Paśnik niszczyciel
Plagionotus detritus | |||||
(Linnaeus, 1758) | |||||
samiec na materiale lęgowym | |||||
Systematyka | |||||
Domena | |||||
---|---|---|---|---|---|
Królestwo | |||||
Typ | |||||
Gromada | |||||
Rząd | |||||
Podrząd | |||||
Rodzina | |||||
Podrodzina | |||||
Plemię | |||||
Rodzaj | |||||
Gatunek |
paśnik niszczyciel | ||||
|
Paśnik niszczyciel[1][2] (Plagionotus detritus) – gatunek chrząszcza z rodziny kózkowatych i podrodziny kózkowych (Cerambycinae).
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został w 1758 roku przez Karola Linneusza jako Leptura detrita[3]. Obok podgatunku nominatywnego Plagionotus detritus detritus wyróżnia się w jego obrębie jeszcze podgatunek Plagionotus detritus caucasicola, który opisany został w 1936 roku przez Nikołaja Pławilszczikowa[4] i ograniczony jest w swym zasięgu do północnej i zachodniej części Kaukazu[5].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz o ciele długości od 10 do 19 mm[6][2], ubarwionym czarno z żółtym wzorem[7] oraz czerwonobrązowymi czułkami i odnóżami. Przedplecze jest kulistawe, silnie wyokrąglone na bokach i niemal tak szerokie jak pokrywy. Wzór na przedpleczu jest bardziej rozległy niż u paśnika pałączastego[6], obejmuje żółte owłosienie jego przodu i wąską, żółtą przepaskę tuż za środkiem jego długości[7]. Tło pokryw jest czarne lub ciemnobrązowe, a rysunek na nich również rozleglejszy niż u p. pałączastego[6]. Obejmuje cztery zmienne, poprzeczne przepaski, przy czym w przedniej połowie pokryw dominuje barwa tła, a w tyle barwa żółta[7][6]. Pierwsza plama lub przepaska za nasadą pokryw jest mała i przerwana, co odróżnia go od paśnika ziołowego. Wierzchołek pokryw jest ścięty, mniej lub bardziej wyraźnie obrzeżony, a w kątach zewnętrznych często jeszcze ząbkowato wyciągnięty, podczas gdy u p. pałączastego zaokrąglony. Wszystkie uda mają długie i odstające włoski na spodniej stronie, co odróżnia ten gatunek od paśnika ziołowego, u którego takie włoski mają tylko uda przedniej pary[6]. U samców golenie odnóży tylnej pary są nieco zakrzywione[5].
-
Widok od góry
-
Widok z przodu
-
Widok z boku
-
Widok od spodu
-
Długie, odstające owłosienie na spodzie uda
-
Ząbkowato wyciągnięty kąt zewnętrzny wierzchołka pokryw
Larwa osiąga do 26 mm długości ciała przy przedtułowiu szerokości do 6 mm. Ubarwiona jest biało lub różowobiało. W połowie długości zewnętrznych powierzchni jej żuwaczek znajdują się drobne, podłużne zmarszczki. Powierzchnia przedniej części jej przedplecza jest pomarszczona i drobno dołkowana[7].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz ciepłolubny. Zamieszkuje lasy i zadrzewienia liściaste i mieszane z dużym udziałem starych dębów, będących jego roślinami żywicielskimi[2][7]. Sporadycznie żeruje na innych drzewach liściastych – literatura podaje przypadki żerowania na brzozach i kasztanie jadalnym. Jest ksylofagiem[8][2][7]. Często bywa zawlekany do składni drewna i tartaków[2]. Bionomią zbliżony jest do paśnika pałączastego, ale rzadszy od niego[6].
Cykl rozwojowy jest dwuletni[8][7]. Owady dorosłe według różnych źródeł są aktywne od maja[6] lub połowy czerwca[2][8] do lipca[6] lub sierpnia[2][8][7]. Obserwuje się je na roślinach lęgowych, kwiatów natomiast nie odwiedzają[8]. Samica składa jaja w miejscach nasłonecznionych w szczeliny kory grubych, osłabionych lub niedawno obumarłych drzew, często rosnących w zadrzewieniu bez podszytu lub samotnie. Zwykle jaja składane są w dolnej części pni do wysokości około 2 metrów, ale mogą być też składane na wiatrołomach, grubszych gałęziach i świeżo ściętych pniakach. Żerowanie larwy odbywa się w korze i pod nią, natomiast biel zostaje naruszony w stopniu nieznacznym[8][7][2]. Drążone przez larwę chodniki mają płaską formę i szerokość od 11 do 13 mm[7]. Po drugim przezimowaniu na końcu chodnika tworzona jest przez larwę komora poczwarkowa zorientowana równolegle do powierzchni kory[8][7]. Po przepoczwarczeniu chrząszcz wygryza się z niej eliptycznym otworem wylotowym o długości od 5 do 6 mm i szerokości od 2,5 do 4 mm[7].
Rozprzestrzenienie[edytuj | edytuj kod]
Owad o rozsiedleniu zachodniopalearktycznym[7], w Europie znany z prawie wszystkich krajów[9]. Jego północna granica zasięgu przebiega na tym kontynencie przez Wielką Brytanię, Danię i południową Szwecję[8]; brak go w Irlandii, Norwegii i Finlandii[9]. Na wschód sięga po Ural i europejską część Kazachstanu oraz przez Turcję, Syrię, Kaukaz i Zakaukazie po Azję Środkową (Turkmenistan) i Iran[2][8][5]. W Polsce występuje na nizinach i obszarach pagórkowatych, ale jest znajdywany rzadko i sporadycznie. W wielu rejonach kraju całkiem wyginął wskutek wyrębu starodrzewi dębowych i przekształceń drzewostanów w mające mniejszy udział dębów[8][7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jacek Kurzawa: Polskie nazwy kózkowatych. entomo.pl. [dostęp 2019-0627].
- ↑ a b c d e f g h i Jiří Zahradník: Przewodnik: Kózkowate. Warszawa: Multico, 2001, s. 62.
- ↑ C. Linnaeus , Systema Naturae per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, Tomus I. Editio decima, reformata, Holmiæ 1758, s. 1–824, DOI: 10.5962/bhl.title.542 .
- ↑ Plagionotus detritus (Linnaeus, 1758). [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2019-06-27].
- ↑ a b c Hüseyin Özdikmen, Semra Turgut. A short review on the genus Plagionotus Mulsant, 1842 (Coleoptera: Cerambycidae: Cerambycinae). „Munis Entomology & Zoology”. 4 (2), s. 457–469, 2009.
- ↑ a b c d e f g h Karl Wilhelm Harde: Familie Cerambycidae, Bockkäfer. W: Die Käfer Mitteleuropeas Band 9: Cermabycidae, Chrysomelidae. Heinz Freude, Karl Wilhelm Harde, Gustav Adolf Loshe (red.). Krefeld: Goecke & Evers Verlag, 1966, s. 24.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Plagionotus detritus (Linnaeus, 1758). [w:] Przyroda Świętokrzyska [on-line]. [dostęp 2019-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-28)].
- ↑ a b c d e f g h i j B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Cerambycidae i Bruchidae. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (15), 1990.
- ↑ a b Plagionotus detritus (Linnaeus, 1758). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2019-06-27].