Radziwiłł I
.png) Herb Radziwiłł | |
| Typ herbu |
książęcy |
|---|---|
| Pierwsza wzmianka |
1515 (nadanie) |
Radziwiłł I – polski herb książęcy, odmiana herbu Trąby. Herb własny jednej z gałęzi rodziny Radziwiłłów[1].
Opis herbu[edytuj | edytuj kod]
Opis historyczny[edytuj | edytuj kod]
Kasper Niesiecki blazonuje herb następująco[2]:
(...) orzeł czarny z skrzydłami i nogami i ogonem, rozciągnionemi, z pyskiem otwartym, trochę w lewą stronę obróconym, i z językiem wywartym, na głowie jego mitra książęcia, na piersiach tarcza, na której trzy trąby myśliwe, niby w trianguł ułożone, widzieć.
Opis współczesny[edytuj | edytuj kod]
Opis skonstruowany współcześnie brzmi następująco[a]:
Na tarczy o polu złotym orzeł czarny, na którego piesi tarcza niebieska z trzema trąbami czarnymi z okuciami oprawionymi w złoto stykające się ustnikami, dwie i jedna.
W klejnocie pół orła czarnego z głową, dziobem i cieniem złotymi.
Labry herbowe czarne, podbite złotem.
Całość otacza płaszcz heraldyczny, podbity gronostajem.
Płaszcz zwieńcza mitra książęca.
Geneza[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Herb Radziwiłł I został nadany przedstawicielowi rodu Radziwiłłów przez władcę Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Maksymiliana I Habsburga, w 1515 roku, wraz z tytułem książęcym na Goniądzu i Medelach (Miadziole). Pierwszym z przedstawicieli był Mikołaj Radziwiłł zwany „Amorem”[3][4], sam przywilej uzyskał pełniąc funkcję przedstawiciela dyplomatycznego reprezentującego Litwę, w wyprawie do Wiednia na zjazd Habsburgów i Jagiellonów[5]. Stał się w ten sposób pierwszym w historii Radziwiłłów księciem, a jego posiadłości Goniądz i Medele zostały podniesione do rangi księstw[1][6][7]. Przywilej został potwierdzony w 1518 roku na Litwie[5] i przyznawał prywatny herb[1][6][7]. W 1546 roku linia książęca wygasła na synu Mikołaja, Mikołaju Radziwille (1492–1546), biskupie żmudzkim[5][8].
Po wygaśnięciu tej linii Radziwiłłów ani Goniądz, ani Medele, nie są już wymieniane jako księstwa. Wkrótce jednak (1547 r.) tytuł książąt Świętego Cesarstwa Rzymskiego otrzymali dwaj kolejni przedstawiciele rodu Radziwiłłów, bracia stryjeczni: Mikołaj Radziwiłł zwany „Rudym” i Mikołaj Radziwiłł zwany „Czarnym”, jednakże, herb miał zmieniony wizerunek[5].
Herbowni[edytuj | edytuj kod]
Informacje na temat herbownych w artykule sporządzone zostały na podstawie wiarygodnych źródeł, zwłaszcza klasycznych i współczesnych herbarzy. Należy jednak zwrócić uwagę na częste zjawisko przypisywania rodom szlacheckim niewłaściwych herbów, szczególnie nasilone w czasie legitymacji szlachectwa przed zaborczymi heroldiami, co zostało następnie utrwalone w wydawanych kolejno herbarzach. Identyczność nazwiska nie musi oznaczać przynależności do danego rodu herbowego. Przynależność taką mogą bezspornie ustalić wyłącznie badania genealogiczne.
Pełne listy herbownych nie są dziś możliwe do odtworzenia, także ze względu na zniszczenie i zaginięcie wielu akt i dokumentów w czasie II wojny światowej (m.in. w czasie powstania warszawskiego w 1944 spłonęło ponad 90% zasobu Archiwum Głównego w Warszawie, gdzie przechowywana była większość dokumentów staropolskich)[9]. Imiona i nazwiska znajdujące się w artykule pochodzą z interpretacji Wielkiej Genealogii, Marka Minakowskiego i innych dzieł historycznych. Herb Radziwiłł I jest herbem własnym, a do jego używania uprawniona jest zaledwie część jednej z gałęzi rodziny Radziwiłłów[10][6][7]: Mikołaj Radziwiłł, Jan Radziwiłł, Elżbieta Anna Radziwiłł, Zofia Radziwiłł, Helena Radziwiłł, Stanisław Radziwiłł, Mikołaj Radziwiłł[8], Anna Radziwiłł, Petronela Radziwiłł, Elżbieta Radziwiłł[11].
Odmiany[edytuj | edytuj kod]
Odmiany herbu Radziwiłł I   .jpg) |
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Opis współczesny jest skonstruowany zgodnie z obecnymi zasadami heraldyki. Zobacz: Blazonowanie.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Zielińska ↓, Linki zewnętrzne.
- ↑ Niesiecki 1841 ↓, s. 39–83.
- ↑ Ostrowski 1906 ↓, s. 301.
- ↑ Grandwilewski 2016 ↓, s. 321.
- ↑ a b c d Kowalski 2013 ↓, s. 91.
- ↑ a b c Górzyński i a ↓, s. 46–47.
- ↑ a b c Górzyński i b ↓.
- ↑ a b Minakowski i b ↓, Linki zewnętrzne.
- ↑ Dzieje zasobu ↓, Linki zewnętrzne.
- ↑ Minakowski i a ↓, Linki zewnętrzne.
- ↑ Minakowski i c ↓, Linki zewnętrzne.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kasper Niesiecki, Herbarz polski. Powiększony dodatkami z poniżejszych autorów rękopismów, dowodów, urzędowych i wydany przez Jana Nep. Bobrowicza, Jan Nepomucen Bobrowicz, t. VIII, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1841, s. 655.
- Juliusz Ostrowski, Księga herbowa rodów polskich, cz. II, Gł. skł.: Bolcewicz, 1906, s. 388.
- Sławomir Górzyński, Rodzina Radziwiłłów i ich tytuły, Jolanta Grala i inni, Warszawa: DiG, 1996, s. 51, ISBN 83-85490-62-0.
- Sławomir Górzyński, Radziwiłłowie herbu Trąby, Jolanta Grala i inni, Warszawa: DiG, 1996, s. 67, ISBN 83-85490-62-0 [zarchiwizowane z adresu 2007-01-28].
- Mariusz Kowalski, Księstwa Rzeczpospolitej, Warszawa: IGiPZ PAN, 2013, s. 396, ISBN 978-83-61590-27-9, ISSN 0373-6547.
- Waldemar Grandwilewski, Herbarz biograficzny średniowiecza i XVI wieku, Warszawa: Warszawska Grupa Wydawnicza, 2016, s. 357, ISBN 978-83-934138-1-2.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Dzieje zasobu. agad.gov.pl. [dostęp 2021-09-20]. (pol.).
- Tadeusz Gajl: Nazwiska. gajl.wielcy.pl. [dostęp 2021-09-20]. (pol.).
- Marek Minakowski: Wielka Genealogia Minakowskiego. sejm-wielki.pl. [dostęp 2021-08-11]. (pol.).
- Marek Minakowski: Mikołaj ks. Radziwiłł. sejm-wielki.pl. [dostęp 2021-08-11]. (pol.).
- Marek Minakowski: Jan ks. Radziwiłł. sejm-wielki.pl. [dostęp 2021-08-11]. (pol.).
- Teresa Zielińska: Radziwiłłowie herbu Trąby – dzieje rodu. kresy.genealodzy.pl. [dostęp 2021-08-11]. (pol.).
| Herby | |
|---|---|
| Elementy herbu | |
| Oznaki godności | |
| Inne | |
| Działy heraldyki |
