Polomka
 Główna ulica w Polomce | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Powiat | |
| Starosta |
Ján Lihan[1] |
| Powierzchnia |
94,02[2] km² |
| Wysokość |
614[potrzebny przypis] m n.p.m. |
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|
| Nr kierunkowy |
048 |
| Kod pocztowy |
976 66 |
| Tablice rejestracyjne |
BR |
Położenie na mapie kraju bańskobystrzyckiego  | |
Położenie na mapie Słowacji  | |
| 48°51′09″N 19°51′15″E/48,852500 19,854167 | |
| Strona internetowa | |
Polomka – wieś (obec) w powiecie Brezno w kraju bańskobystrzyckim w historycznym regionie Horehronie na Słowacji. Mieszka w niej 3038 osób (spis ludności z 21.05.2011).
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Polomka leży w dolinie Hronu, ograniczona łańcuchem Niżnych Tatr od północy i pasmem Rudaw Słowackich od południa. Wysokość n.p.m. obszaru katastralnego wsi zmienia się od ok. 600 m w dolinie Hronu do 1439 na południu (szczyt Fabova hoľa) i 1665 m na północy (szczyt Homôľka w Niżnych Tatrach). Centrum wsi leży na wysokości 628 m n.p.m.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Polomka została założona najprawdopodobniej już w XIV wieku jako wieś na prawie niemieckim. Zapewne na przełomie XIV i XV w., gdy dotarła tu fala wędrownych pasterzy ze wschodu Karpat, została przeniesiona na prawo wołoskie. Pierwsza pisemna wzmianka o miejscowości pochodzi z 1525 roku: zanotowano wówczas, że mieszkaniec Polomki, niejaki Alex, nie chciał sprzedać sera Konôpce z Brezna za monetę zaniżonej wagi. Więcej informacji o wsi zachowało się z czasów od połowy XVI w. Jej mieszkańcy trudnili się głównie pracą na roli i pasterstwem. W 1551 r. wieś liczyła 9 gospodarstw, ale w 1605 r. już 37. W tym czasie na jej terenie poszukiwano złota i srebra, działały prymitywne kopalnie rudy żelaza (miejsc. banie) oraz kuźnice (miejsc. hamry), w których z wytopionej surówki uzyskiwano wyroby żelazne (wkrótce zanikłe)[5].
W XVI w. istniał już we wsi drewniany kościół, który w 1669 r. został zastąpiony murowaną, istniejącą do dziś budowlą. Naprzeciwko „fary” (budynku probostwa) powstała drewniana, dwuizbowa szkoła – pierwsza wzmianka o prowadzącym ją nauczycielu pochodzi z 1701 r. Pieczęć wsi jest znana z odcisku od roku 1737. Posiadała ona łaciński napis Sigilium pagi Polonka iuxta Gron (Pieczęć wsi Polomka nad Hronem).
Dzieje wsi związane były ściśle z zamkiem Murań i z murańskim „państwem” feudalnym, które w dolinie Hronu sięgało aż po Brezno. Polomka była w tym organizmie wsią o największym areale ziemi ornej, co przekładało się na liczbę mieszkańców i dobytku. Hodowano głównie owce, wypasane na górskich halach, nieco krów i koni. Z uwagi na chłodny i wilgotny klimat ze zbóż uprawiano tylko owies, żyto i nieco jęczmienia, a oprócz tego rośliny strączkowe (groch, fasola i bób), które z biegiem XIX w. zostały częściowo zastąpione przez ziemniaki. Powszechna była uprawa lnu i konopi jako surowców do produkcji płótna i powrozów.
W ciągu XIX w. gwałtownie wzrosło zapotrzebowanie na drewno budowlane, a rozwijające się w dolinie Hronu hutnictwo żelaza stworzyło zapotrzebowanie na znaczne ilości węgla drzewnego. Wielu mieszkańców wsi znalazło pracę w lasach wielkiej zwierzchności, inni zajmowali się furmanką, spławianiem drewna Hronem czy produkcją gontów i innych wyrobów z drewna. W tym czasie we wsi działały młyn i tartak napędzane kołami wodnymi, a także niewielki browar.
Przeludnienie wsi i upadek wielu rzemiosł, spowodowany konkurencją tańszych wyrobów fabrycznych wywołały na początku XX w. falę emigracji zarobkowej do Francji, Ameryki, a nawet Australii. Światowy kryzys ekonomiczny początku lat 30. XX w. odbił się echem również w Polomce, gdzie 14 listopada 1932 r. mieszkańcy zbiorowo zaprotestowali przeciwko okrutnym egzekucjom podatkowym, które wiele rodzin pozbawiły dachu nad głową (tzw. Polomská vzbura). Podczas demonstracji żandarmi zastrzelili dwóch protestujących, a 46 osób postawiono przed sądem. Zdarzenia te upamiętnia tablica pamiątkowa na budynku Domu Kultury[5]. W 1936 r. doszło do ponownych wystąpień, tym razem robotników leśnych i furmanów (upamiętnia je pomnik w parczku koło Domu Kultury)[5].
W czasie słowackiego powstania narodowego znaczna część mieszkańców walczyła w oddziałach powstańczych lub aktywnie wspierała powstanie. Wyzwolenie od niemieckiej okupacji przyniosły Polomce wojska czechosłowackie i rumuńskie 30 stycznia 1945 r.
Mieszkańcy[edytuj | edytuj kod]
Narodowości[edytuj | edytuj kod]
Według spisu ludności z 2001 roku mieszkało tu 3250 osób, z czego 3185 Słowaków (98% mieszkańców).
| Narodowość | Liczba osób |
|---|---|
| słowacka | 3185 |
| ukraińska | 22 |
| romska | 18 |
| węgierska | 9 |
| czeska | 7 |
| rosyjska | 2 |
| polska | 1 |
| nieustalona | 6 |
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Rzymskokatolicki kościół farny pw. św. Jana Chrzciciela. Pierwszy, drewniany kościół powstał we wsi już w XVI w. Nowy, murowany kościół rozpoczął wznosić w roku 1666 Franciszek Wesselényi, ówczesny palatyn Węgier i władca „państwa” murańskiego. Kościół został poświęcony w 1669 r. W latach 1712-1715 świątynia została przebudowana w duchu barokowym. Wyposażenie wnętrza (ołtarz główny, ambona, organy, chrzcielnica) z XVII i XVIII w., barokowe.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-09-24]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 94,02S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ a b c Kamil Linhart a kolektív: Slovenské rudohorie. Stolické vrchy, Muránska planina. Bratislava: Šport. Slovenské telovýchovné vydavateľstvo, 1987, s. 220-222, seria: Turistický sprievodca ČSSR č. 25.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Urząd statystyczny słowackiej republiki.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Oficjalna strona internetowa (słow.)
