Sandhi tonalne

Sandhi tonalne, następstwo tonów – w językach tonalnych zjawisko polegające na zmianie tonu danej sylaby pod wpływem danego tonu sąsiedniej sylaby.

Język mandaryński

Standardowy chiński ma trzy reguły fonetyczne zmieniające ton wymawianych sylab.

Sandhi trzeciego tonu

Występuje, kiedy dwie kolejne sylaby w obrębie jednego konstytuantu znaczeniowego (niekoniecznie pojedynczego wyrazu) powinny być wymówione z trzecim (falującym) tonem. W takiej sytuacji pierwszą z nich należy wymówić w tonie drugim (wznoszącym). Przykładowo:

• 你好 (dzień dobry) daje: nǐ + haǒ → níhaǒ
• 共产党 (partia komunistyczna) daje: (gòng + chǎn) + dǎng → gòngchán dǎng

Analogiczna zmiana zachodzi przy trzech lub więcej następujących po sobie sylabach w trzecim tonie. Wtedy podlegają jej wszystkie z wyjątkiem ostatniej. Przykładowo:

• 打扰老虎 (zaczepiać tygrysa) daje: (dǎ + rǎo) + (lǎo + hǔ) → dáráo láohǔ

Sandhi yibu

Występuje, kiedy po sylabach yī (一, liczebnik jeden) lub bù (不, partykuła nie) należy wymówić sylabę w czwartym (opadającym) tonie. Wtedy tony pierwszy (wysoki) i czwarty w sylabach yī, bù zmieniają się w ton drugi. Wyjątkiem, w którym sandhi nie zachodzi, jest sytuacja, gdy yī jest liczebnikiem porządkowym poprzedzonym morfemem dì (第). Przykładowo:

• 一旦 (jeśli, kiedy) daje: yī + dàn → yídàn
• 不对 (źle) daje: bù + duì → bú duì
• 上一任 (poprzednia kadencja) daje shàng + yī + rèn → shàng yí rèn
• 第一任 (pierwsza kadencja) daje dì + yī + rèn → dì yī rèn (wyjątek liczebnika porządkowego)

Ton cichy

Występowanie tonu cichego (lub lekkiego, neutralnego) nie jest regułą. Pojawia się na końcu niektórych wyrazów, ale po różnych konfiguracjach poprzedzających tonów; często przy powtarzających się sylabach. Przykładowo:

• 爱好 (hobby) daje: ài + hào → àihao
• 姐姐 (starsza siostra) daje: jiě + jiě → jiějie
• 拜拜 (modlić się) daje: bài + bài → bàibai
• 喜欢 (lubić) daje xǐ + huān → xǐhuan

Ton cichy występuje również w morfemie de (的, 得, 地), gdy ten jest partykułą modalną:

• przydawkową: 波兰的首都 (stolica (czego?) Polski) daje: Bōlán de shǒudū
• dopełnienia lub możliwości: 看得完 (być w stanie przeczytać/obejrzeć do końca) daje: kàn de wán
• przysłówkową: 乱地写 (brzydko pisać) daje: luàn de xiě

Jednak w innych kontekstach te trzy znaki mają inne wymowy bez tonu cichego.

Inne języki i dialekty

O ile zasad sandhi tonalnego w języku mandaryńskim jest niewiele, to w przypadku innych dialektów chińskim mogą być one bardzo skomplikowane.

Schemat zmian tonów w języku minnańskim (dialekt Amoy):

Zmiany tonów w pozycji bezpośrednio przed innym tonem

Zobacz też

• sandhi

Linki zewnętrzne

• Tony w standardowym języku mandaryńskim (z prezentacją audio)