Siódmaczek
 Siódmaczek leśny | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
siódmaczek | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Trientalis L. Sp. Pl. 344. 1753 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Synonimy | |||
| |||
Siódmaczek (Trientalis L.) – rodzaj roślin należący do rodziny pierwiosnkowatych. W zależności od ujęcia obejmuje 2, 3 lub 4 gatunki, w ujęciach systematycznych z XXI wieku często włączane do rodzaju tojeść Lysimachia. Wszystkie występują na półkuli północnej, w Ameryce Północnej i Eurazji[4]. W Polsce rośnie jeden przedstawiciel rodzaju – siódmaczek leśny (Trientalis europaea)[5]. Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od łacińskiego określenia 1/3 długości stopy i odnosi się do wysokości roślin[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Byliny o prostych łodygach, zwykle nagich, rzadko ogruczolonych, wyrastających z cienkiego lub bulwiastego, rosnącego poziomo kłącza[4][6].
- Liście
- Dwojakiego rodzaju – większe skupione w różyczkę na szczycie łodygi, mniejsze wyrastają skrętolegle na łodydze. Liście różyczkowe ogonkowe, o nasadzie zbiegającej i blaszce całobrzegiej, kształtu lancetowatego do owalnego, łopatkowatego, na końcu zaostrzone lub zaokrąglone. Liście łodygowe wyraźnie mniejsze, do łuskowatych[4].
- Kwiaty
- Wyrastają pojedynczo w kątach szczytowych liści na szypułkach. Działki kielicha lancetowate do równowąskich, zwykle w liczbie 7 (rzadziej 5 do 9). Płatki w takiej samej liczbie jak działki, białe do różowych i fioletowych, o łatkach dłuższych od rurki, na końcach zaostrzonych[4]. W pąku zwinięte[6]. Pręciki tak samo liczne jak działki i płatki, z nitkami u nasady zrośniętymi. Pylniki równowąskie z tępym końcem. Zalążnia kulista, z nitkowatą szyjką słupka zwieńczoną główkowatym znamieniem[6].
- Owoce
- Kulistawe torebki zawierające 2–15 nasion[4].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj wyróżniany jest w tradycyjnych ujęciach systematycznych w obrębie podrodziny Myrsinoideae w rodzinie pierwiosnkowatych Primulaceae[7].
Pozycja systematyczna rodzaju jest przedmiotem dyskusji. Wielu autorów wskazuje na jego zagnieżdżenie w obrębie rodzaju tojeść Lysimachia skutkujące koniecznością włączenia gatunków z tradycyjnie wyróżnianego rodzaju Trientalis do Lysimachia[8][9]. Przedstawiane były także dowody na niejednoznaczność takiej hipotezy lub wyraźną odrębność tej grupy gatunków[10]. W bazie taksonomicznej Plants of the World Online nazwa Trientalis uznawana jest za synonim Lysimachia[11].
W rygorystycznych ujęciach wyróżniane są w obrębie tego rodzaju tylko dwa gatunki – T. europaea i T. borealis. Pierwszy ma szypułki kwiatowe dłuższe od liści i liście stopniowo malejące ku nasady łodygi. Drugi ma krótsze szypułki i liście poza rozetą szczytową o szerokości do 1,5 mm. W obrębie T. borealis wyróżniany jest także T. latifolia o kwiatach różowych lub fioletowych (reszta ma kwiaty białe). W obrębie T. europaea bywa także wyodrębniany T. arctica[4].
- Wykaz gatunków[4]
Pierwsza nazwa naukowa w tradycyjnym ujęciu, druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World Online[11]
- Trientalis borealis Raf. ≡ Lysimachia borealis (Raf.) U.Manns & Anderb.
- Trientalis europaea L. ≡ Lysimachia europaea (L.) U.Manns & Anderb. – siódmaczek leśny
- Trientalis latifolia Hook. ≡ Lysimachia latifolia (Hook.) Cholewa
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-02-06] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-03].
- ↑ a b c d e f g h Anita F. Cholewa: Trientalis Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-02-06].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 194, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c Trientalis Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. e.Floras.org. [dostęp 2017-02-06].
- ↑ Genus: Trientalis L.. [w:] U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. [dostęp 2017-02-06].
- ↑ Manns U., Anderberg A. A.. New combinations and names in Lysimachia (Myrsinaceae) for species of Anagallis, Pelletiera and Trientalis. „Willdenowia”. 39, s. 49–54, 2009. DOI: 10.3372/wi.39.39103.
- ↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
- ↑ Gang Hao, Yong-Ming Yuan, Chi-Ming Hu, Xue-Jun Ge, Nan-Xian Zhao. Molecular phylogeny of Lysimachia (Myrsinaceae) based on chloroplast trnL–F and nuclear ribosomal ITS sequences. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 31, 1, s. 323–339, 2004.
- ↑ a b Trientalis Ruppius ex L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-04-18].