Ulica 25 Czerwca w Radomiu

ulica 25 Czerwca

Śródmieście
Budynek biurowy dawnych Zakładów Energetycznych Okręgu Wschodniego na skrzyżowaniu z ulicą Żeromskiego.
Państwo	Polska
Miejscowość	Radom
Przebieg
Rondo im. S. Mikołajczyka ul. L. Waryńskiego ul. Zacisze ul. H. Sienkiewicza ul. J. Słowackiego ul. Dzierzkowska ul. S. Żeromskiego ul. M. Skłodowskiej-Curie ul. Kelles-Krauza / al. Z. Romaszewskiego ul. Partyzantów ul. Wysoka Potok Północny ul. Wodna ul. Filtrowa ul. A. Struga
Położenie na mapie Radomia ulica 25 Czerwca
Położenie na mapie Polski ulica 25 Czerwca
Położenie na mapie województwa mazowieckiego ulica 25 Czerwca
51°24′00,5″N 21°09′45,5″E

Ulica 25 Czerwca w Radomiu – ulica w dzielnicy Śródmieście.

Łączy rondo Stanisława Mikołajczyka z ulicą Andrzeja Struga. Krzyżuje się z ulicami Waryńskiego, Zacisze, Sienkiewicza, Słowackiego, Dzierzkowską, Żeromskiego, Curie-Skłodowskiej, Kelles-Krauza, Partyzantów, Wysoką, Wodną oraz Filtrową. Jedna z najdłuższych ulic radomskiego Śródmieścia. Znajduje się w ciągu drogi powiatowej numer 5304W.

Historia i nazwy

Ulica została wytyczona w II poł. XIX wieku. Zabudowa pochodzi głównie z II poł. XIX i XX w. Nazwa ulicy wielokrotnie ulegała zmianom:

• II połowa XIX w. – 1920: ul. Wysoka
• 1920 – 1939: ul. 1 Maja
• 1939–1945: Wehrmachtstraße
• 1945–1989: ul. 1 Maja
• od 1989: ul. 25 Czerwca

Obecna nazwa upamiętnia strajki i zamieszki, do których doszło w Radomiu 25 czerwca 1976, w trakcie tzw. Radomskiego czerwca. Była to największa akcja protestacyjna w ramach Czerwca 1976, którą spacyfikowały jednostki milicji i ZOMO.

Architektura

Zabudowa ulicy kształtowała się od II połowy XIX niemal do końca XX wieku i jest bardzo zróżnicowana pod względem stylów architektonicznych.

Wybrane obiekty

Gmachy użyteczności publicznej

• nr 35a – eklektyczna kamienica czynszowa z przełomu XIX i XX wieku. Obecnie siedziba Młodzieżowego Domu Kultury im. Heleny Stadnickiej. W latach 1906–1939 siedziba Polskiej Macierzy Szkolnej.
• skrzyżowanie z ulicą Żeromskiego – socrealistyczny budynek biurowy dawnych Zakładów Energetycznych Okręgu Wschodniego wzniesiony w latach 50. XX w. według projektu S. Bieńkuńskiego.
• nr 66 – neogotycki budynek z 1902 roku. W latach 1906–1912 siedziba Miejskiej Szkoły Rzemiosł, a w latach 1918–1954 Miejskiej Szkoły Rzemieślniczo-Przemysłowej im. Jana Kilińskiego (w 1950 roku przekształconej w Technikum Mechaniczne im. Jana Kilińskiego.) Od 1955 roku siedziba Techniku Samochodowego.
• nr 68 – modernistyczny gmach Dyrekcji Lasów Państwowych z 1938 roku. W okresie okupacji niemieckiej w budynku kwaterowało dowództwo wojsk niemieckich. W okresie PRL był siedzibą Lasów Państwowych i Komitetu Wojewódzkiego PZPR (1975–1989). Od 1990 roku ponownie siedziba Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych. Podczas wydarzeń radomskich gmach został zdobyty i spalony przez strajkujących robotników.
• nr 70 – budynki Zespołu Szkół Muzycznych im. Oskara Kolberga, wzniesione w latach 2009–2011 według projektu pracowni architektonicznej Archi-Rad. Budynek usytuowany jest na skraju zabytkowego Parku Leśniczówka. Najbardziej efektowną częścią gmachu jest mieszcząca 500 osób sala koncertowa o standardzie filharmonicznym, umożliwiającym organizowanie koncertów kameralnych, symfonicznych oraz konkursów muzycznych. Jest to najnowocześniejszy gmach szkoły o profilu muzycznym w Polsce i jeden z najnowocześniejszych w Europie.
• skrzyżowanie z ulicą Wodną – zabytkowy budynek stacji pomp wodociągu miejskiego, zbudowany w latach 1925–1928 według projektu Feliksa Michalskiego.

• 
  nr 35a – siedziba Młodzieżowego Domu Kultury im. Heleny Stadnickiej (II poł. XIX w.)
• 
  nr 66 – dawny budynek Miejskiej Szkoły Rzemiosł. Obecnie siedziba Technikum Samochodowego (1902)
• 
  nr 68 – gmach Okręgowej Dyrekcji Lasów Państwowych (1938)

Budynki mieszkalne

Zabudowa ulicy jest niejednolita. Obok kamienic czynszowych z XIX i XX w. stoją modernistyczne i socrealistyczne budynki oraz bloki z wielkiej płyty. Ciekawym przykładem budownictwa z okresu międzywojennego są wybudowane w latach 1936–1937 bloki Towarzystwa Osiedli Robotniczych usytuowane na skrzyżowaniu z ulicami Struga oraz Żwirki i Wigury.

• 
  nr 18 – kamienica (XIX w.)
• 
  nr 27 – detal kamienicy (XIX w.)
• 
  nr 38 – kamienica (XIX w.)
• 
  nr 40 – kamienica (XIX w.)

Parki publiczne

Przy ulicy znajdują się dwa zabytkowe parki miejskie – park im. Tadeusza Kościuszki (XIX w.) oraz park Leśniczówka (XX w.).

Zabytki

Rejestr zabytków

Do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są następujące obiekty:

• nr 2 – dom, 1. ćw. XX w.
• nr 4 – dom, XIX w.
• nr 12 – dom, poł. XIX w.
• nr 14 – dom, poł. XIX w.
• nr 18 – kamienica z oficynami, koniec XIX w.
• nr 20 – kamienica, 1934
• nr 27 – kamienica, 1880
• nr 38 – dom, poł. XIX w.
• nr 40 – dom, poł. XIX w.
• nr 41 – dom, 1895
• nr 43 – dom, 1. ćw. XIX w.
• nr 45 – dom, XIX w.
• nr 53 – dom, XIX w.
• nr 66 – Miejska Szkoła Rzemiosł, 1903
• nr 68 – budynek Dyrekcji Lasów Państwowych, 1938
• nr 70 – budynek stacji pomp wodociągu miejskiego, 1926–28
• 25 Czerwca / Kolberga – Park Leśniczówka, poł. XX w.

Gminna ewidencja zabytków

Do Gminnej Ewidencji Zabytków Miasta Radomia, oprócz obiektów z rejestru zabytków, wpisane są też budynki (stan z 2017):

• nr 8 – dom murowany, koniec XIX w.
• nr 11 – dom murowany, pocz. XX w.
• nr 13 – dom murowany, pocz. XX w.
• nr 15 – dom murowany, pocz. XX w.
• nr 16 – dom murowany, koniec XIX w.
• nr 34, 34a – dom murowany, koniec XIX w.
• nr 35 – dom murowany, koniec XIX w.
• nr 36a – dom murowany, koniec XIX w.
• nr 37 – dom murowany, koniec XIX w.
• nr 39 – dom murowany, koniec XIX w.
• nr 48 – dom murowany, koniec XIX w.
• nr 50 – dom murowany, pocz. XX w.
• nr 50 – dom murowany, pocz. XX w.
• nr 57 – budynek mieszkalny, 1955
• nr 60 – dom murowany, pocz. XX w.
• nr 65 – dom murowany, pocz. XX w.

Bibliografia

• Gminny program opieki nad zabytkami dla gminy miasta Radomia na lata 2017–2020. Urząd Miejski w Radomiu. [dostęp 2019-10-18].