Pryska (cesarzowa)
| cesarzowa rzymska | |
| Okres | |
|---|---|
| Jako żona | |
| Dane biograficzne | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Mąż | |
| Dzieci | |
Pryska, Prisca (zm. ok. 315 n.e. w Tesalonice)[a] – żona cesarza Dioklecjana, matka Galerii Walerii, drugiej żony Galeriusza.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Bliższe szczegóły z jej życia nie są znane. W chwili objęcia władzy przez Dioklecjana (284) była już jego żoną. Towarzyszyła córce Walerii na dworze zięcia Galeriusza (małżeństwo zawarto w 293), gdzie prawdopodobnie nie odgrywała większej roli politycznej. Nie zachowały się żadne wzmianki o posiadanych przez nią tytułach ani inskrypcje i monety z wizerunkiem (w odróżnieniu od Walerii)[1].
W trakcie wypraw wojennych Galeriusza przebywała czasowo z córką na dworze Dioklecjana w Nikomedii. Podczas ostatniej fali prześladowań chrześcijan w 303 znalazła się wśród zobowiązanych do złożenia ofiar dawnym bogom[2]. Laktancjusz w De mortibus persecutorum zasugerował, że zarówno Pryska, jak i Waleria mogły być chrześcijankami, co późniejsi badacze traktują z rezerwą[b]. Jednakże istnieje przypuszczenie, że z tego powodu Dioklecjan nie zdecydował się nadać jej tytułu augusty ani też emitować monet w jej imieniu[3].
Prawdopodobnie Pryska nie towarzyszyła Dioklecjanowi w Dalmacji po jego abdykacji. Dalsze jej losy były nierozerwalnie związane z córką. Wiosną 311 zmarł po chorobie nowotworowej Galeriusz, wyznaczając na opiekuna Walerii Licyniusza. Nie był on wówczas żonaty i prawdopodobnie złożył Walerii propozycję małżeństwa, którą odrzuciła udając się wraz z matką na dwór Maksymina Dai (siostrzeńca Galeriusza). Także i on wystąpił o rękę Walerii (jakkolwiek żonaty), a kolejna odmowa spowodowała jego niełaskę. Majątek Walerii i Pryski został skonfiskowany, stracono część ich służby, zaś one same skazane zostały na wygnanie. Przez jakiś czas przebywały na zesłaniu na Saharze. Za żoną i córką bezskutecznie wstawiał się Dioklecjan.
W 313 cesarz Maksymin Daja został pokonany przez Licyniusza i wkrótce zmarł. Z rozkazu Licyniusza stracono m.in. wdowę i dzieci zmarłego, jak również przebywającego na jego dworze syna Galeriusza – Kandydiana (niegdyś adoptowanego przez Walerię). Licyniusz wydał też wyrok śmierci na Walerię i Pryskę, lecz obie zdołały zbiec w przebraniu prostych kobiet. W różnych prowincjach cesarstwa ukrywały się przez piętnaście miesięcy, być może dążąc do uzyskania schronienia w Dalmacji u Dioklecjana. Ostatecznie zostały ujęte w Tesalonice i publicznie stracone, a ciała ich utopione w morzu[4].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Mylona ze św. Aleksandrą z Rzymu (zw. też Aleksandrą Cesarzową) wskutek tendencyjnego utożsamiania obu postaci podjętego przez patriarchat moskiewski w XX wieku.
- ↑ W historii eklezjastyki często podtrzymywane przesadnie przekonanie (por. M. Banaszak: Historia Kościoła Katolickiego, dz. cyt., s. 105). Sceptycznie wypowiedział się o tym m.in. francuski tłumacz Laktancjusza J. Moreau, a inni historycy ograniczają się do stwierdzenia, że na dworze obie cesarzowe uchodziły za chrześcijanki, co mogło się wyrażać np. w udzielanej przez nie pomocy.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Aleksander Krawczuk: Poczet cesarzowych Rzymu, dz. cyt., s. 186.
- ↑ Marian Banaszak: Historia Kościoła Katolickiego. 1: Starożytność. Warszawa: ATK, 1986, s. 113.
- ↑ Aleksander Krawczuk: Poczet cesarzowych Rzymu, dz. cyt., s. 187.
- ↑ Daniel Gazda: Wojny domowe w Imperium Rzymskim. Warszawa: Bellona, 2008, s. 254.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Beata Stola: Cesarzowe pierwszej tetrarchii: Priska, żona Dioklecjana i Waleria, żona Galeriusza. „Meander” nr 1-2, 1991, s. 55-62
- Aleksander Krawczuk: Poczet cesarzowych Rzymu. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 1998, s. 186-187, ISBN 83-207-1603-9