Szpital Ewangelicki w Warszawie
 Budynek szpitala przy ul. Karmelickiej w 1932 roku | |
| Data założenia |
1736 |
|---|---|
| Data likwidacji |
1943 |
| Typ szpitala |
ogólny |
| Państwo | |
| Adres |
ul. Karmelicka 10 (u zbiegu ulic Karmelickiej i Mylnej), Warszawa |
| Dyrektor |
dr Ferdynand Dworzaczek (1837–1847) – pierwszy lekarz naczelny |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°14′46,3200″N 20°59′39,3000″E/52,246200 20,994250
| |
Szpital Ewangelicki w Warszawie – istniejący w latach 1736–1943 szpital przy ulicy Karmelickiej10 w Warszawie. Prowadzony był przez warszawską parafię ewangelicko-augsburską Świętej Trójcy.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Szpital znajdował się u zbiegu ulic Karmelickiej i Mylnej na terenie pomiędzy dawnymi jurydykami Leszno i Nowolipie.
Oryginalnie powstał na wspólnym luterańsko-kalwińskim terenie. W domu mieszczącym się na terenie ówczesnego cmentarza, jedną z izb przeznaczono na salę dla przyjezdnych do Warszawy, którzy zachorowali. W 1792 cmentarz zlikwidowano i przeniesiono na ulicę Młynarską, a na uprzednio uporządkowanym terenie pocmentarnym w 1769 wzniesiono wspólnie ze zborem reformowanym nowy dom drewniany, specjalnie przeznaczony dla chorych. Dom ten w 1785 został rozbudowany od strony ul. Mylnej. W 1807 w wyniku decyzji sądu teren szpitala przypadł luteranom (pozostała część do dziś przynależy kalwinom, zob. parafia Ewangelicko-Reformowana na Lesznie).
W latach 1835−1937 na nowo zakupionej przez zbór ewangelicki posesji, znajdującej się między ulicami Mylną i Nowolipie, wzniesiono nowy budynek szpitala[1]. Nowo wybudowane skrzydło przylegało do kaplicy przycmentarnej. W 1867 doprowadzono oświetlenie gazowe, a w 1869 dwa wodociągi. Ich fundatorami był Michał Kazanowski. W 1893 za sprawą Artura Göbela powstał gmach szpitalny od ulicy Karmelickiej oraz nowa kaplica. W 1924 Emil Gerlach ufundował w szpitalu pracownię rentgenologiczną. W 1925 powstała siedziba Diakonatu dla około 30 wykwalifikowanych sióstr.
W okresie okupacji szpital znalazł się na granicy getta. W maju 1943, z powodu powstania w getcie, na rozkaz Niemców został przeniesiony do budynku Prywatnego 2-letniego Liceum Handlowego Żeńskiego H. Chanowskiej[2] przy ul. Królewskiej 35[3].
W czasie powstania warszawskiego, 1 sierpnia 1944 roku, szpital stał się szpitalem powstańczym[3]. Miał około 35 miejsc leżących[3]. 6 sierpnia 1944 roku, po zniszczeniu budynku przy ul. Królewskiej, placówka została ewakuowana do budynku przy ul. Szpitalnej 5 (róg ul. Przeskok) i częściowo do budynku przy ul. Szpitalnej 8[4]. We wrześniu 1944 roku szpital został ponownie przeniesiony, do kamienicy Jasieńczyka-Jabłońskiego przy ul. Mokotowskiej 12 (metodyści) i 16 (mieszkanie Kazimiery Kluczyńskiej)[4]. W drugiej połowie września w szpitalu zorganizowano oddział dla zakaźnie chorych[4]. 3 października 1944 roku, po kapitulacji powstania, część chorych wraz z personelem i pastorem ks. Zygmuntem Michelisem znalazło się w obozie w Pruszkowie. skąd trafili do Milanówka[4].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Tablica Nowolipie 9/11[edytuj | edytuj kod]
Na budynku przy ulicy Nowolipie 9/11 (od strony ulicy Karmelickiej) znajduje się tablica upamiętniająca Szpital:
W tym miejscu stał w latach 1736-1943 Szpital Ewangelicki. Był zawsze ostoją miłosierdzia, człowieczeństwa i wiary w czasach, kiedy spełniał się nazistowski wyrok zagłady. Wierny swej wiekowej misji ratował ludność żydowską z ginącego getta. Tablica upamiętnia męstwo, dobro i uczciwość tych, którzy dochowali wierności Bogu i ludziom w najtrudniejszych chwilach wojny. Ufundowano ją ku czci braterstwa i wspólnoty w cierpieniu z Żydami, których świat nie potrafił ocalić. Fundacja Szpital Ewangelicki w Warszawie, Miasto Detmold, powiat i kościół ewangelicki Lippe, Parafia Ewangelicko-Augsburska św. Trójcy w Warszawie.
Skwer Szpitala Ewangelickiego[edytuj | edytuj kod]
Rada Warszawy 29 sierpnia na XVII sesji rady podjęła Uchwałę nr XVII/451/2019 w sprawie nadania nazwy Skwer Szpitala Ewangelickiego terenowi zlokalizowanemu pomiędzy ulicami Nowolipie, Karmelicką i Aleją „Solidarności”[5].
Pracownicy (m.in.)[edytuj | edytuj kod]
- Ferdynand Dworzaczek
- Władysław Stankiewicz
- Janusz Daab
- Tytus Chałubiński
- Franciszek Ludwik Neugebauer
- Zygmunt Michelis
- Adolf Wojciechowski
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zofia Podgórska-Klawe: Szpitale warszawskie 1388–1945. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 191.
- ↑ Ryszard Mączewski: Warszawa między wojnami. Łódź: Księży Młyn, 2009, s. 126. ISBN 978-83-61253-51-8.
- ↑ a b c Maria Wiśniewska, Małgorzata Sikorska: Szpitale powstańczej Warszawy. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 1991, s. 99. ISBN 83-85249-04-4.
- ↑ a b c d Maria Wiśniewska, Małgorzata Sikorska: Szpitale powstańczej Warszawy. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 1991, s. 101. ISBN 83-85249-04-4.
- ↑ Akt [online], warszawa.pl [dostęp 2024-04-29].