Pyretroidy
Pyretroidy – naturalne i syntetyczne środki ochrony roślin używane w celu zwalczania owadów. Są zaliczane do trzeciej generacji insektycydów. Działają wybiórczo. Są trujące dla owadów, a mało szkodliwe dla ludzi i innych organizmów wyższych. Nie działają na grzyby. Stosuje się je często do ochrony drewna.
Na owady działają w sposób kontaktowy i żołądkowy, mogą przeciwdziałać zamykaniu przetchlinek – śmierć owada przez przesuszenie.
Budowa i właściwości chemiczne[edytuj | edytuj kod]
Naturalne pyretroidy są pochodnymi kwasu pyretrynowego. Pod względem chemicznym są to estry pyretrynowego lub kwasu chryzantemowego i alkoholi: pyretrolu, cynerolu i jasmolonu. Syntetyczne mogą zawierać jeszcze inne alkohole.
Są dobrze rozpuszczalne w tłuszczach, nietrwałe chemicznie. Naturalne pyretroidy ulegają rozkładowi pod wpływem światła, syntetyczne są na nie odporne.
Toksyczność[edytuj | edytuj kod]
Pyretroidy są mało toksyczne, zatrucia zdarzają się rzadko. Po wchłonięciu dużych dawek mogą działać szkodliwie na układ nerwowy. Mają zdolność wzbudzania pobudzenia w neuronach i tym samym zaburzania prawidłowej funkcji nerwów. Ponadto mogą hamować aktywność niektórych enzymów komórkowych (ATPaz, fosfodiesteraz) i zmieniać stężenie katecholamin.
Objawy zatrucia ostrego (u szczurów) są następujące:
- pobudzenie
- wzrost agresji
- drżenia przechodzące w drgawki
- ślinotok
Wpływ na zdrowie człowieka[edytuj | edytuj kod]
Badania wykazały, że pyretroidy wywołują zaburzenia immunologiczne powodując obniżenie odporności. Spożycie lub wdychanie oparów może spowodować zahamowanie proliferacji leukocytów krwi, zmniejszenie stężenia immunoglobulin IgG, zmniejszenie aktywności makrofagów oraz spadek poziomu: interleukiny 2 (IL-2), interleukiny 8 (IL-8), interleukiny 12p70 (IL-12p70) i interferonu γ (IFN-γ). Niektóre związki mogą przyczynić się do przyrostu masy wątroby, zwiększenia komórkowości szpiku kostnego lub wzbudzania apoptozy komórek grasicy. Ponadto pyretroidy mogą być przyczyną alergii i astmy, a także przyśpieszać procesy nowotworowe[1]. Efekt ten wykazano jednak jedynie u ludzi narażonych na bardzo wysokie stężenia pyretroidów przez długi czas. Badanie obejmowało 64 pracowników przemysłowych szklarni na Sycylii (porównywanych z 30 osobami bez narażenia na pestycydy), którzy w momencie prowadzenia badania zadeklarowali ekspozycję na pestycydy przez 10 lub więcej lat. Badanie to nie wspomina, czy stosowali oni w pracy środki ochrony osobistej[2].
Oddziaływanie na środowisko[edytuj | edytuj kod]
Pyretroidy są silnie toksyczne dla drobnych bezkręgowców słodkowodnych. Np. obunogi Hyalella azteca, larwy muszki Chaoborus obscuripes lub krewetki Palaemonetes pugio giną przy stężeniach pyretroidów rzędu kilku nanogramów w litrze wody. W latach 2008 i 2009 w delcie rzek Sacramento i San Joaquin stwierdzono obecność pyretroidów w stężeniach ok. 10× wyższych. Pochodziły one z kanalizacji burzowych z terenów miejskich. Dla kręgowców (np. ryb) takie ilości są nieszkodliwe, śmierć bezkręgowców może jednak zakłócać łańcuch pokarmowy w rzekach[3].
Przykłady[edytuj | edytuj kod]
Pyretryna II, R = CO2CH3
Naturalne[edytuj | edytuj kod]
Syntetyczne[edytuj | edytuj kod]
- aletryna
- alfametryna
- bioresmetryna
- cyflutryna
- cypermetryna
- deltametryna
- fenwalerat
- permetryna
- rozmetryna
- transflutryna
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Justyna Skolarczyk¹, Joanna Pekar¹, Barbara Nieradko-Iwanicka², Zaburzenia immunologiczne wywołane narażeniem na insektycydy z grupy pyretroidów [online], 8 czerwca 2017 [dostęp 2020-07-11] [zarchiwizowane z adresu 2020-07-11].
- ↑ Concettina Fenga i inni, IL-17 and IL-22 serum levels in greenhouse workers exposed to pesticides, „Inflammation Research”, 63 (11), 2014, s. 895–897, DOI: 10.1007/s00011-014-0769-6, ISSN 1023-3830 [dostęp 2022-06-19] (ang.).
- ↑ Donald P. Weston. Urban and Agricultural Sources of Pyrethroid Insecticides to the Sacramento-San Joaquin Delta of California. „Environmental Science and Technology”. 44 (5), s. 1833–1840, 2010. DOI: 10.1021/es9035573. PMID: 20121184.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Witold Seńczuk red.: Toksykologia. Podręcznik dla studentów, lekarzy i farmaceutów Wydanie IV. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2002. ISBN 83-200-2648-2.