Przemówienie Andrzeja Towiańskiego w katedrze Notre-Dame w Paryżu
| Autor | |
|---|---|
| Tematyka |
mesjanistyczna |
| Typ utworu | |
| Data powstania |
27 września 1841 |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język |
polski (I wyd.), francuski (II wyd.) |
| Data wydania |
1841 (I), 1877 (II) |
Przemówienie Andrzeja Towiańskiego w katedrze Notre-Dame w Paryżu – przemówienie mesjanistyczne, które wygłosił filozof i mistyk, Andrzej Towiański 27 września 1841 w katedrze Notre-Dame w Paryżu[1][2]. Było to jego pierwsze przemówienie paryskie[3].
.jpg)
Towiański w 1840 opuścił rodzinny majątek w Antoszwińciach i przeprowadził się do Paryża. 27 września 1841 odbyło się w paryskiej katedrze nabożeństwo, na które Adam Mickiewicz zapraszał przedstawicieli polskiej emigracji ulotnym drukiem. Po nabożeństwie licznie zgromadzeni Polacy spotkali się w jednej z bocznych kaplic kościoła, gdzie przemówił do nich Towiański. Mowa nie została spisana na miejscu, jednak Eustachy Januszkiewicz odtworzył je później z pamięci lub notatek i jeszcze w 1841 opublikował w Dzienniku Narodowym (nr 28), gdzie piastował stanowisko redaktora. Przedmowa do tej publikacji pochodziła od Mickiewicza. Tekst był potem wielokrotnie przedrukowywany przez inne czasopisma (m.in. został rozesłany w postaci ulotek zatytułowanych Wezwanie do Emigracji Polskiej z powodu zawieszenia kopii obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej w kościele Św. Seweryna w Paryżu; 8 grudnia 1841[4]). Mickiewicz w rozmowie ze Stefanem Witwickim pochwalił tekst uznając go za wierny i zgodny z mową autora. W późniejszych latach Towiański zredagował swoje przemówienie na piśmie raz jeszcze i wydał wraz z innymi tekstami w Zurychu w 1877 w języku francuskim. Drugie wydanie było w szczegółach nieco inne i trochę rozszerzone[1].
Przemówienie było istotnym momentem życia Wielkiej Emigracji[5] i stanowiło manifest ruchu moralno-religijnego Koła Sprawy Bożej (tzw. Towiańczyków), którego zręby zaczęły się kształtować wokół Towiańskiego od 1842. Ruch postulował stosowanie prawd ewangelicznych w życiu społecznym i politycznym. Wskazywał na kluczową rolę narodu polskiego w inicjacji tego procesu. Towiański rozpoczął przemówienie słowami, które otwarły działalność publiczną Chrystusa: Czas się wypełnił i bliskie jest królestwo Boże. Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię (Marek 1.15). Mówił potem, że Ewangelie są dla niego jedynym światłem i prawem – nie ma nic ważniejszego na Ziemi, a w Sprawie Bożej zawiera się cała przyszłość Polski, kamienia węgielnego zbawienia świata. To właśnie Polacy są wśród narodów słowiańskich tymi, którzy przechowali najlepiej ogień wiary chrześcijańskiej i mogą się stać zaczynem odrodzenia[1].
Przemowa nie została przez wszystkich przyjęta dobrze, np. Antoni Jan Ostrowski pisał: "uderzyło to wszystkich, dlaczego ani policja, ani księża francuscy nie sprzeciwili się takiej profanacji kościoła katedralnego"[6].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Andrzej Wawrzynowicz (red.), Spór o mesjanizm. T. 1: Rozwój idei, Klasycy Polskiej Nowoczesności, Warszawa: Fundacja Augusta hrabiego Cieszkowskiego, 2015, s. 128-134, ISBN 978-83-62609-46-8.
- ↑ Stanisław Piotr Koczorowski, Nieznane listy Andrzeja Towiańskiego, „Pamiętnik Literacki” (21/1/4), 1924, s. 23.
- ↑ Franciszek Rawita-Gawroński, Andrzej Towiański i Jan Andrzej Ram, „Pamiętnik Literacki” (9/1/4), 1910, s. 443.
- ↑ Olaf Krysowski, "Towiański i towianizm w pismach Słowackiego. Apoteoza–rozczarowanie–krytyka", w: Śląskie Studia Polonistyczne 1+ 2 (2) (2012), s. 171-172
- ↑ Michał Szukała, "Gotyckim kunsztem ukształcona ściana" - Polska w murach katedry Notre Dame [online], www.pap.pl, 2024 [dostęp 2024-05-05].
- ↑ Elżbieta Z. Wichrowska, „Wstań i chodź...”. Z nieznanego pamiętnika wojewody Ostrowskiego, „Napis” (V), 1999, s. 288.