Ochrona przyrody w Czechach

Obszary chronione w Czechach określa Ustawa o ochronie przyrody i krajobrazu (ustawa nr 114/1992). W ustawie używa się terminu zvláště chráněná území (pl. szczególnie chronione obszary). Przez szczególną ochronę obszaru rozumie się bardziej ścisły tryb ochrony dotyczący konkretnego, precyzyjnie wyznaczonego obszaru.

Kategorie chronionych obszarów

Szczególnie chronione obszary dzielą się na następujące kategorie:

• národní park (NP), dosłowne tłumaczenie: park narodowy, polski odpowiednik to park narodowy
• chráněná krajinná oblast (CHKO), dosłowne tłumaczenie: chroniony obszar krajobrazowy, polski odpowiednik to park krajobrazowy
• národní přírodní rezervace (NPR), dosłowne tłumaczenie: narodowy rezerwat przyrodniczy, polski odpowiednik rezerwat przyrody
• přírodní rezervace (PR), dosłowne tłumaczenie: rezerwat przyrody, polski odpowiednik to użytek ekologiczny
• národní přírodní památka (NPP), dosłowne tłumaczenie: narodowy pomnik przyrody
• přírodní památka (PP), dosłowne tłumaczenie: pomnik przyrody, polski odpowiednik to pomnik przyrody.

Dla CHKO i NP używa się określenia velkoplošný, co oznacza duży obszar, w odróżnieniu od reszty, dla których używa się określenia maloplošný, co oznacza mały obszar.

Národní park

To kategoria używana na całym świecie, w której są ważne i unikalne obszary z zachowanymi, lub tylko mało zmodyfikowanymi, przyrodniczymi ekosystemami. Tworzone są ustawą.

Na terenie Czech znajdują się 4 parki narodowe:

Národní park	Rok utworzenia	Powierzchnia w ha
Krkonošský národní park	1963	36 300
Národní park Podyjí	1991	6300
Národní park Šumava	1991	69 000
Národní park České Švýcarsko	2000	7900
Ogółem		119 500

Chráněná krajinná oblast

CHKO Moravský kras

To narodowa kategoria przeznaczona do ochrony rozleglejszych obszarów lub całych obszarów geograficznych z harmonijnie tworzonym krajobrazem, charakterystycznym reliefem oraz przewagą naturalnych lub półnaturalnych ekosystemów.

CHKO tworzone są poprzez rozporządzenia rządu. Obecnie w tej kategorii znajduje się 25 obszary.

Název CHKO	Data utworzenia	Powierzchnia (ha)
CHKO Beskydy	5 marca 1973	116 000
CHKO Bílé Karpaty	3 listopada 1980	71 500
CHKO Blaník	29 grudnia 1981	4000
CHKO Blanský les	8 grudnia 1989	21 235
CHKO Broumovsko	27 marca 1991	41 000
CHKO České středohoří	19 marca 1976	107 000
CHKO Český kras	12 kwietnia 1972	13 200
CHKO Český les	1 sierpnia 2005	47 000
CHKO Český ráj	1 marca 1955	18 152
CHKO Jeseníky	19 czerwca 1969	74 000
CHKO Jizerské hory	8 grudnia 1967	35 000
CHKO Kokořínsko	19 marca 1976	27 000
CHKO Křivoklátsko	24 listopada 1978	63 000
CHKO Labské pískovce	27 czerwca 1972	24 500
CHKO Litovelské Pomoraví	29 października 1990	9600
CHKO Lužické hory	19 marca 1976	35 000
CHKO Moravský kras	4 lipca 1956	9200
CHKO Orlické hory	28 grudnia 1969	20 000
CHKO Pálava	19 marca 1976	7000
CHKO Poodří	27 marca 1991	8150
CHKO Slavkovský les	3 maja 1974	64 000
CHKO Šumava	27 grudnia 1963	94 480
CHKO Třeboňsko	15 listopada 1979	70 000
CHKO Žďárské vrchy	25 maja 1970	71 500
CHKO Železné hory	27 marca 1991	38 000

Národní přírodní rezervace

Chroni unikalne ekosystemy lub ich zespoły związane z naturalnym reliefem i typową budową geologiczną, w międzynarodowej lub narodowej skali odosobniony dzięki swojej strukturze i obecności znaczących zjawisk przyrodniczych.

Eksploatacja gospodarcza jest wykluczona z wyjątkiem działań, które utrzymują lub wspierają stabilność poszczególnych ekosystemów. Wykluczone jest również wydobywanie wszelkich surowców, jakakolwiek budowa, hodowla zwierząt, organizacja masowych imprez sportowych lub towarzyskich i wszystkie inne aktywności, które w konsekwencji zmieniają elementy przyrody – pokrywę wegetacyjną, faunę, reżim wodny, glebę lub chemizm.

NPR jest tworzony obwieszczeniem Ministerstwa Środowiska. Obecnie istnieje 110 obszarów, najbardziej cenne są np. jeziora Černé i Čertovo na Śumavie, Boubínský prales, Praděd.

Národní přírodní památka

To z reguły obszar o mniejszej powierzchni z celem zachowania pewnych specyficznych obiektów przyrody o wysokiej (narodowej a nawet ponadnarodowej) wartości.

NPP tworzy czeskie Ministerstwo Środowiska poprzez obwieszczenie. Ochrona polega na zakazie takich działań, które mogłyby dany obiekt uszkodzić lub zniszczyć.

Jako NPP ogłoszone są w sumie 102 obszary, np. Kozákov, Zlatý kůň czy Babiččino údolí.

Přírodní rezervace

Przeznaczony jest do ochrony ekosystemów znaczących dla określonego regionu lub obszaru geograficznego. Podstawowe warunki ochrony są takie same jak w przypadku NPR. Přírodní rezervace tworzy się poprzez rozporządzenia urzędu kraju (krajský úřad). Takich rezerwatów jest obecnie 750.

Přírodní památka

PP są analogiczne do NPP, tylko o znaczeniu regionalnym. Podobnie jak w przypadku PR są tworzone przez urząd kraju (krajský úřad). W kategorii tej znajduje się obecnie 1180 obszarów i obiektów.

Bibliografia

• Míchal, Igor, Petříček, Václav a kol. Péče o chráněná území. II. Lesní společenstva. Agentura ochrany přírody a krajiny České republiky. Praha 1999.

Linki zewnętrzne

• Ministerstwo Środowiska (MŽP)
• Agencja Ochrony Przyrody i Krajobrazu Republiki Czeskiej (AOPK ČR)
• Czeska Agencja Informacyjna o Środowisku (CENIA)
• Czeska Inspekcja Środowiska (ČIŽP)
• Ustawa o ochronie przyrody i krajobrazu (ustawa nr. 114/1992) (cz.)
• Atlas chronionych obszarów (cz.)
• Adresy administracji CHKI w Czechach. portal.gov.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-02-01)]. (cz.)