Wierzchołówka ognista
| Choerades gilva | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
 Samica | |||
 Samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Choerades gilva | ||
| Synonimy | |||
| |||
Wierzchołówka ognista[1] (Choerades gilva) – gatunek muchówki z rodziny łowikowatych i podrodziny Laphriinae. Zamieszkuje Europę, palearktyczną Azję i nearktyczną Amerykę Północną. Gatunek saproksyliczny. Larwy i owady dorosłe są drapieżne.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1758 roku przez Karola Linneusza pod nazwą Asilus gilva[2][3]. Przez dłuższy czas klasyfikowany był w rodzaju Laphria[4]. W rodzaju Choerades umieszczony został w 1962 roku przez Franka Montgomery’ego Hulla[5]. W 1991 roku Pawieł Ler na podstawie budowy genitaliów samców zsynonimizował z tym gatunkiem Choerades ignea[6]. Wyniki analiz molekularnych, jak i dane morfologiczne wskazują jednak na odrębność, choć bliskie pokrewieństwo tych gatunków[7][8].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Owad dorosły[edytuj | edytuj kod]
Muchówka o przysadzistym jak na przedstawiciela rodziny ciele długości od 15 do 19 mm[4].
Oskórek głowy jest czarny. Twarz ma duży i dobrze wyodrębniony wzgórek twarzowy. Część twarzy ponad nim jest biało opylona[4]. Szczecinki parafacialne są czarne, krótkie i rozproszone[3]. Na bokach twarzy oraz bokobrodach występuje owłosienie śnieżnobiałe[4]. W dole twarzy długie i czarne włosy formują brodę (mystax)[4][3]. Wzgórek czułkowy jest słabo zaznaczony[4]. Czułki są krótkie[4], czarne, czarno owłosione, o pierwszym członie najkrótszym, a trzecim najdłuższym. Szczecinki orbitalne są długie i czarne, zaś szczecinki pozaprzyoczkowe krótkie i czarne. Wzgórek przyoczkowy[3] i górna część potylicy są czarno owłosione[4].
Tułów jest czarny z biało lub szaro opylonymi bokami, czasem z niebieskim połyskiem pośrodku śródplecza[4][3]. Włoski postpronotum są czarne. Występuje po parze czarnych szczecinek przedskrzydłowych, 3 pary czarnych szczecinek nadskrzydłowych i od 4 do 5 par czarnych szczecinek zaskrzydłowych. Szczecinki śródplecowe są delikatne, długie i czarne[3]. Wachlarzyk i większa część owłosienia tułowia są białe. Skrzydła wzdłuż żyłek są przybrunatnione. Ubarwienie przezmianek jest brunatne. Odnóża są czarne z jasnobrunatnymi nasadami goleni, a w przypadku ostatniej ich pary także ud. Owłosienie ud jest białe, zaś goleni i stóp czarne lub z domieszką białego. Szczecinki na odnóżach są czarne[4].
Odwłok ma tergity czarne z czerwnożółtą plamą na tergitach od trzeciego do piątego. Owłosienie części jaśniejszej jest złociste lub złocistoczerwone. Boki tergitów do piątego włącznie mają włoski białe, a kolejnych czarne[4].
Larwa[edytuj | edytuj kod]
Larwa ma odwłok o szczątkowych brodawkach bocznych, zwieńczony małą płytką terminalną, której to boczne wyrostki są na wierzchołkach spiczasto zaokrąglone i tam najwęższe[4].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad ten zasiedla przede wszystkim świetliste bory sosnowe z dużą ilością martwego drewna. Imagines czatują na swe ofiary przesiadując na nasłonecznionych powierzchniach pni. Również drapieżne larwy są saproksyliczne i zasiedlają martwe drewno sosen. Bytują w chodnikach saproksylofagów, na które polują[7], takich jak kłopotek czarny i wykarczak sosnowy[1].
Gatunek ten współcześnie ma zasięg holarktyczny. W Europie znany jest z Francji, Wielkiej Brytanii, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Rumunii, Bułgarii[2], Ukrainy[9] i europejskiej części Rosji[2]. Z Azji podawany jest z terenów Bliskiego Wschodu[2], Iranu[10], zachodniej i wschodniej Syberii, Mongolii, Rosyjskiego Dalekiego Wschodu[8], Korei Południowej[3] i Japonii. W Nearktyce zamieszkuje Kanadę i Stany Zjednoczone[8]. W Polsce jest owadem stosunkowo rzadkim[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Choerades gilva – Wierzchołówka ognista. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2021-05-10].
- ↑ a b c d Choerades gilva (Linnaeus, 1758). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2021-05-10].
- ↑ a b c d e f g Charles L. Young, Milan M. Hardský. Robber flies of South Korea III. South Korean species of the Subfamily Laphriinae Macquart, 1838 (Diptera: Asilidae). „Zootaxa”. 1388, s. 1-23, 2020. Magnolia Press.
- ↑ a b c d e f g h i j k l P. Trojan: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVIII Muchówki – Diptera z. 27 Łowiki – Asilidae. Warszawa: PWN, PTEnt., 1970.
- ↑ F.M. Hull. Robber flies of the world. The genera of the family Asilidae. „Bulletin. United States National Museum”. 224, 1962.
- ↑ P.A. Lehr. Revision of robber flies of the genus Choerades Walker, 1851, and notes on the structure of the subfamily Laphriinae (Diptera, Asilidae). „Entomologicheskoye obozrenie”. 70 (3), s. 694-715, 1991.
- ↑ a b E. De Bree, R. Van den Broek, J.T. Smit. De gouden stamjager Choerades igneus nieuw voor Nederland (Diptera: Asilidae). „Nederlandse Faunistische Mededelingen”. 43, s. 47-54, 2014.
- ↑ a b c Dimitry M. Astakhov, Alexander B. Ruchin, Olga D. Romadina, Ivan M. Pristrem. To robber flies fauna (Diptera: Asilidae) of Mordovia, Russia. „Biodiversitas”. 20 (4), s. 994-1005, 2019. ISSN 2085-4722.
- ↑ Choerades gilva (Linnaeus, 1758). Observations. [w:] Ukrainian Biodiversity Information Network (Національна мережа інформації з біорізноманіття) [on-line]. [dostęp 2021-05-11].
- ↑ H. Ghahari, R. Hayat, R.J. Lavigne, H. Ostovan. An annotated checklist of Iranian Asilidae (Insecta: Diptera: Brachycera: Asiloidea). „Linzer biol. Beitr.”. 46 (2), s. 1379-1446, 2014.