Służba branżowa w rolnictwie

Służba branżowa w rolnictwie – pojęcie obejmujące pracowników poradnictwa rolniczego zatrudnionych w sektorze rolno-spożywczym, w rolniczych związkach branżowych, w jednostkach spółdzielczych i usługowych, których celem jest udzielanie pomocy fachowej producentom rolnym. Poradnictwo nakierowane jest na rolników indywidualnych, którzy dostarczają towary, produkty rolne lub surowce do zakładów przetwórczych i skupowych. Służba branżowa w rolnictwie różni się od państwowych służb doradczych tym, że jest finansowana pośrednio przez zatrudniające ich jednostki organizacyjne, natomiast służby rolne i doradcze są finansowane bezpośrednio z budżetu państwa.

W skład służby branżowej w rolnictwie wchodziły służby poradnictwa surowcowego spółdzielni mleczarskiej, służby organizatorów obsługi rolnictwa gminnych spółdzielni „Samopomoc Chłopska”, służby surowcowo-plantacyjne zakładów przemysłu rolnego i służby rolniczych związków branżowych.

Służba poradnictwa surowcowego spółdzielni mleczarskiej

W 1973 r. nastąpiło wznowienie działalność służby poradnictwa surowcowego spółdzielni mleczarskich, które dokonano po okresie powierzenia tych zadań zootechnikom gromadzkim. Po powołaniu gminnej służby rolnej wyłączono zadania związane z spółdzielczością mleczarską.

Wśród podstawowych obowiązków instruktorów poradnictwa surowcowego wymieniano:

• instruktaż, doradztwo i obsługę zaopatrzeniową gospodarstw producentów mleka;
• fachowy nadzór i opiekę oraz inspirowanie i ukierunkowanie działalności gminnych kół producentów bydła;
• wnioskowanie oraz podejmowanie działania mającego na celu doskonalenie systemu organizacji skupu i odbioru mleka;
• współdziałanie z gminnymi spółdzielniami „Samopomoc Chłopska” i gminnymi służbami rolnymi, oraz organizacjami działającymi na terenie gminy na rzecz intensyfikacji produkcji mleka.

Każdy instruktor miał określony obszar działania powiązany ze spółdzielnią mleczarską, w tym ustaloną liczbę dostawców mleka, punktów skupu, trasy przejazdów wozaków, sposoby działania komitetów dostawców mleka, a ponadto ewidencjonował liczbę członków i kół producentów mleka oraz wypełniał przypisane mu zadania w postaci szkoleń, pokazów, demonstracji, wycieczek, konkursów (np. Więcej mleka wysokiej jakości) i innych form zmierzających do intensyfikacji produkcji mleka.

Praca 2320 instruktorów powiązana była z 173 spółdzielniami mleczarskim funkcjonującymi w kraju. Na mocy ustawy z 1990 r. o zmianach w organizacji i działalności spółdzielczości rozwiązano Centralny Związek Spółdzielczości Mleczarskiej.

Służby organizatorów obsługi rolnictwa gminnych spółdzielni „Samopomoc Chłopska”

Służby organizatorów obsługi rolnictwa powołano w 1963 r. w odpowiedzi na rosnącą rolę i znaczenie spółdzielczości.

Do obowiązków organizatorów rolnictwa należało:

• organizowanie kontraktacji produkcji roślinnej oraz troska o właściwe i terminowe zaopatrzenie rolników kontraktujących w środki produkcji;
• organizowanie dostaw sadzeniaków, nasion i materiału hodowlanego oraz przestrzeganie terminowego i pełnego zaspokojenie potrzeb rolników w tym zakresie;
• organizowanie i prowadzenie propagandy oraz praktycznego instruowanie rolników w zakresie korzystania z mieszanek paszowych w żywieniu zwierząt;
• organizowanie reklamy, propagandy i instruktażu dotyczących stosowania środków ochrony roślin oraz organizowanie działalności usługowej spółdzielni w dziedzinie ochrony roślin, wapnowania gleb i rozlewu płynnych nawozów.

Dominującym sposobem oddziaływania na rolników były szkolenia, pokazy, demonstracje, konkursy i informacje plakatowe.

W 1965 r. na stan 2462 związków spółdzielczych szczebla podstawowego i powiatowego (GS i PZGS) zatrudnionych było 220 instruktorów organizatorów obsługi rolnictwa.

W 1992 r. przedstawiciele gminnych spółdzielni „Samopomoc Chłopska” powołali Krajowy Związek Rewizyjny Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”, zrzeszający 1200 gminnych spółdzielni.

Służby surowcowo-plantacyjne zakładów przemysłu rolno-spożywczego

Służby surowcowo-plantacyjne powoływano w obszarze oddziaływania zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego. Były odpowiedzialne za zabezpieczenie odpowiedniej powierzchni upraw związanych z kierunkiem przetwórstwa, pozyskanie określonego wolumenu surowców, które pozostają w odpowiednim standardzie, ilości, jakości, we właściwych terminach, wadze i innych cechach oczekiwanych przez zakłady.

Wśród podstawowych zadań służby surowcowo-plantacyjnych stawiano:

• uzyskanie odpowiednie jakości kontraktowanych i dostarczanych produktów rolnych;
• udzielanie pomocy kontrahentom w zaopatrzeniu w specjalistyczne środki produkcji;
• wdrażanie i upowszechnianie zdobyczy nauki za pośrednictwem stawianych do dyspozycji środków przekazu;
• wprowadzanie nowych technologii i nowych odmian roślin uprawnych, gatunków lub ras zwierząt gospodarskich;
• stworzenie prawidłowo zlokalizowanych baz surowcowych w postaci rejonów intensywnej produkcji;
• zakładanie poletek doświadczalno-demonstracyjnych;
• organizowanie pokazów, lustracji i odwiedzin sąsiedzkich;
• organizowanie wystaw, konkursów, wycieczek;
• przeprowadzanie szkoleń, kursów i lektoratów;
• prowadzenie propagandy wizualnej w postaci afiszy, ulotek, broszur i książek.

W 1985 r. liczba zatrudnionych instruktorów funkcjonujących w obszarze surowcowo-plantacyjnym przedstawiała się następująco:

• 373 osób w przemyśle tłuszczowym;
• 460 osób w przemyśle ziemniaczanym;
• 1278 osób w przemyśle cukrowniczym;
• 125 osób w przemyśle chłodniczym;
• 608 osób w przemyśle tytoniowym;
• 227 osób w przemyśle piwowarskim;
• 249 osób w przemyśle zielarskim;
• 770 osób w przemyśle drobiarskim;
• 4000 osób w przemyśle mięsnym;
• 350 osób w zakładach zbożowych.

W okresie po 1989 r. przedsiębiorstwa i zakłady przetwórstwa rolno-spożywczej przeszły głęboką transformację, ulegając prywatyzacji lub stając się spółdzielniami, spółkami, korporacjami, przedsiębiorstwami lub innymi podmiotami.

Służby rolniczych związków branżowych

W 1981 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę w sprawie zapewnienia warunków działalności dla związków i zrzeszeń oraz włączenie ich do ogólnego systemu oddziaływania na rozwój rolnictwa indywidualnego. Związki były zobowiązane do współdziałania z przedsiębiorstwami przemysłu rolno-spożywczego i lekkiego w celu kształtowania właściwych warunków produkcyjnych. Miały odgrywać ważną rolę w systemie kontraktacji produktów rolnych, uczestniczyć w niektórych pracach hodowlanych, stanowić czynnik społeczny w punktach skupu produktów rolnych.

Służby związków i zrzeszeń branżowych koncertowały swoją uwagę na następujących zadaniach:

• obrona interesów zawodowych i reprezentowanie plantatorów, hodowców, kontrahentów wobec władz państwowych, politycznych, administracyjnych i społecznych;
• obsługa i organizacja pracy sekcji, organów samorządowych oraz realizacja uchwał i decyzji władz związkowych;
• doradztwo oraz podnoszenie kwalifikacji zawodowych producentów poprzez organizowanie szkoleń specjalistycznych, kursów, pogadanek, lektoratów;
• wdrażanie i upowszechnianie nowych technologii i metod produkcji oraz postępu w poszczególnych branżach poprzez organizowanie demonstracji, pokazów, konkursów, wystaw, wycieczek;
• organizowanie różnych form kontroli społecznej w sferze obrotu produktami rolnymi;
• ustalanie potrzeb oraz dokonywanie zaopatrzenia producentów rolnych w podstawowe środki produkcji;
• ustalanie z porozumieniu z przedsiębiorstwami i zakładami kontraktującymi i skupującymi planów kontraktacji, zapotrzebowania na usługi specjalistyczne oraz harmonogramy dostaw surowców lub produktów rolnych;
• opracowanie wspólnie ze służbami surowcowo-plantacyjnymi planów rozwoju poszczególnych branż i kierunków produkcji rolniczej.

W 1981 r. zatrudnienie służby branżowej zrzeszeń i związków branżowych przedstawiało się następująco:

• 363 osób w Związku Plantatorów Roślin Okopowych;
• 55 osób w Związku Plantatorów Roślin Oleistych;
• 72 osób w Polskim Zrzeszeniu Plantatorów Roślin Włóknistych;
• 14 osób w Polskim Związku Plantatorów Wikliny;
• 10 osób w Związku Plantatorów Chmielu;
• 21 osób w Polskim Związku Zielarskim;
• 72 osób w Związku Plantatorów Tytoniu;
• 47 osób w Polskim Związku Ogrodniczym;
• 42 osób w Krajowym Zrzeszeniu Plantatorów Owoców i Warzyw;
• 41 osób w Krajowym Związku Producentów Ziemniaków;
• 358 osób w Polskim Związku Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej;
• 347 osób w Zrzeszenie Związków Hodowców Owiec;
• 387 osób w Krajowym Związku Hodowców i Producentów Bydła;
• 52 osób w Polskim Związku Hodowców Koni;
• 122 osób w Zrzeszeniu Hodowców i Producentów Drobiu;
• 50 osób w Polskim Związku Hodowców Drobnego Inwentarza;
• 101 osób w Polskim Związku Pszczelarskim;
• 58 osób w Krajowym Związku Zrzeszeń Producentów Ryb;
• 54 osób w Krajowym Związku Drobnych Hodowców Drobiu.