Tomasz Sikorski (kompozytor)
Data i miejsce urodzenia |
19 maja 1939 |
---|---|
Pochodzenie | |
Data i miejsce śmierci |
12 listopada 1988 |
Instrumenty | |
Gatunki | |
Zawód |
Tomasz Sikorski (ur. 19 maja 1939 w Warszawie, zm. 12 listopada 1988 tamże) – polski kompozytor i pianista. Syn teoretyka i kompozytora Kazimierza Sikorskiego (1895–1986).
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
W PWSM w Warszawie studiował kompozycję oraz fortepian (1956–63), uczył się także w Paryżu u Nadii Boulanger (1965–1966). W latach 1963–1968 wykładał w PWSM w Warszawie. W 1962 roku zadebiutował jako pianista na festiwalu „Warszawska Jesień”. W latach 1966–1974 pracował w Komisji Repertuarowej festiwalu "Warszawska Jesień". Był jednym z współzałożycieli zespołu „Warsztat Muzyczny". W 1967 założył zespół „Ad novum", w którym grali również Zbigniew Rudziński (fortepian), Andrzej Wojakowski (flet) i K. Woźniak (perkusja). Równocześnie występował jako solista, grając przede wszystkim własne utwory. Po raz ostatni wystąpił publicznie podczas pierwszego polskiego wykonania Hymnos na „Warszawskiej Jesieni” w 1981 roku[1].
Jeszcze w czasach studiów zainteresowała go muzyka elektroniczna; powstały wtedy Echa II i Antyfony z taśmą. Podczas pobytu w USA na stypendium Senior Fulbright Program skomponował Samotność dźwięków na taśmę. Przede wszystkim jednak komponował na fortepian: solo lub w zespołach o różnym składzie.
Podobnie jak wielu polskich kompozytorów jego pokolenia, we wczesnych utworach eksperymentował z niekonwencjonalnymi sposobami gry i śpiewu, w poszukiwaniu nowych brzmień (sonoryzm). Ten nurt twórczości Sikorskiego najpełniej reprezentują utwory takie, jak Antyfony (1963 roku), Echa II (1961–63), Prologi (1964), Concerto breve (1965) oraz Sequenza I (1966)[2]. Na przykład w partii sopranu w utworze Antyfony zastosował glissando, skoki o duże interwały, staccato wykonywane w szybkim tempie). Wkrótce jednak w jego muzyce objawiły się również cechy znamienne dla minimalizmu: powtarzanie współbrzmień lub motywów, długo wytrzymywane dźwięki[3]. W jednym z najpopularniejszych utworów Sikorskiego Holzwege na orkiestrę występują dwa plany. Jeden stanowią „barwne plamy” grane przez instrumenty dęte i perkusyjne, a drugi monotonne tło skrzypiec wykonujących długi dźwięk oraz powtarzany motyw (interwał trytonu).
Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 103-6-7)[4].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
W minimalistycznych utworach Sikorskiego materiał motywiczny, rytmiczny i harmoniczny jest z zasady bardzo skromny. Skrajny jest pod tym względem utwór Samotność dźwięków, który tworzy jeden dźwięk. Motywy są wielokrotnie i długo powtarzane. Czasem powtarzane są w stałym tempie, kiedy indziej coraz wolniej lub coraz szybciej, albo z nieregularnymi zmianami tempa. Występuje też przesuwanie faz, wynikające z różnicy tempa w jakim wykonywana jest taka sama muzyka. Na przykład w utworze Diafonia dwaj pianiści wykonują ten sam materiał dźwiękowy nierównocześnie, a ponadto mogą wstawiać pauzy w dowolnych miejscach, niezależnie od siebie. W utworze Choroba na śmierć drugi fortepian za każdym razem wchodzi nieco później niż pierwszy. W Muzyce nasłuchiwanej oba fortepiany grają w różnych tempach.
Symbolem jego muzyki jest romboid, oddziałujący na różne elementy jego utworów. Po raz pierwszy pojawia się w utworze Prologues (1964). "Pojawianie się romboidu wynika z założonej przez Sikorskiego nierównomierności w każdym z elementów muzyki. Nierównomierność ta polega na starannym unikaniu bezpośredniej powtarzalności takich samych szczegółów, jak np. dwie identyczne wartości rytmiczne czy dwa identyczne zwroty melodyczne".[5]
Uważany za pierwszego polskiego minimalistę, Sikorski stał się w latach dziewięćdziesiątych postacią nieomal kultową w środowiskach młodzieży zainteresowanej nowoczesną muzyką. Specyficzną aurę wokół jego muzyki stwarzał fakt, iż inspirował się Borgesem, Kierkegaardem i filozofią egzystencjalną. Przystępność jego muzyki zwiększała tonalna harmonia, ułatwiająca kontemplowanie jego utworów.
Kompozycje[edytuj | edytuj kod]
- Dwa preludia na fortepiany, 1955
- Wariacje na fortepian i perkusję, 1960 (niewydane)
- Echa II na 2 lub 4 fortepiany, dzwony, 4 gongi, 4 tam-tamy i taśmę magnetofonową, 1961-1963
- Szkice na kwartet smyczkowy, 1962 (niewydane)
- Antyfony na sopran, fortepian, waltornię, dzwony, 4 gongi i taśmę magnetofonową, 1963
- Prologi na chór żeński, 2 fortepiany koncertujące, 4 flety, 4 waltornie i perkusję, 1964
- Concerto breve na fortepian, 24 instrumenty dęte i 4 perkusje, 1965
- Monodia e sequenza na flet i fortepian 1966
- Sequenza I na orkiestrę, 1966
- Sonant na fortepian, 1967
- Intersection na perkusję, 1968 (niewydane)
- Diafonia na dwa fortepiany, 1969
- Homofonia na waltornie, trąbki, puzony, fortepian i gong, 1968-1970
- Muzyka na instrumenty dęte blaszane i tam-tamy, 1969 (niewydane)
- Na smyczki na troje skrzypiec i trzy altówki, 1970
- Collage na chór żeński, instrumenty i taśmę magnetofonową, 1970 (niewydane)
- Musique diatonique na instrumenty dęte i 8 gongów 1970 (niewydane)
- Vox humana na chór mieszany, 2 fortepiany, 12 instrumentów dętych blaszanych, 4 gongi i 4 tam-tamy, 1971-1972
- Przygody Sindbada żeglarza, opera radiowa na 6 głosów mówionych, sopran, tenor, chór żeński i orkiestrę 1971-1972
- Zerstreutes Hinausschauen (Widok z okna oglądany w roztargnieniu) na fortepian, 1971/1972
- Bez tytułu na fortepian i trzy dowolne instrumenty 1972
- Holzwege (Drogi donikąd) na orkiestrę, 1972
- Muzyka nasłuchiwania na 2 fortepiany, 1973
- Muzyka z oddali na chór, instrumenty dęte, fortepian i perkusję, 1974
- Inne głosy na 24 instrumenty dęte, 4 gongi i dzwony, 1975
- Samotność dźwięków na taśmę magnetofonową, 1975
- Choroba na śmierć na głos recytujący, 2 fortepiany, 4 trąbki i 4 waltornie (tekst: Søren Kierkegaard), 1976
- Music in twilight (Muzyka w półcieniu) na fortepian i orkiestrę, 1978
- Hymnos na fortepian, 1979
- Struny w ziemi na smyczki, 1979-1980
- Monofonia na orkiestrę, 1979-1980 (niewydane)
- Lontano na orkiestrę, 1979-1980 (niewydane)
- Osinato na orkiestrę, 1979-1980 (niewydane)
- Autograf na fortepian, 1980
- Modus na puzon, 1980
- W dali ptak na głos recytujący, klawikord i taśmę magnetofonową (tekst: Samuel Beckett), 1981
- Dwa portrety na orkiestrę, 1981-1982 (niewydane)
- Paesaggio d'inverno (Pejzaż zimowy) na smyczki, 1982
- Modus na wiolonczelę, 1982 (niewydane)
- Eufonia na fortepiany, 1982
- Autoportret na orkiestrę, 1983
- Autoritratto na dwa koncertujące fortepiany i orkiestrę, 1983
- Mały koncert na orkiestrę, 1983 (niewydane)
- Recitativo ed Aria na smyczki 1983/1984 (niewydane)
- La notte ("Omaggio a Friedrich Nietzsche") na smyczki, 1984
- Rondo na klawesyn, 1984 (niewydane)
- Moderato cantabile na wiolonczelę, 1986 (niewydane)
- Das Schweigen der Sirenen (Milczenie syren, według Franza Kafki) na wiolonczelę, 1986 (niewydane)
- Omaggio "in memoriam Jorge Luis Borges" na 4 fortepiany i orkiestrę, 1987 (niewydane)
- Diario 87 na taśmę magnetofonową i głos recytujący, 1987 (niewydane)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Tomasz Piotrowski , Biografia [online], www.sikorski.polmic.pl [dostęp 2018-07-10] (pol.).
- ↑ Tomasz Piotrowski , Okres sonorystyczny (1963–1969) [online], www.sikorski.polmic.pl [dostęp 2018-07-10] (pol.).
- ↑ Joanna Miklaszewska , Polski minimalizm – mit czy rzeczywistość?, „Glissando”, nr 7, 2005, ISSN 1733-4098 .
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: HELENA SIKORSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-10-29] .
- ↑ Krzysztof Baculewski Historia muzyki polskiej. Współczesność, Warszawa 2012, s. 83.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Grażyna Draus, Muzyka fortepianowa Tomasza Sikorskiego w świetle Teorii dezintegracji pozytywnej Kazimierza Dąbrowskiego, Warszawa 2016.
- Tomasz Piotrowski, Symbol i symbolizowanie w muzyce Tomasza Sikorskiego, „Przegląd Muzykologiczny” 2013 nr 9 .
- Tomasz Piotrowski, Rękopisy muzyczne Tomasza Sikorskiego. Prezentacja – kontekst – interpretacja, Warszawa 2017.
- Adrian Thomas, Tomasz Sikorski, [w:] The New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. Stanley Sadie. 20 t. Londyn, Macmillan Publishers Ltd., 1980. ISBN 1-56159-174-2
- Adrian Thomas, Tomasz Sikorski, [w:] The Oxford Companion to Music, ed. Alison Latham. Londyn, Oxford University Press, 2002. ISBN 0-19-866212-2
- Ewa Wójtowicz, Sylwetka Tomasza Sikorskiego, [w:] "Muzyka Polska 1945-1995", red. T. Malecka, K. Droba, K. Szwajgier, Kraków 1996. ISBN 83-87182-00-1
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Strona internetowa kompozytora (POLMIC)
- Tomasz Sikorski, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-22] .
- Biogram. home.wanadoo.nl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-01)]. (ang.)
- Biogram (USC) (ang.)