Ulica Nowa w Raciborzu
| Centrum | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
300 m | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Raciborza  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu raciborskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 50°05′24,1″N 18°13′10,0″E/50,090028 18,219447
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica Nowa (daw. niem. Krämergasse, Neuestraße, Straße der S.A., pol. Generalissimusa Józefa Stalina[1]) – raciborska ulica znajdująca się w dzielnicy Centrum. Rozpoczyna się od rynku oraz skrzyżowania z ul. Mickiewicza, a kończy na skrzyżowaniu z ul. Wojska Polskiego, ul. Opawską i ul. Drzymały.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Jedna z siedmiu pierwotnych ulic wychodzących z rynku w kierunku południowym. Pierwotnie kończyła się przy zbiegu obecnych ulic Leczniczej i Basztowej, gdzie mieściła się Brama Nowa. Wraz z rozpoczęciem budowy gmachu sądu w 1823 roku brama została rozebrana, a ulica przedłużona do obecnego skrzyżowania z ulicami Wojska Polskiego, Opawską i Drzymały[2].
Początkowo ulica została wytyczona z rynku do ul. Solnej i nosiła nazwę ul. Kramarskiej (niem. Krämergasse). Później została przedłużona do wspomnianej Bramy Nowej i przyjęła nazwę ul. Nowej (niem. Neuestraße), ponieważ była to najpóźniej wytyczona ulica prowadząca z rynku. W latach 30. XX wieku w czasie rządów nazistów ulica została nazwana Straße der S.A. na cześć oddziałów szturmowych NSDAP. Po II wojnie światowej przywrócono ulicy historyczną nazwę Nowa[2].
Jak pierwotna nazwa, ul. Kramarska, wskazuje była to ulica typowo handlowa[2]. W dokumencie z 1377 roku wspomina się o ławach szewskich wykorzystywanych do handlu przy zbiegu ul. Basztowej i Leczniczej[3]. 10 kwietnia 1489 roku ulicę prawdopodobnie dotknął pożar. W urbarzu z 1567 roku mamy wzmiankę o Neue Gasse przy której wzniesiono 31 domów mieszkalnych. 27 kwietnia 1783 roku hrabia Georg Karl Heinrich von Hoym w raporcie do króla Fryderyka II wymienia ulicę wśród trzech, które w tym czasie były wybrukowane[2].
Rozpoczynając budowę nowego gmachu sądu w 1823 roku rozebrano Bramę Nową. Jednak została postawiona nowa brama, tzw. brama akcyzowa, przy skrzyżowaniu z ulicą Opawską i Wojska Polskiego[4]. W 1828 roku Feliks Sobtzick uruchomił przy ul. Nowej 15 piekarnię. Później jego syna Franciszek w 1852 roku otworzył pierwszą cukiernię w mieście przy ulicy Nowej 19. Po 1873 roku w mieście wprowadzono gazowe oświetlenie uliczne, które jako pierwsze zostało założone na ul. Nowej[3]. Kanalizacja została wprowadzona przed 1879 rokiem[2]. Pod koniec XIX wieku zlikwidowano budynki naprzeciwko gmachu sądu, a na ich miejscu powstały reprezentacyjne kamienice w stylu secesyjnym, w których na parterze znajdowały się sklepy. Na rogu ul. Drzymały i Nowej znajdowała się zbudowana przed 1895 roku, w której znajdowała się najelegantsza kawiarnia w mieście, Grand Café Residenz, która posiadała wystrój w stylu wiedeńskim[5].
W 1915 roku mamy wzmiankę, że w 26 domach przy ul. Nowej znajduje się 35 aparatów telefonicznych[2]. W latach 30. XX wieku przez ulicę Nową przechodziły pochody formacji SA i SS. Po II wojnie światowej przez ulicę przechodziły manifestacje i pochody na pobliski plac Długosza[3]. W czasie działań wojennych w 1945 roku domy przy ulicy Nowej spłonęły, a jedynie ocalał gmach sądu. W latach 50. XX wieku ruiny budowli zostały rozebrane, a w ich miejsce powstał skwer Moniuszki[5].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Budynek sądu[edytuj | edytuj kod]
Późnoklasycystyczny budynek sądowniczy zlokalizowany w Raciborzu przy ul. Nowej 29. Budynek został wzniesiony w latach 1823-1826 według projektu Karla Friedricha Schinkla, który był nadwornym architektem królestwa pruskiego[6]. 24 kwietnia 1826 roku uroczyście poświęcono nowy gmach sądu. Obecnie znajduje się w nim siedziba sądu rejonowego. Architektura pod względem koncepcji i detalu jest bardzo uboga. Można zauważyć umiar w podziałach architektonicznych, przy jednoczesnych dążeniach do monumentalizowania. Budowniczy gmachu miał tendencje klasycystyczne, o czym świadczy forma detalu[6].
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny[edytuj | edytuj kod]
Instytucje[edytuj | edytuj kod]
Przy ulicy Nowej znajduje się kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, należący do najstarszej parafii w mieście, a także Sąd Rejonowy w Raciborzu.
Sąd Rejonowy w Raciborzu[edytuj | edytuj kod]
Sąd Rejonowy znajduje się przy ul. Nowej 29 i podlega pod Sąd Okręgowy w Gliwicach. Sąd składa się z czterech wydziałów: I Wydziału Cywilnego, II Wydziału Karnego, III Wydział Rodzinny i Nieletnich, V Wydział Ksiąg Wieczystych.
Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny[edytuj | edytuj kod]
Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny to najstarsza raciborsk parafia powstała przed 1246 rokiem, która swym zasięgiem obejmuje centrum miasta, należąca do dekanatu raciborskiego leżącego w diecezji opolskiej.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2008, s. 577. ISBN 978-83-89802-73-6.
- ↑ a b c d e f Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2008, s. 151. ISBN 978-83-89802-73-6.
- ↑ a b c Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2008, s. 152. ISBN 978-83-89802-73-6.
- ↑ Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2008, s. 155. ISBN 978-83-89802-73-6.
- ↑ a b Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2008, s. 157. ISBN 978-83-89802-73-6.
- ↑ a b Marian Kutzner: Śląsk w zabytkach sztuki. Racibórz. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1965, s. 121-123.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2008. ISBN 978-83-89802-73-6.
- Alicja Gałecka-Paduchowa: Zabytkowa architektura municypalna i przemysłowa Raciborza. Katowice: Centrum Dziedzictwa Kulturowego Górnego Śląska, 2004. ISBN 83-85871-36-5.