Tomtex

Zakłady Przemysłu Wełnianego „Tomtex” Spółka Akcyjna

Fabryka Zusmana Bornsteina, „Starzycka Fabryka Sukna i Kortów”

Brama główna do zakładów (2022)
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Siedziba	Tomaszów Mazowiecki
Adres	ulica Włókiennicza 12/18, 97-200 Tomaszów Mazowiecki
Data założenia	1857
Forma prawna	spółka akcyjna
Położenie na mapie Tomaszowa Mazowieckiego Zakłady Przemysłu Wełnianego „Tomtex” Spółka Akcyjna
Położenie na mapie Polski Zakłady Przemysłu Wełnianego „Tomtex” Spółka Akcyjna
Położenie na mapie województwa łódzkiego Zakłady Przemysłu Wełnianego „Tomtex” Spółka Akcyjna
Położenie na mapie powiatu tomaszowskiego Zakłady Przemysłu Wełnianego „Tomtex” Spółka Akcyjna
51°33′11,1″N 20°00′39,5″E
Strona internetowa

Zakłady Przemysłu Wełnianego „Tomtex” – fabryka tkanin w Tomaszowie Mazowieckim, w PRL – ZPW im. Marcelego Nowotki, jeden z największych pracodawców w historii miasta.

Historia

Tereny związane z dawną fabryką wełny Zusmana Bronsteina późniejszym „Tomtexem”

Ulica Warszawska w Tomaszowie, most na rzece Czarnej. W tle jedna z pierwszych hal fabrycznych Bornsteina

Logotyp zakładów nad sklepem firmowym „Merinos”

Ulica Warszawska 103 A w Tomaszowie, willa Zusmana Bornsteina przy południowej granicy dawnej fabryki. Obecnie przedszkole

Budynki dawnych szkół włókienniczych przy Tomtexie, obecnie liceum plastyczne, ulica Strefowa w Tomaszowie

Hala produkcyjna Tomtexu na przełomie lat 70. i 80. XX wieku

Fabryka PepsiCo na terenie dawnego Tomtexu, ulica Milenijna w Tomaszowie Mazowieckim

Prywatna fabryka

Firmę w podtomaszowskich wówczas Starzycach nad rzekami Czarną i Piasecznicą, w 1857 roku założył Zusman Bornstain. Podobnie jak przy fabryce innego dużego tomaszowskiego przemysłowca – Hila Landsberga nad rzeką Wolbórką, tak i tutaj pierwsze główne zabudowania fabryczne ulokowano przy rzekach, które dodatkowo w celu zwiększenia ich mocy spiętrzono w Staw Starzycki. Woda była niezbędna do napędzania maszyn, tym bardziej, że starzycką fabrykę zelektryfikowano dopiero przed wybuchem pierwszej wojny światowej czyli 60 lat po powstaniu. Energia elektryczna uniezależniła wtedy produkcje od nurtu rzeki, jednak nadal odprowadzano do niej nieczystości poprodukcyjne. W 1913 roku fabryka zatrudnieniała 350 robotników a wartość produkcji wyniosła 1 mln rubli. W połowie 1914 roku czynnych było 105 krosien i 4700 wrzecion, zatrudniano już osiemdziesięciu pracowników więcej. W 1911 roku zmarł Zusman Bornstain, a jego spadkobiercy założyli firmę przemysłowo-handlową „Starzycka Fabryka Sukna i Kortów”.

Uspołecznienie i rozbudowa

Po II wojnie światowej, w wyniku nacjonalizacji przemysłu fabryka została przemianowana na „Zakłady Przemysłu Wełnianego „Tomtex” im. Marcelego Nowotki” Zakłady znacznie rozbudowano o dodatkowe hale od strony drogi na Łódź (dziś ulica Ujezdzka), biurowiec, szkoły i bursę dla uczennic spoza Tomaszowa. Do 2002 roku przy zakładzie istniało technikum włókiennicze i zasadnicza szkoła zawodowa. Przekształcono je w obecne Liceum Plastyczne im. Stanisława Wyspiańskiego – jedną z dwóch szkół artystycznych w mieście.

Stan obecny

Przedsiębiorstwo pod nazwą ZPW „Tomtex” istnieje do dziś. Zajmuje się produkcją tkanin wełnianych i mieszankowych wełny z innymi rodzajami włókien, choć w dużo węższym zakresie niż w przeszłości. Część terenu dawnego „Tomtexu” w latach 90. XX wieku odsprzedano pod grecką fabrykę przekąsek „Star Foods” i kilka mniejszych przedsiębiorstw lokalnych. Od początku XXI wieku, po sprzedaży „Star Foods” na terenie dawnych zakładów przemysłu wełnianego działa fabryka PepsiCo. Amerykanie produkują tu chrupki Cheetos.

Zobacz też

• Zakłady Włókien Chemicznych „Wistom” – największa fabryka w historii Tomaszowa Mazowieckiego
• Zakłady Tkanin Wełnianych „Mazovia” – przedsiębiorstwo państwowe powstałe m.in. na terenie fabryki Davida Bornsteina