Prehabilitacja

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Prehabilitacja – szerokie pojęcie oznaczające wcześniejsze przygotowanie organizmu do ciężkiego wysiłku, związanego z dużym obciążeniem fizycznym i energetycznym. To działanie profilaktyczne, mające na celu stworzenie rezerwy czynnościowej i metabolicznej celem lepszej tolerancji spodziewanego wysiłku i obciążenia. W ostatnich latach pojęcie to staje się coraz bardziej popularne w medycynie i oznacza optymalne, wielokierunkowe przygotowanie pacjenta do leczenia, najczęściej operacyjnego dla poprawy jego stanu ogólnego dla lepszego przebiegu pooperacyjnego. Działanie takie ma na celu zmniejszenie ryzyka powikłań, skrócenie czasu hospitalizacji, osiągnięcia w jak najkrótszym czasie jak najwyższej jakości życia[1].

Historia prehabilitacji[edytuj | edytuj kod]

Określenie to w literaturze medycznej pojawiło się po raz pierwszy w roku 1946 i dotyczyło poprawy wyników odzyskiwania sprawności przez żołnierzy[2]. Koncepcja prehabilitacji w dzisiejszym rozumieniu tego pojęcia pojawiło się w połowie lat 80. i dotyczyły przygotowania sportowców celem minimalizacji ryzyka urazów i ich następstw[3]. Pierwszy artykuł, w którym pojęcie prehabilitacji dotyczy pacjentów, dokładnie zaś ćwiczeń przygotowujących do zabiegów operacyjnych i pobycie na oddziałach intensywnej terapii ukazał się w roku 2002[4]. W chwili obecnej pojęcie to staje się coraz bardziej popularne. Liczba artykułów na portalu PubMed dotyczących prehabilitacji lub z nią związanych przekracza obecnie 500 i szybko rośnie w ostatnich latach.

Podstawowe elementy prehabilitacji[edytuj | edytuj kod]

Prehabilitacja to działanie kompleksowe, obejmujące cztery podstawowe elementy: przygotowanie żywieniowe, ćwiczenia fizyczne, wsparcie psychologiczne oraz rezygnację z nałogów[5].

Przygotowanie żywieniowe[edytuj | edytuj kod]

Stosowanie odpowiednio dobranej diety, w tym preparatów żywieniowych i suplementów, celem wyrównania niedoborów żywieniowych, zwłaszcza u pacjentów niedożywionych i wyniszczonych[6]. Działanie takie jest również uzasadnione u osób bez cech niedożywienia i polega na stosowaniu żywienia immunomodulującego, na przykład u pacjentów poddanych zabiegom operacyjnym w obrębie przewodu pokarmowego[7].

Ćwiczenia fizyczne[edytuj | edytuj kod]

Ćwiczenia mają na celu poprawę wydolności fizycznej, ale też opanowanie podstawowych elementów usprawniania po zabiegu, jak odpowiedni tor oddechowy czy wstawanie z łóżka. Ten element jest bardzo istotny u pacjentów poddawanych zabiegom ortopedycznym, torakochirurgicznym czy rozległych zabiegów brzusznych[8].

Wsparcie psychologiczne[edytuj | edytuj kod]

Jego główną rolą jest ograniczenie lęku pacjenta, co nie tylko poprawia jego komfort, ale jest też wymiernym elementem ułatwiającym przeprowadzenie samego zabiegu operacyjnego, jak również zmniejszenie ryzyka powikłań pooperacyjnych[9].

Rezygnacja z nałogów[edytuj | edytuj kod]

Bardzo istotna jest również rezygnacja z nałogów, szczególnie palenia papierosów, które stanowią jeden z najistotniejszych czynników ryzyka powikłań pooperacyjnych, zarówno bezpośrednich (zapalenie płuc, zakażenie miejsca operowanego), jak i pośrednich (dłuższe pobyty szpitalne, większe ryzyko nieszczelności zespoleń w obrębie przewodu pokarmowego). Pacjenci przed zabiegiem, zwłaszcza planowym, powinni być dokładnie poinstruowani o konieczności zaprzestania palenia i otrzymać odpowiednie wsparcie[10].

Prehabilitacja na świecie[edytuj | edytuj kod]

Prehabilitacja w krajach Europy Zachodniej i w Ameryce Północnej (i wybranych innych krajach o wysokim poziomie opieki zdrowotnej, jak Tajwan czy Japonia) jest stosowana coraz powszechniej przez oddziały o specjalnościach zabiegowych. Od roku 2018 działa Międzynarodowe Towarzystwo Prehabilitacji (International Prehabilitation Society[11]) zajmujące się edukacją w zakresie prehabilitacji, badaniami naukowymi i wypracowaniem optymalnych standardów. Co roku odbywają się światowe konferencje poświęcone prehabilitacji, dotychczasowe miały miejsce w roku 2017 Montréal, Kanada, 2018 Eindhoven, Niderlandy, 2019 London, Wielka Brytania, kolejna konferencja planowana jest w roku 2020 w Barcelonie, Hiszpania. Wiele szpitali posiada własne programy prehabilitacyjne, pozwalające pacjentowi na przygotowanie przed zabiegiem w miejscu i asyście personelu, w którym czeka go zabieg. Przykładem może być program prehabilitacyjny Kliniki w Cleveland (Cleveland Clinic)[12], czy holenderski program fit4surgery[13] (w wolnym tłumaczeniu „zdrowy i gotowy do leczenia chirurgicznego”) przygotowany przez profesora Gerrita Slootera, jednego z pionierów prehabilitacji.

Prehabilitacja w Polsce[edytuj | edytuj kod]

Pojęcie prehabilitacji w Polsce jest wciąż bardzo mało popularne. Brak jest praktycznie kompleksowej opieki przedoperacyjnej, nie ma w tym zakresie ani odpowiednich programów czy poradni ani wystarczającej świadomości zarówno wśród pacjentów, jak i personelu medycznego. Istniejące zalecenia dotyczące przygotowania do zabiegu operacyjnego dotyczą przede wszystkim postępowania żywieniowego[14]. Elementy przygotowania prehabilitacyjnego, takie jak poprawa stanu ogólnego pacjenta przed zabiegiem, immunomodulacja czy profilaktyka wczesna zakażenia miejsca operowanego omawiane były na konferencjach organizowanych przez Polskie Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu[15], Polskie Towarzystwo Żywienia Klinicznego[16] czy na serii konferencji poświęconych Terapii Podciśnieniowej Ran[17]. W opracowaniu dotyczącym kompleksowej opieki okołooperacyjnej według protokołu ERAS u chorych poddanych chirurgicznemu leczeniu otyłości z roku 2015[18] obecne były ważne elementy prehabilitacji, jak: przedoperacyjne konsultacje i informacja dla chorego, zaprzestanie palenia tytoniu na minimum 6 tygodni przed operacją, zaprzestanie spożywania alkoholu, przedoperacyjne zwiększenie aktywności fizycznej chorego, brak przedłużonego głodzenia przed operacją poprzez podanie wysokowęglowodanowego napoju na 2 godziny przed planowaną interwencją chirurgiczną. W Polsce jedne z pierwszych działań prehabilitacyjnych rozpoczęto w 2018 roku w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym w Trójmieście[19]. W roku 2020 uruchomiony został w Klinice Chirurgii Ogólnej, Endokrynologicznej i Onkologii Gastroenterologicznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu (Kierownik Kliniki Prof. dr hab. n. med. Tomasz Banasiewicz) kompleksowy projekt prehabilitacji, mający na celu opracowanie odpowiednich standardów i umożliwienie pacjentom skorzystania z odpowiedniego przygotowania do zabiegu operacyjnego. Klinika posiada wieloletnie doświadczenie w poradnictwie przedoperacyjnym, na przykład dla pacjentów u których planowane jest wyłonienie stomii czy dla pacjentów z dziedzicznymi chorobami dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Projekt powstaje we współpracy z Fundacją Medigent, założeniem projektu jest stworzenie interaktywnej platformy prehabilitacja.pl ułatwiającej indywidualne przygotowanie do zabiegu operacyjnego, docelowo zaś stworzenie sieci poradni pozwalających na jak najlepsze przygotowanie się do zabiegu operacyjnego.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ http://www.prehabilitacja.pl.
  2. ↑ PREHABILITATION, rehabilitation, and revocation in the Army. Br Med J. 1946 Jun 29;1:192-7.
  3. ↑ Spain J: Prehabilitation. Clin Sports Med. 1985 Jul;4(3):575-85.
  4. ↑ Topp R, Ditmyer M, King K, Doherty K, Hornyak J 3rd: The effect of bed rest and potential of prehabilitation on patients in the intensive care unit. AACN Clin Issues. 2002 May;13(2):263-76.
  5. ↑ Carli F, Gillis C, Scheede-Bergdahl C: Promoting a culture of prehabilitation for the surgical cancer patient. Acta Oncol. 2017 Feb;56(2):128-133. doi: 10.1080/0284186X.2016.1266081. Epub 2017 Jan 9.
  6. ↑ Gillis C, Wischmeyer PE: Pre-operative nutrition and the elective surgical patient: why, how and what? Anaesthesia. 2019 Jan;74 Suppl 1:27-35. doi: 10.1111/anae.14506.
  7. ↑ Adiamah A, Skořepa P, Weimann A, Lobo DN: The Impact of Preoperative Immune Modulating Nutrition on Outcomes in Patients Undergoing Surgery for Gastrointestinal Cancer: A Systematic Review and Meta-analysis. Ann Surg. 2019 Aug;270(2):247-256. doi: 10.1097/SLA.0000000000003256.
  8. ↑ Gonçalves CG, Groth AK: Prehabilitation: how to prepare our patients for elective major abdominal surgeries? Rev Col Bras Cir. 2019 Nov 25;46(5):e20192267. doi: 10.1590/0100-6991e-20192267. eCollection 2019.
  9. ↑ Levett DZH, Grimmett C: Psychological factors, prehabilitation and surgical outcomes: evidence and future directions. Anaesthesia. 2019 Jan;74 Suppl 1:36-42. doi: 10.1111/anae.14507.
  10. ↑ Varga JT: Smoking and pulmonary complications: respiratory prehabilitation. J Thorac Dis. 2019 Apr;11(Suppl 5):S639-S644. doi: 10.21037/jtd.2018.12.11.
  11. ↑ Communication – International Prehabilitation Society [online], prehabsociety.com [dostęp 2020-02-09] (ang.).
  12. ↑ What is prehabilitation? [online], www.martinhealth.org [dostęp 2020-02-09] (ang.).
  13. ↑ Fit4Surgery on Strikingly [online], www.fit4surgery.nl [dostęp 2020-02-09].
  14. ↑ Kłęk ST, Jarosz J, Jassem J, Kapała A, Krawczyk J, Krzakowski M, Misiak M, Szczepanek K: Polskie Rekomendacje Żywienia Dojelitowego i Pozajelitowego w Onkologii – część II: żywienie drogą przewodu pokarmowego (żywienie dojelitowe). Onkologia w Praktyce Klinicznej 2013, tom 9, nr 6, 209–215.
  15. ↑ Strona Główna – Polspen [online], polspen.pl [dostęp 2020-02-09] (pol.).
  16. ↑ Polskie Towarzystwo Żywienia Klinicznego [online], xn--ptk-42a.pl [dostęp 2020-02-09] (pol.).
  17. ↑ Terapia Podciśnieniowa – Przekraczamy Granice – Intro [online], www.termedia.pl [dostęp 2020-02-09].
  18. ↑ Protokół kompleksowej opieki okołooperacyjnej dla poprawy wyników leczenia. Zastosowanie ERAS w chirurgii bariatrycznej – Wytyczne – Medycyna Praktyczna – ERAS [online], www.mp.pl [dostęp 2020-02-09] (pol.).
  19. ↑ Jak się przygotować do operacji? [online], zdrowie.trojmiasto.pl [dostęp 2020-02-09] (pol.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Prehabilitacja&oldid=66311306”