Panna z rybą
nr rej. 143/455/Arch/1969 z 3 czerwca 1969[1] | |
Panna z rybą (2019) | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Miejscowość | |
Miejsce | |
Typ obiektu | |
Materiał |
granodioryt biotytowy |
Całkowita wysokość |
2,20 m |
Data budowy |
okres lateński, około 400–200 roku p.n.e. |
Położenie na mapie gminy Sobótka | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego | |
Położenie na mapie powiatu wrocławskiego | |
50°52′22,2″N 16°43′24,2″E/50,872833 16,723389 |
Panna z rybą (Św. Piotr[2][3], Św. Piotr z rybą[4]) – celtycki posąg kultowy powstały w okresie lateńskim (około 400–200 roku p.n.e.), znajdujący się pod szczytem Ślęży.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Wolno stojąca[5] rzeźba antropomorficzna[6], wykonana z jasnego granodiorytu biotytowego, tzw. granitu strzeblowskiego[5], zapewne ślężańskiego[5], przedstawiająca dosyć schematycznie figurę ludzką[2][5], przypuszczalnie mężczyznę[7], która trzyma oburącz na piersi dużą rybę[7]. Zwierzę – prawdopodobnie pstrąg lub łosoś – jest ułożone pionowo, pyskiem do góry i mierzy około 1,4 m[8]. Oś postaci jest skrzywiona, a nogi są nierównomiernie i dość silnie zgięte[7], co sugeruje kontraposty układ nóg[7]. Posągowi brak głowy[9] i szyi, prawego ramienia oraz pokaźnej części nóg[7], a powierzchnia rzeźby jest silnie zerodowana[7]. Figura pierwotnej wysokości nie mniej niż około 3 metrów[7], mierząca obecnie około 2,2 m[7].
Na fragmencie rzeźby widnieją wyryte delikatne pionowe oraz skośne linie[10], będące formą przedstawienia fałd szaty[11]. Na rybie[7] wyryto głęboko niecałkowicie regularny znak krzyża[9], jest on prawdopodobnie wtórny i mógł zostać naniesiony po chrystianizacji[12], prawdopodobnie w 1209 roku[7]. Posąg znajduje się pod szczytem Ślęży, na wysokości około 495 m n.p.m.[1], przy szlaku turystycznym, w zadaszonej wiacie razem z rzeźbą „niedźwiedź”[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Posąg powstał w okresie lateńskim[1], około 400–200 roku p.n.e.[13] Jej celtycki twórca[13] zaprezentował wysoki poziom swego rzemiosła, jeśli wziąć pod uwagę zastosowaną kompozycję, wymagającą zapewnienia rzeźbie statyki[7]. Układ nóg oraz skręcenie osi dowodzą wpływu rzeźby greckiej[7]. Obiekt był prawdopodobnie wzmiankowany w 1209 roku jako lapis Petrey[7]. W czasach nowożytnych obiekt został odkryty w 1733 roku[6] przez Gottfrieda Heinricha Burgharta w rumowisku skalnym na północnym zboczu Ślęży[9] w pobliżu miejsca, gdzie rzeźba znajduje się obecnie[1]. Możliwe, że posąg został znaleziony w swojej pierwotnej lokalizacji, która była być może głównym miejscem kultowym pod szczytem Ślęży[14]. Jest to obszar tzw. wału półksiężycowatego, gdzie znaleziono również inne rzeźby[15]. Rysunek rzeźby sporządził m.in. Gottfried Heinrich Burghart w 1735 roku oraz historyk Władysław Semkowicz w 1933 roku[16].
Wizerunek rzeźby znajduje się na współczesnej płaskorzeźbie umieszczonej na mównicy w kościele Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny na Ślęży[16].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Walory kulturowe. Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych. [dostęp 2019-05-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-06)].
- ↑ a b Rosen-Przeworska 1963 ↓, s. 88.
- ↑ Woźniak 2004 ↓, s. 133.
- ↑ Rosen-Przeworska 1963 ↓, s. 72.
- ↑ a b c d Woźniak 2004 ↓, s. 140.
- ↑ a b Woźniak 2004 ↓, s. 137.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Woźniak 2004 ↓, s. 150.
- ↑ Woźniak 2004 ↓, s. 152.
- ↑ a b c Rosen-Przeworska 1963 ↓, s. 82.
- ↑ Woźniak 2004 ↓, s. 147.
- ↑ Woźniak 2004 ↓, s. 157.
- ↑ Woźniak 2004 ↓, s. 138.
- ↑ a b Woźniak 2004 ↓, s. 170.
- ↑ Woźniak 2004 ↓, s. 171.
- ↑ Woźniak 2004 ↓, s. 136.
- ↑ a b Polish Silesian Sleza Mountain, Mt Sleza – Mt Olympus of the Middle Europe. [w:] silesian.eu [on-line]. [dostęp 2019-05-22].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Janina Rosen-Przeworska. Przeżytki celtyckie i celto-scytyjskie na obszarze Polski. „Archeologia Polski”. 8, 1963.
- Zenon Woźniak. Problem istnienia celtyckiego nemetonu na Ślęży. „Przegląd Archeologiczny”. 52, 2004. ISSN 0079-7138.