Sphaerodorum

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sphaerodorum
Örsted, 1843
Ilustracja
Sphaerodorum gracilis
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

pierścienice

Gromada

wieloszczety

Podgromada

wieloszczety wędrujące

Rząd

Phyllodocida

Rodzina

Sphaerodoridae

Rodzaj

Sphaerodorum

Typ nomenklatoryczny

Sphaerodorum flavum Örsted, 1843

Synonimy
  • Ephesia Rathke, 1843
  • Pollicita Johnston, 1845
  • Ephesiella Chamberlin, 1919
  • Ephesiopsis Hartman & Fauchald, 1971
Multimedia w Wikimedia Commons

Sphaerodorum – rodzaj wieloszczetów z rzędu Phyllodocida i rodziny Sphaerodoridae. W zależności od definicji obejmuje 9–24 opisanych gatunków. Są to zwierzęta morskie, bentosowe, rozprzestrzenione kosmopolitycznie.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Wieloszczety o ciele w zarysie długim i smukłym, na przedzie stępionym[1]. Tak jak wśród całej rodziny oskórek jest gruby i pozbawiony kolagenu[2].

Głowowa część ciała zaopatrzona jest w siedem przydatków – parę osadzonych na brzusznej stronie prostomium głaszczków, parę osadzonych na grzbietowej stronie prostomium czułków bocznych, pojedynczy czułek środkowy oraz parę cirrusów mackowatych (okołogębowych). U czterech gatunków opisywano brak czułka środkowego lub czułków bocznych, jednak cechy te podawane są w wątpliwość. Wszystkie przydatki oprócz cirrusów mackowatych mają formę kulistą lub palcowatą. Ponadto na głowie występować mogą papille, w tym u jednego gatunku stwierdzono papille czułkowate, podobne przydatkom[1]. Mogąca się wywracać na zewnątrz część gardzieli (ryjek) pozbawiona jest uzbrojenia[3]. U części gatunków występują podnabłonkowe, połączone z mózgiem oczy, zwykle o kształcie półksiężycowatym i barwie od czerwonej do brązowej. Oczu tych może być para lub więcej par i często przesunięte są ku tyłowi ciała; mogą leżeć dopiero na drugim lub trzecim spośród segmentów szczecinkonośnych (chetigerów)[1].

Na grzbietowej stronie każdego segmentu szczecinkonośnego (chetigeru) od drugiego wzwyż występuje para siedzących (bezszypułkowych), zwieńczonych papillami końcowymi guzków makroskopowych i para zaopatrzonych w papille kołnierzowe i końcowe guzków mikroskopowych. Guzki te tworzą wzdłuż grzbietu ciała cztery szeregi. Szereg guzków mikroskopowych jest równoległy do szeregu guzków makroskopowych i może być różnie od niego odległy (guzki obu szeregów mogą się nawet łączyć). Na chetigerze pierwszym często guzki makroskopowe mają mniejsze rozmiary, a mikroskopowych brak zupełnie. Oprócz tego na grzbietowych i brzusznych stronach segmentów ciała występują papille dodatkowe rozmieszczone w czterech lub pięciu rzędach poprzecznych. Na chetigerze pierwszym, a czasem także drugim i trzeci występować mogą duże, przysadziste, zakrzywione haki o nieznanej funkcji, będące przekształconymi szczecinkami[1]. Parapodia są jednogałęziste[3], zaopatrzone w szczecinki proste, nibyzłożone lub złożone. Wyrastający na brzusznej stronie parapodium cirrus jest zwykle nieco od niego dłuższy (na przednich segmentach zwykle nieco krótszy) i najczęściej ma kształt butelkowaty z szerszą częścią nasadową i węższą odsiebną, rzadziej jest on palcowaty, a u jednego gatunku stwierdzono cirrusy stożkowate[1].

Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]

Zwierzęta morskie, bentosowe. Występują w wodach płytkich, na szelfach kontynentalnych, batialu i abisalu. Rozprzestrzenione są kosmopolitycznie. Znane są z wód oceanów Arktycznego, Atlantyckiego, Indyjskiego, Spokojnego i Antarktycznego[1].

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj ten wprowadził w 1843 roku Anders Sandøe Ørsted jako takson monotypowy z jednym gatunkiem, Sphaerodorum flavum[4][5], który to został później zsynonimizowany z opisanym przez Heinricha Rathkego w tym samym roku, lecz kilka miesięcy wcześniej Ephesia gracilis[6][7][8]. Początkowo do rodzaju zaliczano tak formy o ciele długim, jak i krótkim. W 1883 Georg Marius Reinald Levinsen zawęził definicję rodzaju do form o długim ciele i dwóch podłużnych szeregach guzków makroskopowych z papillami końcowymi[9][8]. W 1911 roku Pierre Fauvel zdiagnozował rodzaj jako mający więcej niż dwa szeregi takich guzków[10]. W 1961 roku Jörgen Lützen zaliczył do rodzaju tylko formy o ciele długim, te o ciałach krótkich wydzielając do rodzaju Sphaerodoridium[11]. W 1967 roku J.H. Day wprowadził inne diagnozy tych rodzajów, do Sphaerodorum zaliczając formy o szczecinkach prostych, a do Sphaerodoridium o szczecinkach złożonych[12]. W 1963 roku Marian H. Pettibone zaliczył do rodzaju Sphaerodorum gatunki o długim ciele i prostych szczecinkach[13]. Zawężenia definicji rodzaju do form o długim ciele z dwoma podłużnymi szeregami guzków mikroskopowych na grzbiecie, dwoma szeregami siedzących i zwieńczonych długimi papillami guzków makroskopowych na grzbiecie oraz z prostymi szczecinkami dokonał w 1974 roku Kristian Fauchald[8][3]. Z takiej koncepcji rodzaju w 2021 roku wciąż korzystają autorzy World Polychaeta database, zaliczając doń 9 opisanych gatunków[5]:

Jednakże w 2018 roku María Capa i współpracownicy opublikowali wyniki molekularnej analizy filogenetycznej Sphaerodoridae o długich ciałach, według których tak definiowany rodzaj Sphaerodorum jest taksonem parafiletycznym. Na podstawie tych wyników zsynonimizowali oni z rodzajem Sphaerodorum taksony Ephesiella i Ephesiopsis, czyniąc go jedynym rodzajem Sphaerodoridae o długim ciele i włączając doń 24 opisane gatunki[1]:

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g María Capa, Torkild Bakken, Karin Meiÿner, Arne Nygren. Three, two, one! Revision of the long- bodied sphaerodorids (Sphaerodoridae, Annelida) and synonymization of Ephesiella, Ephesiopsis and Sphaerodorum. „PeerJ”. 6 (1), s. 1-31, 2018. DOI: 10.7717/peerj.5783. 
  2. ↑ María Capa, Arne Nygren, Julio Parapar, Torkild Bakken, Karin Meißner, Juan Moreira. Systematic re-structure and new species of Sphaerodoridae (Annelida) after morphological revision and molecular phylogenetic analyses of the North East Atlantic fauna. „ZooKeys”. 845, s. 1-97, 2019. DOI: 10.3897/zookeys.845.32428. 
  3. ↑ a b c Kristian Fauchald: The Polychaete Worms. Definitions and Keys to the Orders, Families and Genera. Natural History Museum of Los Angeles County, The Allan Hancook Fundation (University of Southern California), 1997.
  4. ↑ A.S. Ørsted, Annulatorum danicorum conspectus, [w:] Volume Fasc. 1 Maricolae (Quæstio ab universitate Hafniensi ad solvendum proposita et proemio ornata), Hafniae (Copenhagen): Librariae Wahlianae, 1843, s. 1-52.
  5. ↑ a b G. Read, K. Fauchald: Sphaerodorum Örsted, 1843. [w:] World Polychaeta database (World Register of Marine Species) [on-line]. [dostęp 2021-10-17].
  6. ↑ H. Rathke. Beiträge zur Fauna Norwegens. „Nova Acta Academiae Caesareae Leopoldino-Carolinae Naturae Curiosorum, Breslau & Bonn”. 20, s. 1-264, 1843. 
  7. ↑ Marian H. Pettibone. Marine polychaete worms from Labrador. „Proceedings of the United States National Museum”. 105 (3361), s. 531-584, 1956. 
  8. ↑ a b c K. Fauchald. Sphaerodoridae (Polychaeta: Errantia) from world-wide areas. „Journal of Natural History”. 8 (3), s. 257–289, 1974. DOI: 10.1080/00222937400770241. 
  9. ↑ Georg Marius Reinald Levinsen. Systematisk-geografisk Oversigt over de nordiske Annulata, Gephyrea, Chaetognathi og Balanoglossi. Part II. „Vidensk. Meddr dansk naturh. Foren.”. 1883, s. 92-348, 1883. 
  10. ↑ P. Fauvel. Annelides polychetes. „Due d'Orleans Camp. Arct. 1907”. 4, 1911. 
  11. ↑ Jörgen Lützen. Sur une nouvelle espèce de polychète Sphaerodoridium commensalis n.g, n.sp. (Polychaeta Errantia, famille des Sphaerodoridae) vivant en commensal de Terebellides stroemi Sars. „Cahiers de Biologie Marine”. 2, s. 409-416, 1961. 
  12. ↑ J. H. Day: [Errantia] A monograph on the Polychaeta of Southern Africa. Part 1. Errantia. London: British Museum (Natural History), 1967, s. 288-289.
  13. ↑ Marian H. Pettibone. Marine Polychaeta Worms of the New England Region. 1. Aphroditidae through Trochochaetidae. „Bull. U.S.N.M.”. 227 (1), s. 1-356, 1963. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sphaerodorum&oldid=69468053”