Synagoga w Szarogrodzie
 Synagoga (2018) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Budulec |
murowana |
| Data budowy |
koniec XVI w. lub później |
| Data likwidacji |
II wojna światowa |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
 48°43′55,1125″N 28°04′57,6944″E/48,731976 28,082693
| |
Synagoga w Szarogrodzie – murowana bożnica w Szarogrodzie, którą wzniesiono, w zależności od źródeł, w 1589 roku lub później. Przetrwała II wojnę światową, po czym została przystosowana do komercyjnych potrzeb.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Historia Żydów w Szarogrodzie sięga końca XVI wieku, gdy niedługo po założeniu miasta fundator Jan Zamoyski zezwolił na wybudowanie synagogi o cechach obronnych. Według części ukraińskich naukowców[1] bożnicę wybudowano w 1589 roku[1][2], co czyniłoby ją jedną z najstarszych synagog regionu. Według innych budynek powstał później, do czego przychylają się Maria i Kazimierz Piechotkowie, którzy podają początek XVII wieku jako prawdopodobny czas powstania sali głównej[1].
Podczas tureckiej okupacji Szarogrodu synagogę zamieniono na meczet[1].
Możliwe, że bożnica zawdzięcza przetrwanie II wojny światowej temu[1], iż Szarogród leżał na terenie Transnistrii[3], którą zarządzała Rumunia, a nie bezpośrednio Niemcy[1]. Po wojnie, w pewnym momencie budynek wykorzystano dla potrzeb wytwórni win owocowych, przebudowując babińce, ingerując nieco w attykę i likwidując wystrój wnętrza[1].
Budynek został wpisany do rejestru zabytków Ukrainy.
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Manierystyczna[4] synagoga jest murowanym budynkiem o grubych murach zwieńczonych attyką[1], z salą główną na planie kwadratu[1][4]. Wnętrze sali głównej oświetlają wysoko umieszczone, półkoliście przesklepione okna, umieszczone po trzy w ścianach bocznych i dwa – z oculusem pomiędzy nimi – w ścianie zachodniej[1]. Przed XX-wieczną przebudową do sali przylegało od zachodu dwukondygnacyjne przęsło, które mieściło sień i kilka pomieszczeń, zaś od południa i północy babińce[1].
Sala główna o układzie dziewięciopolowym, tj. rozdzielona czterem filarami na dziewięć pól. Słupy o pseudotoskańskich kapitelach otaczają środkowe pole, które zwieńczone było małą kopułą wbudowaną w więźbę dachu, zaś pozostałe pola przekryto sklepieniami kolebkowymi. Aron ha-kodesz składał się przed wojną z czterech kondygnacji; jego nadstawa sięgała oculusa. Wolnostojąca, kamienna bima, którą usunięto w XX w., posiadała podium o barokowym obrysie i drewnianą balustradę[1]. Kamienne schody prowadzące przed wojną na dach, które znajdują się w północnej części murów sali głównej, zostały zamurowane[4].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Synagoga, widok z pocz. XX w. -
Wnętrze, 2016 r. -
Wnętrze, widoczny zdobiony filar, 2019 r. -
Wnętrze, 2016 r. -
Tablica informująca o statusie zabytku, 2018 r.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l Szarogród, [w:] Maria Piechotka, Kazimierz Piechotka, Bramy nieba: bożnice murowane na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa: Krupski i S-ka, 1999, s. 367–370, ISBN 978-83-86117-18-5 (pol.).
- ↑ Zabytki Szarogrodu [online], szarogrod.pl [dostęp 2023-08-22].
- ↑ Szarogród. Historia społeczności [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2023-08-22] (pol.).
- ↑ a b c Great Synagogue in Sharhorod, Ukraine [online], Center for Jewish Art [dostęp 2023-08-22] (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Widok bimy synagogi w Szarogrodzie, fot. Szymon Rakowski, 1917, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk