Okręty ratownicze projektu 12
 R-22 jako statek „Kaszubski Brzeg” w 2006 | |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Użytkownicy |
|
| Stocznia | |
| Zbudowane okręty |
4 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
standardowa: 300 ton |
| Długość |
32,57 m |
| Szerokość |
6,74 m |
| Zanurzenie |
3,46 m |
| Napęd |
silnik wysokoprężny o mocy 300 KM, 1 śruba |
| Prędkość |
9,7 węzła |
| Zasięg |
3400 Mm |
| Załoga |
30 |
| Uzbrojenie |
brak |
Okręty ratownicze projektu 12 – seria polskich okrętów ratowniczych Marynarki Wojennej z okresu zimnej wojny, obejmująca cztery okręty o oznaczeniach R-20 – R-23, w służbie od 1955 roku do początku lat 80. Jeden z nich był sprzedany następnie dla marynarki Indonezji. Były pierwszymi wyspecjalizowanymi okrętami ratowniczymi polskiej floty. Projekt powstał na bazie budowanych w Polsce lugrotrawlerów rybackich.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Okręty wywodziły się z zaprojektowanej w Polsce i budowanej w Stoczni Północnej w Gdańsku serii lugrotrawlerów typu B-11, której ulepszeniem był typ B-17. Jako statki rybackie, serie te nie cieszyły się dobrą opinią ze względu na problemy ze statecznością[1]. W toku budowy cztery kadłuby typu B-17 (według części publikacji, B-11) zostały zakupione dla Marynarki Wojennej i ukończone jako okręty ratownicze[a]. Zmieniony projekt o numerze 12 opracowano w Centralnym Biurze Konstrukcji Okrętowych nr 2[1].
Wszystkie cztery jednostki projektu 12 weszły do służby między marcem a czerwcem 1955 roku[1]. Początkowo nosiły oznaczenia AR-20 – AR-23, 20 września 1959 roku zmienione na R-20 – R-23[1]. Stały się pierwszymi wyspecjalizowanymi pełnomorskimi okrętami ratowniczymi polskiej floty[1]. Podobny statek ratowniczy został w 1957 roku zaadaptowany z lugrotrawlera typu B-11 „Czapla” dla Polskiego Ratownictwa Okrętowego[2].
Okręty[edytuj | edytuj kod]
| Okręt | Nr budowy | Wejście do służby | Podniesienie bandery | Wycofanie z MW |
|---|---|---|---|---|
| AR-20, R-20 | S-345 | ? | 27 marca 1955 | 31 grudnia 1961 |
| AR-21, R-21 | S-343 | 20 kwietnia 1955 | 22 maja 1955 | 31 grudnia 1982 |
| AR-22, R-22 | S-346 | 18 maja 1955 | 22 maja 1955 | 31 grudnia 1982 |
| AR-23, R-23 | S-344 | 24 maja 1955 | 12 czerwca 1955 | 31 grudnia 1983 |
| źródło: [1][3] | ||||
Opis[edytuj | edytuj kod]
Okręty miały konstrukcję i architekturę typowych statków rybackich, z nadbudówką na rufie. Kadłub był stalowy, mieszanej konstrukcji spawano-nitowanej[3]. Wyporność standardowa wynosiła 300 ton, a pełna 311 ton[1]. Kadłub miał długość 32,57 m, szerokość 6,74 m i zanurzenie 3,46 m[1]. Napęd stanowił jeden silnik wysokoprężny Buckau Wolf R8DV136 o mocy 300 KM, napędzający jedną śrubę[1]. Okręty rozwijały prędkość 9,7 węzła[1]. Zasięg wynosił 3400 Mm[3].
Okręty miały dość bogate wyposażenie specjalistyczne, w skład którego wchodziły dwie przenośne pompy o wydajności 50 t/h, służące jako sprzęt przeciwpożarowy oraz do wypompowywania wody z ratowanych jednostek[1]. Miały także podstawowy sprzęt awaryjny służący do prowizorycznej naprawy uszkodzeń kadłubów, także podwodnych. W tym celu posiadały wyposażenie do prac nurkowych, w tym trzy sprężarki[1]. Nie posiadały sprzętu do ratowania załóg okrętów podwodnych[3]. Mogły prowadzić akcje ratunkowe na pełnym morzu[1], aczkolwiek ich dzielność morska nie była najlepsza, co ograniczało zastosowanie w złych warunkach pogodowych[3].
Służba[edytuj | edytuj kod]
Okręty weszły do służby w składzie Oddziału Awaryjno-Ratowniczego Marynarki Wojennej, przemianowanego 20 września 1959 roku na Oddział Ratowniczy[4]. Zmianie towarzyszyła zmiana oznaczeń okrętów z AR na R[1]. W 1961 roku wycofano R-20 w związku ze sprzedażą Indonezji (formalnie 31 grudnia 1961 roku)[1]. W 1964 roku na bazie Oddziału powstał 41 Dywizjon Okrętów Ratowniczych w Porcie Wojennym Gdynia, w którego skład wchodziły okręty R-21 i R-23[5]. R-22 został natomiast w 1967 roku przebazowany do Świnoujścia, w skład 42 Dywizjonu Pomocniczych Jednostek Pływających[4]. R-21 i R-22 wycofano 31 grudnia 1982 roku, a R-23 31 grudnia 1983 roku[1].
W 1959 roku zainteresowanie zakupem dwóch, a ostatecznie jednego okrętu ratowniczego wyraziła Indonezja. W 1960 roku R-20 został przebudowany w Stoczni Marynarki Wojennej, między innymi zamontowano stację hydrolokacyjną Tamir-11M[1]. Próby morskie prowadzono 10 sierpnia 1961, a pod koniec sierpnia R-20 pod cywilną nazwą „Cietrzew” i w barwach PRO wypłynął do Indonezji[1]. 21 października 1960 roku nastąpiła zmiana bandery na indonezyjską, a 30 października formalne przekazanie okrętu[1].
Po wycofaniu ze służby, R-21 został 3 lutego 1983 roku przekazany Lidze Morskiej, gdzie był używany pod nazwą „Podwodnik”[6]. R-22 został natomiast przekazany dla potrzeb Centralnego Muzeum Morskiego, służąc jako statek badawczy RV „Kaszubski Brzeg” dla potrzeb archeologii podmorskiej[6]. W 2009 roku został sprzedany stoczni YBM Shipyards i był nadal używany do prac nurkowych i turystyki nurkowej[7].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Typ B-17 podaje Rochowicz 1998 ↓, s. 30 i Rochowicz 2018 ↓, s. 30. Według niektórych publikacji, okręty oparte były na kadłubach typu B-11 (np. Ciślak 1995 ↓, s. 138). Długość odpowiada długości B-11, a nie B-17 według Miciński i Kolicki 1962 ↓, s. 67-68.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Rochowicz 2018 ↓, s. 30.
- ↑ Miciński i Kolicki 1962 ↓, s. 100.
- ↑ a b c d e Rochowicz 1998 ↓, s. 30-31.
- ↑ a b Rochowicz 2018 ↓, s. 29.
- ↑ Ciślak 1995 ↓, s. 139.
- ↑ a b Rochowicz 2018 ↓, s. 31.
- ↑ Dorota Karaś, Dawniej szukano na nim wraków. Zobacz, jak wygląda dziś "Kaszubski Brzeg" [online], trojmiasto.wyborcza.pl, 19 marca 2017 [dostęp 2018-05-18].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jarosław Ciślak: Polska Marynarka Wojenna 1995. Warszawa: Lampart i Bellona, 1995, seria: Ilustrowana Encyklopedia Techniki Wojskowej. 6. ISBN 83-86776-08-0.
- Jerzy Miciński, Stefan Kolicki: Pod polską banderą. Gdynia: Wydawnictwo Morskie, 1962.
- Robert Rochowicz. Z dziejów Polskiej Marynarki Wojennej. Rok 1955. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 1'98. III (8), styczeń-marzec 1998. Magnum-X. ISSN 1426-529X.
- Robert Rochowicz. Uniwersalni ratownicy. Kutry projektu R-30. „Morze”. 5/2018. IV (32), maj 2018. Warszawa. ISSN 2543-5469.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- R-23: Okręt ratowniczy Marynarki Wojennej, Oddział Awaryjno-Ratowniczy [online], www.graptolite.net [dostęp 2018-05-18].