Transport kolejowy na Litwie
Transport kolejowy na Litwie – system transportu kolejowego działający na terenie Litwy.
.jpg)
Na Litwie istnieje 1911 km linii kolejowych, z czego 152 km są zelektryfikowane[1]. Narodowym przewoźnikiem jest Lietuvos geležinkeliai.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwszą linią kolejową na terenie współczesnej Litwy, stanowiącym wówczas część Imperium Rosyjskiego, była Kolej Warszawsko-Petersburska, ukończona w 1862 roku, przebiegająca wzdłuż wschodniej granicy obecnego państwa[2]. Pierwszy pociąg przybył do Wilna 4 września 1860 roku[2]. Była to czwarta linia kolejowa w Imperium Rosyjskim, a druga o przyjętej następnie w Rosji jako standard szerokości toru 1524 mm[3]. Oprócz głównej linii zbudowano odgałęzienie z Landwarowa przez Kowno do Wierzbołowa na granicy z ówczesnymi Prusami[2].
Dalsza rozbudowa związana była z budową Kolei Libawsko-Romeńskiej. W 1871 roku otwarto linię kolejową przez Koszedary, Radziwiliszki, Szawle i Możejki do portu w Lipawie (obecnie na Łotwie), a w 1873 roku jej przedłużenie na wschód z Nowej Wilejki do Mińska (na Białorusi), oraz odgałęzienie na północ przez Poniewież do Dyneburga (na Łotwie)[2]. Pod koniec XIX wieku zbudowano dalsze połączenia na południe do Łunińca i Suwałk[2]. Zbudowano także od końca XIX wieku sieć wąskotorowej kolei dojazdowej na terenie Auksztoty[4]. Podczas I wojny światowej na obszarze zajętym przez Niemcy przekuto sieć kolejową na rozstaw 1435 mm[5].
Po uzyskaniu przez Litwę niepodległości w 1918 roku, na jesieni 1919 roku powstały Koleje Litewskie (Lietuvos geležinkeliai). Na skutek pojawienia się nowych granic, w tym polskiej aneksji Wilna, sieć kolejowa utraciła spoistość, a przed 1938 roku nie utrzymywano komunikacji kolejowej z Polską[5]. Z większych inwestycji, między 1925 a 1932 roku rokiem zbudowano linię z Szawli do Kretyngi i Kłajpedy (poprzednio pruskiej)[5].
Po aneksji Litwy przez ZSRR w 1940 roku i likwidacji jej państwowości, koleje państw bałtyckich zostały włączone do kolei radzieckich jako Przybałtycka Droga Żelazna i ich szerokość po 1945 roku ujednolicono na 1524 mm[5]. Zbudowano wówczas kilka mniejszych linii, obwodnicę południową Wilna i w latach 80. kolejowy terminal promowy w Kłajpedzie[5]. Na stacji Szostaków przy granicy z Polską powstał terminal przeładunkowy z uwagi na odmienną szerokość toru[6]. Trakcja parowa została wyparta przez trakcję spalinową i jedynie w niewielkim zakresie elektryczną, dla ruchu pasażerskiego na linii Wilno – Kowno[7].
Po rozpadzie Związku Radzieckiego 1 stycznia 1992 roku reaktywowano narodowego zarządcę kolejowego Lietuvos geležinkeliai[8].
Na koniec XX wieku sieć kolejowa Litwy obejmowała 2001 km linii, w tym 1811 km szerokotorowych (1824 mm), 22 km normalnotorowych (1435 mm, od Szostakowa do granicy z Polską) i 169 km wąskotorowych (750 mm)[7]. Zelektryfikowane było jedynie 122 km, służące do ruchu pasażerskiego – linia z Nowej Wilejki przez Wilno do Kowna, z odgałęzieniem do Trok (prąd zmienny o napięciu 25 kV 50 Hz)[7]. Gęstość kolei była niewielka – 3,1 km linii na 100 km², a tylko nieliczne linie były dwutorowe, w tym tranzytowa linia z Białorusi przez Wilno i Kowno do obwodu królewieckiego[7]. Tabor Kolei Litewskich odziedziczony został po kolejach radzieckich. W 1994 roku z pojazdów trakcyjnych były 303 lokomotywy spalinowe, 56 spalinowych zespołów trakcyjnych i 13 elektrycznych zespołów trakcyjnych[9].
W 2001 roku zlikwidowano kolej wąskotorową użytku publicznego, pozostawiając jedynie odcinek Poniewież – Rubikiai o długości 68,4 km jako turystyczną Auksztocką Kolej Wąskotorową[4].
Inwestycje[edytuj | edytuj kod]
Obecnie (2024) trwa elektryfikacja linii Wilno – Kłajpeda[10].
W planach jest budowa normalnotorowej linii Rail Baltica, która połączy Polskę z krajami bałtyckim. Odcinek litewski zacznie na granicy polsko-litewskiej niedaleko Puńska. Dalej kolej będzie biegła przez Mariampol, Kowno, Poniewież do Rygi. Powstanie też odgałęzienie do Wilna[11].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Pociąg pasażerski ze spalinowozem TEP60 w Kownie, 2015 -
Spalinowy zespół trakcyjny D1 w Wilnie, 2014 -
-
Nowy elektryczny zespół trakcyjny EJ75 w Landwarowie, 2014
.jpg)
.jpg)
_(cropped).jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Lithuania, [w:] The World Factbook [online], Central Intelligence Agency, 13 lutego 2024 [dostęp 2024-02-16] (ang.).
- ↑ a b c d e Massel 2000 ↓, s. 24.
- ↑ W. Rakow: Łokomotiwy otieczestwiennych żeleznych dorog 1845-1955. Moskwa: 1995. ISBN 5-277-00821-7. (ros.).
- ↑ a b Aukštaitijos siaurasis geležinkelis turi turtingą istoriją. Aukštaitijos Siaurukas. (lit.).
- ↑ a b c d e Massel 2000 ↓, s. 25.
- ↑ Massel 2000 ↓, s. 28.
- ↑ a b c d Massel 2000 ↓, s. 26.
- ↑ History [online], LTG [dostęp 2024-02-16] (ang.).
- ↑ Massel 2000 ↓, s. 27.
- ↑ Electrification of Vilnius-Klaipėda, the most heavily used railway line in Lithuania, has come to the halfway point [online], LTG INFRA [dostęp 2024-02-19] (ang.).
- ↑ Interactive map [online], info.railbaltica.org [dostęp 2024-02-19].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej Massel. Koleje na Litwie. „Świat Kolei”. nr 10/2000, s. 24-28, 2000.
