Olszynka (województwo opolskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Olszynka
wieś
Ilustracja
Centrum wsi (lipiec 2020)
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Lubrza

Wysokość

260 m n.p.m.

Liczba ludności (2011)

284[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-231[3]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0498394

Położenie na mapie gminy Lubrza
Mapa konturowa gminy Lubrza, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Olszynka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Olszynka”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Olszynka”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Olszynka”
Ziemia50°20′31″N 17°41′28″E/50,341944 17,691111[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Olszynka (niem. Ellsnig, cz. Olšinka[4]) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Lubrza[5]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Wysoczyzny Bialskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Olszynka. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie opolskim.

Według danych na 31 grudnia 2013 r. wieś była zamieszkana przez 267 osób[6].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 1,5 km od granicy z Czechami, na Wysoczyźnie Bialskiej, tuż przy granicy gminy Lubrza z gminą Biała. Należy do Euroregionu Pradziad[7]. Leży na wysokości 260 m n.p.m.

W Olszynce panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,0 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Olszynki wynoszą 634 mm. Dominują wiatry zachodnie[8].

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Olschinka oraz nazwą zgermanizowaną Ollschnig[9]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod obecnie stosowaną, polską nazwą Olszynka, a także niemiecką Ellsnig we fragmencie: „Ellsnig (1442 Ellschnig, polnisch Olszynka)”[10]. 9 września 1947 r. nadano miejscowości polską nazwę Olszynka[11]. Nazwa wsi pochodzi od słowa „olszyna”, oznaczającego rodzaj lasu, który mógł w tym miejscu rosnąć[12].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Najstarsze znaleziska archeologiczne z Olszynki, odkryte w czasach niemieckich podczas budowy drogi, datowane są na epoki kamienia i brązu. Pomiędzy Olszynką i Laskowicami znaleziono cmentarzysko z epoki brązu, zawierające urny z prochami zmarłych[12].

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w 1379 jako Olzna, następnie w 1418 jako Olschinka i w 1442 jako Ellschnig. Miejscowość rozwinęła się przy majątku rycerskim. Nie jest znane nazwisko rodu, który w średniowieczu był właścicielem Olszynki. Wieś znajdowała się w księstwach śląskich[12]. W 1576 właścicielem Olszynki był Jerzy Stosch z Kunic[13].

Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[14]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[15]. W 1746 właścicielem Olszynki był „von Nese” (przypuszczalnie starosta prudnicki Heinrich Gottfried von Näse), który posiadał również folwark Józefówek. W połowie XVIII wieku we wsi mieszkało 6 rolników oraz 16 zagrodników i ogrodników. Następnym właścicielem majątku został pruski rotmistrz Karl Ludwig Heinrich von Kurssel. Według mapy z połowy XVIII wieku na północ oraz północny zachód od majątku, na potoku płynącym przez wieś znajdowały się dwa zbiorniki wodne[12]. Friedrich Albert Zimmermann w 1784 notował, że ówcześni mieszkańcy Olszynki byli ewangelikami[16].

Pieczęć Olszynki (1875)

W 1810 miejscowość przeszła w posiadanie Ernestine von Dungern z domu Gaffron, a 50 lat później właścicielem majątku była rodzina Tripke. W 1855 wieś liczyła 286 mieszkańców, a sześć lat później już 309, z czego 234 to ewangelicy, a 75 – katolicy. W 1861 we wsi funkcjonowała szkoła ewangelicka, do której uczęszczały również dzieci katolickie, a w 1888 w Olszynce były dwie jednoklasowe szkoły wyznaniowe. Stromy stok wzgórza przy drodze w kierunku Słokowa był wykorzystywany jako piaskownia. August Tripke sprawował w 1874 funkcję naczelnika okręgu urzędowego w Olszynce. W majątku uprawiano pszenicę, jęczmień, kukurydzę i rośliny oleiste. Na przełomie lat 60. i 70. XIX wieku przystąpił do przebudowy swojego dworu. Grobowiec rodziny Tripke zachował się na cmentarzu w Nowym Browińcu. Po śmierci Augusta w 1906 majątek w Olszynce przeszedł w ręce innych właścicieli[12]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć z napisem w otoku: ELLSNIG: GEM: SIGEL / NEYSTAETER CREYS (pol. Gmina Olszynka / Powiat Prudnicki)[17].

Widokówka z Olszynki z 1918

W latach 1899–1900 wzniesiono nowy kościół ewangelicki w Olszynce[12]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 298 mieszkańców Olszynki 277 posługiwało się językiem niemieckim, 19 językiem polskim, a 2 innym językiem[18]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Olszynka znalazła się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[19]. Do głosowania uprawnione były w Olszynce 324 osoby, z czego 151, ok. 46,6%, stanowili mieszkańcy (w tym 136, ok. 42% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 318 głosów (ok. 98,1% uprawnionych), w tym 318 (100%) ważnych; za Niemcami głosowało 318 osób (100%), a za Polską 0 osób (0%)[20]. W Olszynce działało przejście graniczne na czas głosowania[21].

W 1921 właścicielem majątku w Olszynce był hrabia von Kanitz. W latach 20. XX wieku na głównym skrzyżowaniu miejscowości powstał pomnik w postaci obelisku upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej. Następnie przeniesiono pomnik na plac przed dworem. W 1937 w Olszynce mieszkało 298 osób. Wójtem wsi był Berhard Weiner. W sklepie w kamiennym budynku przy drodze w kierunku Słokowa Ewald Hurtig zajmował się sprzedażą rowerów[12].

Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[22]. Osiedlono w niej wówczas część polskich osadników z Małopolski[23] a także repatriantów z Kresów Wschodnich. Niemieckojęzyczna ludność została wysiedlona na zachód[12].

W latach 1945–1950 Olszynka należała do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Lubrza[24], a w latach 1954–1972 była siedzibą gromady Olszynka.

Po przekształceniach majątkowych folwark z dworem w Olszynce przejęła Stadnina Koni w Prudniku. Dotychczasową świątynię ewangelicką przejęli katolicy, kościół poświęcono Matce Bożej Anielskiej. Na początku lat 50. XX wieku we wsi uruchomiono punkt felczerski, który w latach 1968–1969 przekształcono w wiejski ośrodek zdrowia. W Olszynce uruchomiono wodociągi. W południowej części wsi powstały budynki pełniące funkcje medyczne, kulturalne i oświatowe[12]. Budynek szkolny został rozbudowany[25].

Z okazji roku milenijnego w centrum wsi postawiono jubileuszowy krzyż[12]. W 2007 Olszynka przystąpiła do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[26].

Liczba mieszkańców wsi[edytuj | edytuj kod]

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[32]:

  • park pałacowy, z 1840 r., z poł. XIX w.

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Olszynce chronione są ponadto[33]:

  • układ ruralistyczny, z XIV w.
  • budynek mieszkalno-gospodarczy nr 24, z XIX/XX w.
  • budynek mieszkalny nr 24, z 1 ćw. XX w.
  • budynek mieszkalny nr 31, z 4 ćw. XIX w.
  • budynek mieszkalny nr 41A, z pocz. XX w.
  • zespół dworsko-folwarczny, nr 41
    • dwór/pałac, z XVIII/XIX w.; przeb. l. 60/70. XIX w.
    • obora, z 1 poł. XIX w.
    • budynki gospodarcze, z 1 poł. XIX w.
    • obora, z 1899-1900 r.
  • cmentarz, z XIX/XX w.
  • Park pałacowy (nr 41), 1840, 2. poł. XIX w. (lipiec 2020)
    Park pałacowy (nr 41), 1840, 2. poł. XIX w. (lipiec 2020)
  • Olszynka 41, dwór/pałacyk (lipiec 2020)
    Olszynka 41, dwór/pałacyk (lipiec 2020)
  • Kościół pw. Matki Bożej Anielskiej (wrzesień 2011)
    Kościół pw. Matki Bożej Anielskiej (wrzesień 2011)
  • Olszynka (lipiec 2020)
    Olszynka (lipiec 2020)

Transport[edytuj | edytuj kod]

Olszynka posiada połączenia autobusowe z Głogówkiem, Głubczycami, Głuchołazami, Kędzierzynem-Koźlem, Lubrzą, Nowym Browińcem, Prudnikiem. We wsi znajdują się trzy przystanki autobusowe – „Olszynka 01”, „Olszynka 02”, „Wieś”[34].

Religia[edytuj | edytuj kod]

W Olszynce znajduje się katolicki kościół Matki Bożej Anielskiej, który należy do parafii Wszystkich Świętych w Nowym Browińcu (dekanat Głogówek)[35].

Sport[edytuj | edytuj kod]

We wsi funkcjonował klub piłkarski LZS Olszynka[36]. W 2005, z okazji 60. rocznicy istnienia Podokręgu Związku Piłki Nożnej w Prudniku, klub otrzymał pamiątkowy puchar[37].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Olszynce[38].

Szlaki rowerowe[edytuj | edytuj kod]

Przez Olszynkę prowadzi szlak rowerowy[39]:

Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 8 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku[40].

Teren wsi, jak i całej gminy Lubrza, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[41]. Gminę Lubrza obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[42].

Ludzie związani z Olszynką[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 92889
  2. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 859 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ František Machát, Podrobná mapa Moravy a Slezska, digitalniknihovna.cz, 1922 [dostęp 2020-12-05] (cz.).
  5. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. ↑ a b Liczba mieszkańców Gminy Lubrza [online], lubrza.opole.pl [dostęp 2020-05-16] (pol.).
  7. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-05-16].
  8. ↑ Klimat: Olszynka: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-05-16].
  9. ↑ Knie 1830 ↓, s. 141.
  10. ↑ Triest 1865 ↓, s. 1095.
  11. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 9 września 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 124, poz. 778).
  12. ↑ a b c d e f g h i j Andrzej Dereń, Dwór Augusta Tripke, „Tygodnik Prudnicki”, 46 (986), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 18 listopada 2009, s. 16–17, ISSN 1231-904X.
  13. ↑ Roman Sękowski, Stosunki społeczne na wsiach księstw opolskiego i raciborskiego w epoce Habsburgów (XVI–XVII wiek) w świetle aktów prawnych i akt sądowych: Materiały, Chorzów: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – Państwowego Instytutu Badawczego, 2016, s. 127, ISBN 978-83-941769-2-1.
  14. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  15. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  16. ↑ Powiat prudnicki z perspektywy roku 1784 [online], hkknos.eu [dostęp 2023-11-08] (pol.).
  17. ↑ 880 Ellsnig (Olszynka) [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 13 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  18. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 74.
  19. ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 22.
  20. ↑ Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W [online], web.archive.org, 29 stycznia 2017 [dostęp 2023-02-03] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-29].
  21. ↑ Stanisław Sobota, Udział ludności powiatu prądnickiego w Powstaniu Śląskim, „Nasz Głos”, Kazimierz Kanwiszer – redaktor naczelny, 14 (54), Prądnik [Prudnik]: Spółdzielnia Wydawnicza „Promień”, 30 kwietnia 1947, s. 1.
  22. ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  23. ↑ Andrzej Hanich, Dekanaty i parafie Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego w latach 1945-1946, Opole: Państwowy Instytut Naukowy - Instytut Śląski, 2009, s. 58.
  24. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  25. ↑ Historia [online], lubrza.opole.pl, 28 marca 2007 [dostęp 2023-06-07] (pol.).
  26. ↑ Olszynka [online], Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 20 lipca 2020 [dostęp 2023-05-30] (pol.).
  27. ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de [online], www.gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2020-05-16].
  28. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt [online], treemagic.org [dostęp 2020-05-16].
  29. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 224.
  30. ↑ a b c d Wieś Olszynka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-05-16], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  31. ↑ Andrzej Dereń, Jak wyludniła się Twoja miejscowość: sprzedam wieś pod Prudnikiem, „Tygodnik Prudnicki”, 2 (1202), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 stycznia 2014, s. 11, ISSN 1231-904X.
  32. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 109. [dostęp 2013-01-10].
  33. ↑ Gminna Ewidencja Zabytków – tabela zbiorcza [online], bip.lubrza.opole.pl, 19 lutego 2021 [dostęp 2023-02-10].
  34. ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Olszynka 01, gm. Lubrza [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-17].
  35. ↑ Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-01] (pol.).
  36. ↑ LZS Olszynka [online], www.90minut.pl [dostęp 2023-09-05].
  37. ↑ Janusz Stefanko, Damian Wicher, Jubileusz Podokręgu, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 48 (783), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 30 listopada 2005, s. 19, ISSN 1231-904X.
  38. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  39. ↑ Okolice Prudnika, [w:] Karol Kawałko, Szlaki rowerowe Śląska Opolskiego, Piła: Wydawnictwo BIK: na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, 2009, s. 13, ISBN 978-83-7618-031-1.
  40. ↑ Komenda Powiatowa Policji w Prudniku [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  41. ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
  42. ↑ PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Gmina Lubrza
Wsie
Osada
Integralne
części wsi

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Olszynka_(województwo_opolskie)&oldid=73730863”