Półgrosz świdnicki
| |
| Dane podstawowe | |
| Emitent |
Królestwo Czech i Węgier |
|---|---|
| Rocznik |
1517, 1518, 1519, 1520, 1521, 1522, 1523, 1524, 1525, 1526, 1527 |
| Emisja | |
| Mennica | |
| Opis fizyczny | |
| Materiał | |
| Stempel | |
| Uwagi |
naśladownictwo półgrosza polskiego |
Półgrosz świdnicki – moneta bita w latach 1517–1527 przez króla Czech i Węgier Ludwika II Jagiellończyka, będąca naśladownictwem półgroszy emitowanych przez królów polskich[1][2].
Rozszerzenie obiegu półgroszy polskich na Litwę i w mniejszym stopniu na Prusy, przy jednocześnie przerwaniu ich emisji w 1511 r., stworzyło koniunkturę nie tylko dla fałszerzy – w XXI w. często spotykane są fałszywe mosiężne półgrosze polskie z pomylonymi legendami i datami powstałe najprawdopodobniej na Śląsku – ale także i dla naśladowców. Najpowszechniej znane naśladownictwa powstały w mennicy założonej w Świdnicy przez króla czeskiego i węgierskiego Ludwika II Jagiellończyka[1]. Była to królewska mennica dla Śląska[1], choć niektórzy badacze przypisują jej status zakładu miejskiego[3].
Ikonografia monet do złudzenia przypominała tę dla półgroszy z mennicy krakowskiej: z jednej strony centralnie umieszczono Orła, z drugiej – koronę, po obydwu stronach w otoku – napisy[1]:
LVDOVICVS R[ex] VN[garie] ET BO[emie]
oraz
CIVITAC SVIENIC
a po nim – datę roczną. Napisy w legendzie, choć zrozumiałe dla nielicznych, rzetelnie informowały o pochodzeniu monety[1]. Wg XXI w. badań wartość kruszcowa półgroszy świdnickich nie była gorsza niż monet polskich – dopiero te z datą 1526 (rok śmierci króla Ludwika) wykazywały wyraźną obniżkę standardu[1]. Rocznik 1526 był w istocie wybijany do 1528 r., gdy mennica pozostawała w rękach wdowy po Ludwiku – Marii Rakuskiej[1].
Półgrosze świdnickie miały z kolei naśladownictwa w postaci ćwierćszelągów Ottona III, hrabiego Rietbergu w Westfalii z roku 1519 z takimi samymi wyobrażeniami oraz legendami[1]:
OTTO COMES D RITBOURG
oraz
CIVITAS RIDBORG
i datą[1]. Masowy napływ półgroszy świdnickich oraz ich naśladownictw na ziemie Zygmunta I skutkował przechwyceniem zysku menniczego przez obcego monarchę[1] oraz szybko wywołał „inflację bilonową” na wielką skalę[3]:
...zaprawdę był to rzadki, chłostą kraju naszego głośny meteor menniczy...
Król próbował ratować sytuację wydając – niezrealizowany w pełni – zakaz przyjmowania monety świdnickiej, który objął jedynie Koronę, nie sięgając Prus i Litwy[3]. W 1523 r. zdecydowano się na zerwanie stosunków handlowych ze Śląskiem, ale nawet to posunięcie dało jedynie połowiczny efekt[3]. Skuteczne okazały się dopiero reformy monetarne z lat 1526–1535, choć problemy spowodowane przez śląskie półgrosze występowały długo po zamknięciu samej mennicy w Świdnicy 26 czerwca 1528 r[4].
W 1527 r. sejm ogłosił skup półgroszy świdnickich po kursie pięciu nowych denarów za sztukę, a gdy to nie przyniosło zadowalających efektów, rok później – po ośmiu denarów za sztukę[5].
Eliminacja z rynku monety świdnickiej została pomysłowo wykorzystana przy ustalaniu próby nowych gatunków pieniądza – trojaków i szóstaków, dla których zdefiniowano próbę srebra 375, taką samą jaką miały wycofywane półgrosze[5][6].
Na Litwie monety Ludwika II zdołano wyeliminować dopiero w latach 1546–1547, w ramach akcji przebijania półgroszy świdnickich na litewskie pieniądze[3].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j Borys Paszkiewicz, Podobna jest moneta nasza do urodnej panny. Mała historia pieniądza polskiego, Warszawa: Warszawskie Centrum Numizmatyczne, 2012, s. 67, ISBN 978-83-62939-00-8.
- ↑ Edmund Kopicki, Ilustrowany skorowidz pieniędzy polskich i z Polską związanych, część 1 i 2, Lech Kokociński (red.), Warszawa: Polskie Towarzystwo Numizmatyczne, 1995, s. 379, ISBN 8385075250.
- ↑ a b c d e Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 161, ISBN 978-83-7705-068-2.
- ↑ Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 161–162, ISBN 978-83-7705-068-2.
- ↑ a b Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 162, ISBN 978-83-7705-068-2.
- ↑ Borys Paszkiewicz, Podobna jest moneta nasza do urodnej panny. Mała historia pieniądza polskiego, Warszawa: Warszawskie Centrum Numizmatyczne, 2012, s. 69, ISBN 978-83-62939-00-8.