Patryki
53°44′34″N 20°40′14″E/53,742778 20,670556| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
368[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-030[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NOL |
| SIMC |
0486712 |
Położenie na mapie gminy Purda  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego  | |
| 53°44′34″N 20°40′14″E/53,742778 20,670556[1]
| |
Patryki (niem. Patricken)[4] – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Purda.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Wieś warmińska położona ok. 5 km na wschód od Klebarka Wielkiego, przy drodze Klebark – Pasym. Miejscowość położona w krajobrazie rolniczym z licznymi drobnymi zbiornikami wodnymi i mokradłami, w krajobrazie kulturowym z harmonijnie wkomponowaną zabudową. Przy drogach znajdują się aleje z wysokimi drzewami, na polach natomiast zadrzewienia śródpolne z zaroślami wierzbowymi oraz stawami hodowlanymi. Dawne Jezioro Patryckie na przełomie XIX i XX wieku zostało osuszone i zamienione na łąki[5]
W Patrykach znajduje się początek niebieskiego szlaku rowerowy gminy Purda (Patryki-Pajtuński Młyn-Purda).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś założona w 1350 w wyniku nadania przez kapitułę warmińską 10 łanów ziemi Prusowi o imieniu Petriko. Od imienia zasadźcy przyjęła się nazwa majątku jako Peterken, Petricken, Patricken. Po jego śmierci w 1375 synowie sprzedali majątek. Na prośbę sołtysów Ambrożego i Leonarda z powodu zagubienia aktu lokalnego, kapituła odnowiła lokację wsi ok. 1400. W 1455 wieś została spalona przez Georga von Schliebena. Około 1480 wieś odbudowano z wojennych zniszczeń. W 1547 kapituła warmińska nadała 6 łanów sołeckich Konstantynowi Pfaffowi, natomiast sołtys został osadzony na trzech łanach chłopskich. W 1642 lenno wróciło do kapituły. Później wieś nadana została Georgowi Hohendorffowi, przybyłemu z terenu księstwa i nawróconemu na katolicyzm. W okresie II Wojny Szwedzkiej wieś została zniszczona ponownie. Kolejne zniszczenia miały miejsce w okresie napoleońskim, w 1807. W 1820 we wsi były tylko 23 chałupy, ale już w 1836 było ich 40, które zamieszkiwało 255 mieszkańców.
W przeszłości w Patrykach była szkoła, a od 1895 także poczta. W 1885 założono we wsi bibliotekę polską. W 1928 wieś liczyła 435 mieszkańców, czynny był młyn. W tym okresie powstały duże gospodarstwa rolne. W spisie z 1905 figuruje duże, 100 hektarowe gospodarstwo, należące do Emila Bilitewskiego. Był on także właścicielem młyna, tartaku, mleczarni i elektrowni wodnej.
W 1935 we wsi żyło 503 katolików.
Zgodnie ze spisem ludności z 17 maja 1939 roku, w Patrykach tuż przed wybuchem II Wojny Światowej mieszkało 426 osób, a wieś zajmowała powierzchnię 1162,1 ha[6].
Przed II wojną światową do 1948 roku, w Patrykach mieszkała Maria Nowowiejska[7][8][9], siostra znanego kompozytora Feliksa Nowowiejskiego. Kilka lat temu z inicjatywy lokalnego proboszcza Henryk Błaszczyk odnowiono jej grób na cmentarzu w Klebarku Wielkim.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Zabudowa nawiązuje charakterem do stylu warmińskiego. Ochronie architektonicznej podlegają:
- budynek dawnej szkoły,
- krzyż przydrożny,
- dzwonniczka słupowa,
- Patrycki młyn wodny,
- kilkanaście domów mieszkalnych,
- stanowiska archeologiczne znajdujące się na zachód i na południe od wsi.
- zabytkowy park dworski,
- pomnik przyrody- "Wierzba Manlia Skantylla"
- W pobliżu wsi znajdują się urządzenia hydrotechniczne z przełomu XIX i XX wieku – w miejscu, gdzie rzeka Kośna przechodzi w kanał Kiermas i kanał Elżbiety
- w osadzie Pajtuński Młyn, położonej około kilometra na południe od wsi Patryki znajduje się na rzece Kośnej młyn wodny z początku XX wieku.
Urodzeni w Patrykach[edytuj | edytuj kod]
W Patrykach urodził się ks. Robert Bilitewski (1859-1935), doktor teologii, warmiński działacz plebiscytowy, oraz prof. dr. hab. Ulrich Schrade (1943–2009), filozof.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 98421
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 920 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Lista przedwojennych miejscowości powiatu ziemskiego Olsztyn wraz z polskimi odpowiednikami. [dostęp 2013-01-11]. (niem.).
- ↑ Mieczysław Orłowicz “Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii”, 1923
- ↑ Lista przedwojennych miejscowości powiatu ziemskiego Olsztyn wraz z polskimi odpowiednikami (zawiera liczbę mieszkańców i powierzchnię). [dostęp 2013-01-11]. (niem.).
- ↑ Patryki [online], Encyklopedia Warmii i Mazur [dostęp 2022-04-05] (pol.).
- ↑ Nowowiejska - Jackowska Maria. Polska Niezwykła [online], www.polskaniezwykla.pl [dostęp 2022-04-05].
- ↑ Zapomniany Feliks Nowowiejski - Tu narazie jest ściernisko ale będzie ? - kartoflisko ??? [online], salon24.pl [dostęp 2022-04-05] (pol.).