Qemal Stafa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Qemal Stafa
Ilustracja
Qemal Stafa (1941)
Data i miejsce urodzenia

20 marca 1920
Elbasan

Data i miejsce śmierci

5 maja 1942
Tirana

Przynależność polityczna

Komunistyczna Partia Albanii

Faksymile
Odznaczenia
Bohater Albanii
Multimedia w Wikimedia Commons

Qemal Stafa (ur. 20 marca 1920 w Elbasanie, zm. 5 maja 1942 w Tiranie) – albański działacz komunistyczny i eseista. W działalności artystycznej używał pseudonimu Brutus[1].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dom Qemala Stafy (2018)

Uczył się w szkole jezuickiej w Szkodrze do 1933 roku[2][3][4][1], następnie uczęszczał do gimnazjum[5][6]. W wieku 14 lat opublikował swój pierwszy esej pod tytułem Nanë dla czasopisma dla dzieci o nazwie Vatra e Rinija; praca była również opublikowana częściowo w 1956 roku w czasopiśmie Zëri i Rinija oraz w całości dla Drity w 1961 roku[7].

Po śmierci ojca przeniósł się wraz z rodziną do Tirany w lipcu 1936 roku[8][9][10]; w latach 1936-1937 był kierownikiem działu literackiego w stowarzyszeniu uczniów szkół średnich Fryma e Re[11]. Wraz z Zefem Malą, Vasilem Shanto i Tukem Jakovą współzałożył w 1937 roku Komunistyczną Grupę Szkodry[12][13][4][10].

Po raz pierwszy został aresztowany latem 1938 roku[7][11][10]. 15 stycznia 1939 roku albańskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych wydało zarządzenie o ponownym aresztowaniu Qemala Stafy za jego działalność komunistyczną; ten został zatrzymany dziewięć dni później[14][4][1] we własnym domu. Został przewieziony do jednej z placówek żandarmerii oraz umieszczony w małym pokoju[6]. W czasie trwających tydzień przesłuchań, prowadzonych przez zawodowego sierżanta oraz trzech żandarmów, był zakuty w kajdanki, bity i torturowany[6]. Na początku lutego został skazany za działalność komunistyczną na trzy lata pozbawienia wolności[15][14][4][1]; Stafa przyznał się do zarzucanych mu czynów[7][11]. 7 kwietnia uciekł z więzienia w trakcie zamieszek w zakładzie karnym[16][4][1]; podczas ucieczki został ranny[6][11].

1 października 1939 roku opublikował swój drugi esej dla Fashizmi – oficjalnego czasopisma wydawanego przez Albańską Partię Faszystowską[7][17][16].

Od września 1939 do 1941 roku studiował prawo na Uniwersytecie Florenckim[17][7]. Przerwał naukę i wrócił do Albanii[4][1]. W listopadzie 1941 roku dołączył do Komunistycznej Partii Albanii, został najmłodszym członkiem 12-osobowego Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Albanii[18][4]. Kilka tygodni później został wybrany na przewodniczącego Związku Młodzieży Pracy Albanii[19][4].

5 maja 1942 roku został na przedmieściach Tirany otoczony przez 200 albańskich milicjantów i zastrzelony[16][20][1]. O zabójstwo podejrzewało się jednak albańskich komunistów, w tym nawet Envera Hodżę[6][7][10][4][21]. 12 maja Komunistyczna Partia Albanii przedstawiła własną wersję wydarzeń, według której Stafa eskortował swoich przyjaciół, sam miał przy sobie rewolwer, którym zabił dwóch milicjantów oraz dwóch innych ciężko zranił; miało mu się udać przedrzeć przez oblężenie, jednak zginął w wyniku postrzału o 9:35 rano[20].

Został pośmiertnie uhonorowany tytułem bohatera narodowego Albanii[11].

Książki[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienia[edytuj | edytuj kod]

Albański znaczek pocztowy z wizerunkiem Qemala Stafy (1947)

Imieniem Qemala Stafy nazywano w Albanii ulice, place, szkoły[1] oraz albański stadion narodowy[22][4][23], który został zlikwidowany w 2016 roku; w jego miejsce wybudowany nowy stadion Arena Kombëtare[24]. W nazwanym jego imieniem jednym z tirańskich placów znajdowało się również jego popiersie[1].

W kulturze[edytuj | edytuj kod]

Na cześć Qemala Stafy zostało napisane kilka piosenek: Trim i fortë me yll në ballë (1966), Po më pesë maj më dyzet e dy (1967), Luftë e madhe asaj dite o Qemal (1969), Pesë maj u vra Qemali (1970), Qemal Stafa (1977), Këngë për Qemal Stafën (1977), Erdh Qemali në Delvinë (1979), Përmes flakës ra Qemali (1980), Qemal Stafa oraz Krenari për mëmëdhenë[7]. Powstała również książka pod tytułem Qemal Stafa[11].

Grób Qemala Stafy w Tiranie (2017)

Po II wojnie światowej ustanowiono dzień 5 maja Dniem Męczenników[10][16][20][22][4][23][1]. W latach 50. w Elbasanie w domu, w którym urodził się Qemal Stafa, funkcjonowało muzeum poświęcone jego osobie[25].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Syn Sabrii oraz oficera Hasana[4], który w 1923 roku przeniósł się do Szkodry, gdzie został dyrektorem lokalnego Biura Rekrutacyjnego[26][9][10].

Miał rodzeństwo[10]. Jego narzeczoną była Drita Kosturi[17][7], a siostrzeńcem Veli Stafa[10][4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j Qemal Stafa. user.skynet.be. [dostęp 2016-03-05]. (alb.).
  2. ↑ Elsie 2010 ↓, s. 86.
  3. ↑ Elsie 2010 ↓, s. 213.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m Elsie 2013 ↓, s. 425.
  5. ↑ Kaloçi 2003-04-12 ↓, s. 12-13.
  6. ↑ a b c d e Ylli Polovina: Pushtimi, Komunizmi e çeli derën më 7 prill të 1939. shqiptarja.com, 2013-03-28. (alb.).
  7. ↑ a b c d e f g h Qemal Stafa si mit dhe hero. kohaislame.com, 2016-05-06. (alb.).
  8. ↑ Kaloçi 2003-03-09 ↓, s. 12-13.
  9. ↑ a b Kostaq Xoxa: Të paktën 15 komunistë fajësonin Enverin për vrasjen e Qemalit. gazeta55.al, 2014-09-23. [dostęp 2015-06-20]. (alb.).
  10. ↑ a b c d e f g h "Dëshmoj unë, shoku i shkollës dhe burgut i Qemal Stafës". zemrashqiptare.net, 2008-08-26. (alb.).
  11. ↑ a b c d e f “Deklarata e Qemal Stafës në hetuesi: “Përse unë nuk jam komunist”. shkoder.net, 2014-12-04. (alb.).
  12. ↑ Fierza 2015-04-16 ↓.
  13. ↑ Zef Mala, mes lavdisë dhe persekutimit. ballikombetar.info. (alb.).
  14. ↑ a b Pearson 2004 ↓, s. 419-420.
  15. ↑ Kaloçi 2007-05-05 ↓, s. 18-19.
  16. ↑ a b c d Qemal Stafa, një hero i dyshimtë Çelo Hoxha (sta). radiandradi.com, 2013-07-03. (alb.).
  17. ↑ a b c Rishkrimi i Historise. gazetadielli.com, 2015-01-04. (alb.).
  18. ↑ Pearson 2005 ↓, s. 165.
  19. ↑ Pearson 2005 ↓, s. 166.
  20. ↑ a b c Vrasja e Qemal Stafës, fakte dhe dëshmi që si keni dëgjuar me parë. fjala.al, 2020-05-05. (alb.).
  21. ↑ Fevziu 2016 ↓, s. 59-60.
  22. ↑ a b Réti 1991 ↓, s. 104.
  23. ↑ a b Fevziu 2016 ↓, s. 121.
  24. ↑ Shemben 4 tribuna, lamtumirë stadiumi “Qemal Stafa” (FOTO). panorama.com.al, 2016-06-25. (alb.).
  25. ↑ Réti 1991 ↓, s. 157.
  26. ↑ Sinani 2012-10-19 ↓.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Qemal_Stafa&oldid=73040699”