Sy Montgomery
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Zawód, zajęcie |
przyrodniczka, psycholog, dziennikarka, pisarka |
Miejsce zamieszkania | |
Narodowość | |
Alma Mater | |
Małżeństwo |
Howard Mansfield |
Strona internetowa |
Sy Montgomery (ur. 7 lutego 1958 we Frankfurcie, Niemcy) – amerykańska dziennikarka, pisarka i scenarzystka mieszkająca i tworząca w Hancock (hrabstwo Hillsborough, New Hampshire), przyrodniczka i podróżniczka, autorka ok. 20 wyróżnionych nagrodami książek dla dzieci i dla dorosłych, o której w The Boston Globe napisano, że jest częściowo Indianą Jonesem, a częściowo Emily Dickinson[1][2].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się w roku 1958 w Niemczech, we Frankfurcie nad Menem, gdzie stacjonowała wówczas jednostka jej ojca, wysokiej rangi wojskowego[3]. Była jedynaczką. Miała bardzo bliski kontakt z ojcem, który lubił podróże i zwierzęta.
Gdy miała dwa lata wspólnie spędzali wiele godzin we frankfurckim ogrodzie zoologicznym. Zwierzęta obserwowała bardzo cierpliwie, zamiast bawić się z rówieśnikami (uważała, że są zbyt hałaśliwi i nieobliczalni). Ojciec chwalił zdolność koncentracji, a matka obawiała się, że jej rozwój nie przebiega prawidłowo. Po latach, w książce Sy Montgomery Dobra świnka, dobra znalazło się wspomnienie[4]:
Na ceremonię z okazji awansu męża na generała brygady i przejęcia przez niego dowództwa Brooklyn Army Terminal wystroiła swoją sześcioletnią blond córeczkę jak tamte lalki, którymi nie chciałam się bawić […] – a mnie było przykro, że nie mam sfatygowanych butów jak żołnierze[5].
Rodzina często zmieniała miejsce zamieszkania; najdłużej – ponad cztery lata – mieszkała w Fort Hamilton na Brooklynie (kwatera 255)[3].
W roku 1979 Sy Montomery ukończyła Syracuse University[6] (kierunki: dziennikarstwo, język francuski i psychologia). W czasie studiów pracowała w redakcji uniwersyteckiej gazety Daily Orange, której redaktorem naczelnym był jej przyszły mąż, Howard Mansfield[7][8]:
Przez dwa lata pracowaliśmy ramię w ramię, pięć dni w tygodniu po osiem godzin dziennie; redagowaliśmy dział komentarzy i artykuły. Wszystko mi się w nim podobało – jego przenikliwy umysł, oszałamiająca ilość pomysłów, ostre pióro, jego zaangażowanie i wola naprawiania świata. Ale byliśmy przyjaciółmi[7].
Po skończeniu studiów zdecydowali się na małżeństwo, mimo jednoznacznego sprzeciwu rodziców Sy – nie przyjechali na ślub i listownie przysłali informację, że wyrzekają się córki. Wcześniej matka wyjaśniała – mówiąc „wolniej niż zwykle ze swoim arkansaskim akcentem” – że Howard „nie miał „prawdziwej” pracy, śmiał się zbyt głośno, jego włosy wyglądały jak siano i nie wiązał sznurowadeł w tenisówkach”, a poza tym „nic na to nie poradzi, że jest Żydem” (rodzice Howarda „wybaczyli nawet krzyżyk, który nosiłam na szyi”)[9]. Kontakt z rodzicami został nawiązany po dwóch latach, z inicjatywy Sy, gdy pośrednio dotarła do niej wiadomość, że ojciec jest umierający z powodu nowotworu płuc[10]. Opiekowała się chorym do jego śmierci (stosunki z matką były niedobre). W wydanej w tym czasie swojej książce zamieściła listę podziękowań, kończącą się zdaniem[11]:
I wreszcie chciałabym podziękować mojemu nieustraszonemu ojcu, generałowi brygady A.J. Montgomery'emu, który wpadł na pomysł, żebym pojechała do Afryki i Australii, i którego śladem chwiejnie podążam.
Po śmierci ojca utrzymywała z matką kontakt korespondencyjny i telefoniczny. Do zacieśnienia więzi nie doszło. Matka zmarła wkrótce po rozpoznaniu nowotworu trzustki[12]. Umierała spokojnie, niecierpliwie oczekując spotkania z mężem (spokój zakłócała obawa, czy on jest w niebie)[13][a].
Sy Montomery i Howard Mansfield – wielbiciele zwierząt i naturalnych krajobrazów – byli zdecydowani zamieszkać poza dużymi aglomeracjami. W latach 80. wynajmowali przybudówkę do starego wiktoriańskiego domu na granicy New Hampshire i Massachusetts, a następnie wynajęli połowę dwurodzinnego gospodarstwa w Hancock[12] w Hrabstwie Hillsborough (New Hampshire)[15]. Tam wspólnie opiekują się swoimi przyjaciółmi-zwierzętami i piszą książki[16]: Howard Manswild – dotyczące historii, kultury i psychologii[8], Sy Montgomery – przyrodniczo-przygodowe, dla dorosłych i dla dzieci, zawierające opisy przyrody trudno dostępnych okolic świata (pisze również scenariusze dla National Geographic Channel. Zdaniem redakcji The Boston Globe jej duch przygody kojarzy się z postacią Indiany Jonesa, a styl tekstów – z utworami Emily Dickinson[15]. The New York Times nazwał ją poetką i naukowcem, w równych częściach[16].
Dzieląc czas między pobyty w domu w Hancock i podróże, Sy Montgomery odczuwa pełnię. Pisała na ten temat m.in.[17]:
Poczucie przynależności, które daje mi dom, zawdzięczam po części wygnaniu, jakim jest podróż. Mimo że wydają się przeciwieństwami, są bardziej jak bliźnięta – dwie połowy pełni.
Podróże[edytuj | edytuj kod]
W celu przeprowadzenia obserwacji największych ze słodkowodnych delfinów, żyjących w Amazonce (zob. Inia), odbyła cztery wyprawy do Peru i Brazylii, gdzie pływała z piraniami i „elektrycznymi węgorzami”[15]. W wyprawach uczestniczył fotograf Nic Bishop (biorący udział również w innych podróżach)[15][20]. Efektem obserwacji była m.in. książka Encantado: Pink Dolphin of the Amazon[19]. W Zairze obserwowała goryle (musiała uciekać przed rozzłoszczonym silverback[b]) i 18-tysięcy węży pończoszników w ich jamie na Manitobie, w Kostaryce została ukąszona przez wampira, na Borneo – rozebrana przez orangutana. Zajmowała się tarantulami w Gujanie Francuskiej[15]. W Kambodży, Laosie i Tajlandii poszukiwała – wraz z biologiem Garym Galbreathem – nieznanego gatunku niedźwiedzia (Golden Moon Bear)[22][c].
Wspominając obserwacje groźnych dla ludzi azjatyckich tygrysów w indyjskich namorzynach rejonu Sundarbany w delcie Gangesu Sy Montgomery napisała m.in.:
…zepsuł mi się ślizgacz i nawalili tłumacz, naukowiec i przewodnik, przez co na miesiąc utknęłam na bagnach namorzynowych, gdzie roiło się od tygrysów ludojadów. Z miejscowymi porozumiewałam się dzięki taśmie do nauki języka bengalskiego[23].
Te niekorzystne okoliczności pozwoliły jej nawiązać trwałą przyjaźń z bengalskim przewodnikiem – Girindrą. Podczas kolejnych wypraw była serdecznie goszczona w jego domu – własnoręcznie zbudowanej glinianej chatce, krytej strzechą, w której mieszkała razem z żoną, matką i ośmiorgiem dzieci Girindry. Nazywał ją swoją „młodszą duchową siostrą” (po jej powrocie do Hancock w korespondencji między „duchowym rodzeństwem” pomaga tłumacz – nauczyciel w sundarbańskiej wiosce)[24].
Druga połowa pełni[edytuj | edytuj kod]
Jedna z książek nie dotyczy wrażeń z dalekich wypraw, lecz opieki nad świnią, przygarniętą przez Sy i Howarda jako malutkie chore prosię. W popularnej książce The Good Good Pig: The Extraordinary Life of Christopher Hogwood (wydanej w Polsce w roku 2015 pt. Dobra świnka, dobra) Sy Montgomery zawarła liczne fragmenty autobiograficzne[23]. Nadaje to szczególny charakter książce o emocjonalnej więzi z mężem i domowymi zwierzętami, a zwłaszcza ze szczęśliwą świnią (nazwaną na cześć brytyjskiego muzyka). Przez 14 lat była pielęgnowana w oborze obok domu w Hancock, początkowo przez Sy i Howarda, a następnie przez rosnące grono zaprzyjaźnionych sąsiadów. Zdaniem Sy Chris nauczył wielu ludzi odczuwania szczęścia[25][26][d]. Stosunek do Chrisa obrazuje też fragment książki Dobra świnka, dobra, ilustrujący również styl autorki[28]:
Niektórzy mówią, że szczęście ląduje na człowieku delikatnie jak motyl. Bywa. Ale czasem stąpa ciężko jak tłusta zadowolona świnia – a potem, chrząkając, wali się z łomotem obok niego.
Książki[edytuj | edytuj kod]
Opublikowano m.in. (wybór według Goodreads)[2], daty wydań według books.google.pl[29]):
- 1991, 2009 – Walking with the Great Apes: Jane Goodall, Dian Fossey, Birute Galdikas
- 2000, 2001, 2009 – Journey of the Pink Dolphins: An Amazon Quest
- 2004, 2011 – The Tarantula Scientist (fotograf: Nic Bishop)
- 2006, 2007, 2008 – The Good Good Pig: The Extraordinary Life of Christopher Hogwood
- 2006, 2009 – The Quest for the Tree Kangaroo: An Expedition to the Cloud Forest of New Guinea (Scientists in the Field Series, fotograf: Nic Bishop)
- 2009, 2012 – Saving the Ghost of the Mountain: An Expedition Among Snow Leopards in Mongolia (fotograf: Nic Bishop)
- 2010 – Kakapo Rescue: Saving the World's Strangest Parrot (fotograf: Nic Bishop)
- 2010, 2011 – Ptakologia, ang.Birdology: Adventures with a Pack of Hens, a Peck of Pigeons, Cantankerous Crows, Fierce Falcons, Hip Hop Parrots, Baby Hummingbirds, and One Murderously Big Living Dinosaur (polskie wyd. Marginesy, 2018, tłum. Adam Pluszka)
- 2012 – Temple Grandin: How the Girl Who Loved Cows Embraced Autism and Changed the World (współautorstwo: Temple Grandin)
- 2015 – The Soul of an Octopus: A Surprising Exploration into the Wonder of Consciousness
Wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]
Sy Montgomery i Nic Bishop (jako fotograf) pracą The Snake Scientist (1999) rozpoczęli publikowanie w wydawnictwie Houghton Mifflin wielokrotnie nagradzanej serii Scientists in the Field[15][30]. Sy Montgomery otrzymała również m.in.[15]:
- nagrodę od Children's Book Guild of Washington (2010)
- D.C.'s Nonfiction Award za zbiór wybitnych prac opartych na faktach
- Orbis Pictus Award za książkę dla dzieci pt. Quest for the Tree Kangaroo: An Expedition to the Cloud Forest of New Guinea (2007)
- wyróżnienie książki Quest for the Tree Kangaroo tytułem tytułem Honor book for the ALA Sibert Award
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Niedługo przed chorobą matki Sy Montgomery nieoczekiwanie poznała pilnie strzeżoną tajemnicę ojca. Od kuzynki, o której istnieniu wcześniej nie wiedziała, dowiedziała się, że jej ojciec był synem emigranta z Włoch. Ten niebieskooki blondyn był „makaroniarzem”, który zmienił swoje włoskie nazwisko na Montgomery, aby ułatwić sobie karierę prawniczą. Matka ojca (również prawniczka) miała panieńskie nazwisko Schwartz, a nie Black, jak mówiono w domu. Była córką emigrantów z Austrii, którzy przyjechali do Stanów Zjednoczonych uciekając przed prześladowaniami antysemickimi. Wychodząc za mąż przyjęła nazwisko Montgomery, jednak w świetle żydowskich tradycji pozostała Żydówką i Żydami były jej dzieci – A.J. Montgomery i jego brat (ojciec kuzynki, która przekazała informacje o historii rodziny). Matka przyjęła tę informację chłodno, stwierdzając krótko, że kuzynka musiała coś źle zrozumieć[14].
- ↑ Silverback – samiec dominujący w stadzie goryli, jego przywódca i opiekun, charakteryzujący się siwą sierścią (zob. zdjęcie)[21].
- ↑ Z książki pt. Search for the Golden Moon Bear Quotes pochodzi cytat[2]:
- ↑ Osobowość Sy Montgomery i jej stosunek do Chrisa ilustruje fragment wywiadu, którego udzieliła Michałowi Nogasiowi w radiowej Trójce[27]:
Moja sąsiadka porównała kiedyś Chrisa do mistrza zen, bo on naprawdę wiedział, co się w życiu liczy, i ciągle mi o tym przypominał. Wiedział, że najważniejsze jest bycie z tymi, na których nam zależy, że trzeba poczuć ciepło słońca i położyć się na trawie. To jest ważne. On przypominał mi o tym każdego dnia…
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Sy Montgomery. [w:] Library of Congress Authorities [on-line]. lccn.loc.gov. [dostęp 2015-08-17]. (ang.).
- ↑ a b c Sy Montgomery. [w:] Author profile & Sy Montgomery's Books [on-line]. Goodreads Inc. [dostęp 2015-08-17]. (ang.).
- ↑ a b Montgomery 2015 ↓, s. 58.
- ↑ Montgomery 2015 ↓, s. 26–27.
- ↑ Montgomery 2015 ↓, s. 27.
- ↑ About Syracuse University. [w:] Strona internetowa [on-line]. [dostęp 2015-08-19].
- ↑ a b Montgomery 2015 ↓, s. 29.
- ↑ a b Howard Mansfield. [w:] Strona internetowa > About Howard [on-line]. www.howardmansfield.com. [dostęp 2015-08-18]. Cytat: „He is something like a cultural psychologist along with being a first-class cultural historian. He is humane, witty, bright-minded, and rigorously intelligent.” (ang.).
- ↑ Montgomery 2015 ↓, s. 31.
- ↑ Montgomery 2015 ↓, s. 32.
- ↑ Montgomery 2015 ↓, s. 37.
- ↑ a b Montgomery 2015 ↓, s. 227–228.
- ↑ Montgomery 2015 ↓, s. 233.
- ↑ Montgomery 2015 ↓, s. 233–235.
- ↑ a b c d e f g A video interview with Sy Montgomery & Bio. [w:] Reading Rockets > Children's Books & Authors > Author InterviewsA video interview & Bio [on-line]. www.readingrockets.org. [dostęp 2015-08-18]. (ang.).
- ↑ a b Signing with New Hampshire writers Howard Mansfield and Sy Montgomery. [w:] Water Street Bookstore, Inc. [on-line]. www.waterstreetbooks.com, 2010. [dostęp 2015-08-26]. (ang.).
- ↑ Montgomery 2015 ↓, s. 152.
- ↑ Sy Montgomery, Nic Bishop (photographer): Chasing Cheetahs: The Race to Save Africa's Fastest Cat. [w:] Opis bibliograficzny książki z serii 'Scientists in the Field' [on-line]. HMH Books for Young Readers, 2014. [dostęp 2015-08-19].
- ↑ a b Sy Montgomery (fot. Dianne Taylor-Snow): Encantado: Pink Dolphin of the Amazon. [w:] Look Inside! [on-line]. Amazon.com, Inc., March 26, 2002 (Hardcover). [dostęp 2015-08-19]. (ang.).
- ↑ Nic Bishop. [w:] Scientists in the Field > Meet the Authors Strona internetowa [on-line]. Houghton Mifflin Harcourt Books for Young Readers. [dostęp 2015-08-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-22)]. (ang.).
- ↑ Western Gorilla – Gorilla gorilla. [w:] The Portal of Life on Earth, Biodiversity, Animal Facts Latest Tweets BioExpedition Mailing List Receive information about animals, environment, nature and our planet [on-line]. www.gorillas-world.com. [dostęp 2015-09-02]. (ang.).
- ↑ Sy Montgomery: Search for the Golden Moon Bear: Science and Adventure in Pursuit of a New Species (opis bibliograficzny i recenzje). Simon & Schuster, 2002.
- ↑ a b Sy Montgomery (przekład: Adam Pluszka): Dobra świnka, dobra. Niezwykłe życie Christophera Hogwooda. Marginesy, seria: Eko. ISBN 978-83-64700-17-0.
- ↑ Montgomery 2015 ↓, s. 148–152.
- ↑ Katarzyna Pachelska: Książka: Dobra świnka. 320 kilo żywej wagi i wielkie serce. [w:] Dziennik Zachodni > Serwisy > Kultura > Książki [on-line]. 25 maja 2015. [dostęp 2015-08-17].
- ↑ Izabela Mikrut: Sy Montgomery: Dobra świnka, dobra. Niezwykłe życie Christophera Hogwooda (Marginesy, Warszawa 2015), recenzja. 30 maja 2015. [dostęp 2015-08-17].
- ↑ Christopher Hogwood - świnia, która poznała sekrety zen. [w:] PolskieRadio.pl > Trójka > Do południa (Michał Nogaś opowiada o książce "Dobra świnka, dobra") [on-line]. www.polskieradio.pl, 23.06.2015. [dostęp 2015-08-18].
- ↑ Montgomery 2015 ↓, s. 217.
- ↑ inauthor:"Sy Montgomery". [w:] Wyszukiwarka books.google.pl [on-line]. [dostęp 2015-08-17].
- ↑ Scientists in the Field. [w:] Strona internetowa [on-line]. Houghton Mifflin Harcourt Books for Young Readers. [dostęp 2015-08-18]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Sy Montgomery: Dobra świnka, dobra. Niezwykłe życie Christophera Hogwooda. Marginesy, 2015, seria: Eko. ISBN 978-83-64700-17-0.