązek stosowania nawozów mineralnych – przymus prawny skierowany do rolnika, w celu stosowania podstawowego środka produkcji rolniczej, sprzyjający podnoszeniu plonów roślin i wzrostowi wydajności produkcji rolniczej.

Ustawowy obowiązek stosowania nawozów mineralnych w gospodarstwach rolnych

Ustawą z 1967 r. o obowiązku stosowania nawozów mineralnych zobowiązano rolników do stosowania nawozów mineralnych, przez co dążono do zapewnienia odpowiedniego wzrostu produkcji rolniczej w gospodarstwach o niskim poziomie gospodarowania.

Ustawa wprowadziła obowiązek stosowania na użytkach rolnych minimalnych dawek nawozów mineralnych. Obowiązkowi podlegali właściciele gospodarstw rolnych o obszarze:

• dwóch lub więcej ha przeliczeniowych gruntów ornych;
• dwóch lub więcej ha fizycznych trwałych użytków zielonych niezmeliorowanych klasy I, II i III;
• trzech lub więcej ha łącznie gruntów ornych i użytków zielonych.

Biuro gromadzkiej rady narodowej ustalało ilość nawozów mineralnych w czystym składniku, jakie należy zastosować w poszczególnych gospodarstwach rolnych.

Właściciel gospodarstwa rolnego, który nie wykonał obowiązku zastosowania minimalnych dawek nawozów mineralnych, zobowiązany był wpłacić na rachunek gromady kwotę odpowiadającą 80% wartości niewykupionej ilości nawozów. Jeśli gospodarstwo nie było objęte obowiązkiem dostaw zbóż, wówczas płacił 100% wartości nawozów mineralnych.

Rejony zobowiązane do stosowania nawozów mineralnych

Zarządzenie Ministra Rolnictwa z 1967 r. określono rejony na których wystąpił obowiązek stosowania nawozów mineralnych, w tym gdy:

• zapewnione było odpowiednie zaopatrzenie w nawozy w wysokości co najmniej minimum zalecanych dawek;
• objęte były kontraktacją roślin;
• posiadały trwałe zmeliorowane użytki zielone;
• stanowiły plantacje nasienne;
• istniały mapy odczynu i zasobności gleb dla danego rejonu;
• zapewniony był instruktaż i poradnictwo fachowe w zakresie nawożenia roślin uprawnych.

Ustalanie wysokości dawek nawozów mineralnych opierało się na opinii stacji chemiczno-rolniczej.

Sposoby stwierdzenia wywiązania się z obowiązku stosowania nawozów mineralnych

Zarządzeniem Ministra Rolnictwa z 1967 r. o obowiązku stosowania nawozów mineralnych potwierdzano na podstawie:

• dowodu zakupu nawozów mineralnych wydanego przez jednostkę uspołecznioną uprawnioną do obrotu nawozami mineralnymi;
• okazania przez właściciela gospodarstwa dowodu poświadczającego zakup nawozów mineralnych organom prezydium gromadzkiej rady narodowej;
• stwierdzenie planu wykonania w całości obowiązku zastosowania nawozów mineralnych w ramach gminy.

Zużycie nawozów mineralnych w ujęciu statystycznym

Zużycie nawozów mineralnych w latach 1954–1969

Według danych rocznika statystycznego GUS poziom zużycia nawozów mineralnych w latach 1954–1969 kształtował się następująco (w kg czystego składnika):

Lata gospodarcze	Na 1 ha użytków rolnych w kg czystego składnika
	Razem	Azotowe	Fosforowe	Potasowe
1954/55	26,7	6,8	7,1	12,8
1959/60	36,5	12,3	8,9	15,3
1964/65	56,4	19,7	16,5	20,2
1965/66	66,4	22,1	18,0	26,3
1966/67	80,7	26,2	20,8	33,7
1967/68	93,4	30,9	23,0	39,5
1968/69	109,5	35,8	26,9	46,8

Zużycie nawozów mineralnych w latach 1995–2019

Według roczników statystycznych GUS poziom zużycia nawozów mineralnych w latach 1995–2019 kształtował się następująco (w kg czystego składnika):

Lata gospodarcze	Na 1 ha użytków rolnych w kg czystego składnika
	Razem	Azotowe	Fosforowe	Potasowe
1995/96	84,5	47,6	16,9	20,0
1999/2000	85,8	48,4	16,7	20,7
2005/06	123,3	62,5	27,7	33,1
2009/10	119,2	68,9	23,7	26,6
2018/19	129,7	67,7	23,4	38,7

Zobacz też

• ograniczenia stosowania nawozów mineralnych