Płaskogonka czarna

Płaskogonka czarna
	Crypsirina temia
	(Daudin, 1800)
	; Fotografia płaskogonki czarnej wykonana w Tajlandii
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	krukowate
Rodzaj	Crypsirina
Gatunek	płaskogonka czarna
Synonimy
	Corvus temia Daudin, 1800;
	Corvus temia Daudin, 1800;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Płaskogonka czarna^[4], sroka wachlarzowata^[5]^[6] (Crypsirina temia) – gatunek średniego, osiadłego ptaka z rodziny krukowatych (Corvidae), jeden z najmniejszych przedstawicieli tej rodziny^[7]. Zamieszkuje południowo-wschodnią Azję. Jako pierwszy opisał go francuski zoolog François Marie Daudin w 1800 roku^[2]. Nie wyróżnia się podgatunków^[2]^[8].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Ciało płaskogonki czarnej osiąga długość ok. 31–33 cm razem z ogonem oraz masę 114–145 g^[2]. Sam ogon mierzy między 17,5 a 20 cm, wymiar skrzydeł to ok. 11–11,6 cm, dzioba 2,3 cm, zaś nogi mają długość ok. 2,8 cm. Dziób tego ptaka jest mocny i zakrzywiony, o czarnej barwie (podobnie jak nogi). Skrzydła stosunkowo krótkie i szerokie, ogon bardzo długi i podzielony na kilka poziomów ze środkową parą piór stopniowo rozszerzającą się ku łopatkowatej końcówce. Pióra pokrywające głowę są gęste i kruczoczarne. Pozostała część upierzenia ma odcień czarnozielony z delikatnym brązowym połyskiem. Ogon i sterówki są ciemniejsze i mniej błyszczące niż reszta ciała. W przeciwieństwie do większości gatunków z rzędu wróblowych, płaskogonka czarna ma 10, nie 12 sterówek^[2]. Tęczówki oczu płaskogonki czarnej mają barwę niebieską, między turkusem a błękitem.

Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. Upierzenie młodych osobników jest ciemnoszare i matowe, tęczówki przybierają ciemnobrązowy kolor i pozostają takie przynajmniej do drugiego roku życia, a pióra na ogonach są węższe i nie rozszerzają się ku dołowi tak, jak ma to miejsce u dorosłych przedstawicieli gatunku. Po pierwszym pierzeniu ubarwienie niedojrzałych ptaków poza ogonem i sterówkami bardziej przypomina kolory piór dorosłych osobników^[7].

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Spotykane są na terenach nizinnych oraz leśnych (również w lasach wtórnych^[9]), na wysokościach do 1000 m, w wyższych partiach podszytu w pobliżu polan, na brzegach lasów porośniętych krzewami, niedaleko wsi lub plantacji^[2]. Jako wybierane przez nie okolice i roślinność podaje się również namorzyny^[7].

Zamieszkuje Kambodżę, skrajnie południowe Chiny (południowy Junnan), Laos, północną Malezję, Tajlandię poza częścią centralną i skrajnym południem, Wietnam, południową i wschodnią Mjanmę oraz indonezyjskie wyspy Bali i Jawa^[7]. Szacuje się, że wielkość całkowitego obszaru występowania płaskogonki czarnej wynosi ok. 4 010 000 km²^[3].

Tryb życia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]

Płaskogonki czarne na ogół spotykane są pojedynczo, w parach lub małych, rodzinnych grupach. Przebywają przede wszystkim na drzewach, dzięki długiemu ogonowi zachowując równowagę podczas poruszania się po nich^[9]. Poszukują pożywienia (głównie insekty i różnego rodzaju jagody) w zaroślach, sprawnie skacząc i wspinając się po krzewach. Rzadko opuszczają wyższą roślinność, jednak obserwowano kilka osobników na ziemi podczas kąpieli^[7].

Podczas szukania pokarmu w grupach, płaskogonki wydają krótkie, szorstkie „chu” o wysokiej tonacji, głębokie i chrypiące „churg-churg”, ewentualnie „grasp-grasp” lub „chrrrk-chrrrk”, okazjonalnie z intonacją wznoszącą^[7].

Rozród[edytuj | edytuj kod]

Gniazda płaskogonek czarnych są budowane w zaroślach bambusowych lub w zakrzewieniach na wysokości od dwóch do pięciu metrów nad ziemią. Składają się zazwyczaj z gałązek, wąsów czepnych roślin, fragmentów zdrewniałych łodyg lian oraz drobnych korzonków. Często są zakładane w odosobnionych miejscach na otwartych przestrzeniach porośniętych trawą. Na ogół płaskogonka składa w okresie od kwietnia do sierpnia od dwóch do czterech jaj o płowożółtej barwie, pokrytych brązowymi plamami o różnych odcieniach, wielkości i rozmieszczeniu^[7].

Status[edytuj | edytuj kod]

IUCN uznaje płaskogonkę czarną za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako stosunkowo pospolity. Trend liczebności populacji oceniany jest jako stabilny^[3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Crypsirina temia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Madge, S.: Racquet-tailed Treepie (Crypsirina temia). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-04-18].
↑ ^a ^b ^c Crypsirina temia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Corvidae Leach, 1820 - krukowate - Crows and jays (wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-04-18].
↑ P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40, zeszyt specjalny, 1999.
↑ D. Lepage: sroka wachlarzowata Crypsirina temia. [w:] Avibase - Światowa baza danych ptaków [on-line]. [dostęp 2021-01-13]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Steve Madge, Hilary Burn: Crows and Jays. ISBN 978-1-4081-5738-1.
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Crows, mudnesters, birds-of-paradise. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
↑ ^a ^b Racket-tailed Treepie, birdforum.net

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Zapis audio dźwięków wydawanych przez płaskogonkę czarną
Galeria zdjęć C. temia
Galeria zdjęć C. temia – 20 fotografii
Wygląd piór płaskogonek czarnych

[itis-1] Crypsirina temia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[hbwa-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Madge, S.: Racquet-tailed Treepie (Crypsirina temia). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-04-18].

[iucn-3] Crypsirina temia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Corvidae Leach, 1820 - krukowate - Crows and jays (wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-04-18].

[mc-5] P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40, zeszyt specjalny, 1999.

[avibase-6] D. Lepage: sroka wachlarzowata Crypsirina temia. [w:] Avibase - Światowa baza danych ptaków [on-line]. [dostęp 2021-01-13]. (ang.).

[:0-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Steve Madge, Hilary Burn: Crows and Jays. ISBN 978-1-4081-5738-1.

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Crows, mudnesters, birds-of-paradise. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-04-18]. (ang.).

[:2-9] Racket-tailed Treepie, birdforum.net

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]