Polarne chmury stratosferyczne
Polarne chmury stratosferyczne (ang. polar stratospheric clouds, w skrócie PSCs) – rzadkie chmury występujące zimą w polarnej atmosferze, na wysokości od 15 do 25 km (w dolnej stratosferze). Związane są z powstawaniem dziury ozonowej. Jeden z rodzajów tych chmur, tzw. obłoki perłowe (PSC II rodzaju) charakteryzuje się silną iryzacją[1].
Stratosfera jest bardzo sucha w porównaniu z troposferą (w której występuje większość obserwowanych chmur) i chmury tworzą się tam rzadko.
Klasyfikacja[edytuj | edytuj kod]
W zależności od składu wyróżnia się[1]:
- PSC I rodzaju, tworzące się w temperaturach poniżej −78 °C:
- typu Ia, złożone z kryształków lodu i kwasu azotowego,
- typu Ib, złożone z lodu oraz kwasów azotowego i siarkowego,
- typu Ic, złożone z metastabilnej mieszaniny wody z kwasem azotowym,
- PSC II rodzaju, tworzące się przy temperaturze poniżej −85 °C, złożone wyłącznie z lodu; występują częściej nad Antarktyką, gdzie atmosfera jest chłodniejsza niż nad Arktyką.
Obserwacja[edytuj | edytuj kod]
Polarne chmury stratosferyczne znajdują się wysoko na niebie i mogą odbijać promienie słoneczne spod horyzontu w stronę powierzchni ziemi, co powoduje ich jasne świecenie przed i po zachodzie słońca. Są najlepiej widoczne, gdy Słońce znajduje się od 1 do 6 stopni poniżej horyzontu[2]. PSC II rodzaju są znacznie jaśniejsze i mają bardziej intensywne kolory niż częściej obserwowane obłoki iryzujące położone w troposferze.
Wpływ na środowisko[edytuj | edytuj kod]
Chmury PSC I rodzaju mają związek ze zjawiskiem dziury ozonowej. Pojawiają się one w zimie, kiedy temperatura stratosfery spada nawet do −85 °C. Na powierzchni chmur mają miejsce reakcje chemiczne, przekształcające lotne związki zawierające chlor (m.in. freony) w wolne rodniki. Na wiosnę, kiedy światło słoneczne powraca, substancje te reagują z cząsteczkami ozonu, niszcząc je w rosnącym tempie[1]; w Antarktyce maksimum tego zjawiska przypada na wczesny październik, potem tempo spada i w grudniu sytuacja powraca do normy[3].
Poza Ziemią[edytuj | edytuj kod]
Chmury występujące w polarnej stratosferze zaobserwowano także na Tytanie, księżycu Saturna. Występują na szerokości powyżej 65°, w pobliżu bieguna, na którym panuje zima, na wysokości 30–50 km ponad powierzchnią. Tworzą je kryształki metanu, jednego ze składników atmosfery księżyca; temperatura w polarnej stratosferze Tytana spada do −209 °C[4].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Nacreous and Polar Stratospheric Clouds. Atmospheric Optics. [dostęp 2012-09-10]. (ang.).
- ↑ PSC observations. Australian Antarctic Division, 2012-02-21. [dostęp 2012-09-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-19)]. (ang.).
- ↑ Ozone. Australian Antarctic Division, 2011-09-16. [dostęp 2012-09-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-15)]. (ang.).
- ↑ Preston Dyches, Elizabeth Zubritsky: NASA Finds Methane Ice Cloud in Titan’s Stratosphere. NASA, 2014-10-24. [dostęp 2014-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-27)]. (ang.).
| Rodzaje | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Gatunki | |||||||||
| Odmiany | |||||||||
| |||||||||
