Wikipedia:Propozycje do Dobrych Artykułów/Dżuma Justyniana

Dżuma Justyniana[edytuj | edytuj kod]

Dyskusja zakończona
Rozpoczęcie: 10 września 2023 21:37:18	Zakończenie: 24 września 2023 21:37:18
Wynik: Przyznano

Uzasadnienie

Duże, w pełni uźródłowione hasło o obszernej bibliografii. Zawiera kompletną historię zarazy wraz ze statystykami oraz skutkami, które wywołała. IMO zasługuje na DA. Filipny_dyskusja 21:37, 10 wrz 2023 (CEST)

Uwagi merytoryczne

Nie czuję się znawcą tej epoki, niemniej świta mi, że to w dużej mierze właśnie zaraza zniweczyła wysiłki Justyniana, by odzyskać z rąk barbarzyńców przynajmniej część ziem, które pierwotnie należały do cesarstwa zachodniorzymskiego. Warto pogłębić ten temat w sekcji o źródłach.Dreamcatcher25 (dyskusja) 08:43, 12 wrz 2023 (CEST)
dziękuję za Twoje uwagi, do tych poniżej już się zastosowałem, co do tej postaram się coś znaleźć w najbliższym czasie Archiwald (dyskusja) 22:34, 12 wrz 2023 (CEST)
rozwinąłem ustęp na ten temat, brzmi on teraz tak: Wyludnienie wpłynęło na osłabienie militarne cesarstwa[64][62][60], co mogło ułatwić późniejsze ekspansje: Longobardów w Italii, Słowian na Bałkanach, Arabów w basenie Morza Śródziemnego[65], Persów na wschodniej rubieży państwa[66][67]. Brak siły ludzkiej przyspieszył proces barbaryzacji wojska bizantyjskiego[68]. Archiwald (dyskusja) 00:14, 13 wrz 2023 (CEST)
Co do skutków i przesady, jakiś rok, dwa temu przed oczami przeleciał mi artykuł jednego z przedstawicieli sceptyków, z którego wynikało, że ślady materialne załamania gospodarczego nie są potwierdzone archeologicznie. Niby temat dotyczy starożytności, ale najwyraźniej wciąż są jakieś nowe badania i dobrze byłoby jeszcze przejrzeć najnowsze źródła. Panek (dyskusja) 19:56, 12 wrz 2023 (CEST)
niewykluczone, jest chyba coś o tych "sceptykach" w ostatnim akapicie na enwiki, spróbuję czegoś poszukać Archiwald (dyskusja) 22:34, 12 wrz 2023 (CEST)
@Panek dodałem więcej info nt. badań, o których wspomniałeś; rzeczywiście wg tego artykułu dane numizmatyczne i inne dowody liczbowe nie wskazują na jakiś kolaps demograficzny; zresztą zauważyć trzeba, że szczyt potęgi (przynajmniej na mapie) imperium Justyniana przypada na 550-555, a więc dekadę po Dżumie; myślę, że wstawki Prokopiusza w rodzaju "zginęli wszyscy oprócz mnie" wypada raczej traktować podobnie jak informacje wcześniejszych historyków o tym, że Grecy w tej czy innej bitwie walczyli z trzema miliardami Persów Archiwald (dyskusja) 23:22, 12 wrz 2023 (CEST)
niemniej nawet postulowane przez autorów tych badań straty ludzkie na poziomie "do kilkunastu % populacji" z pewnością klasyfikują Dżumę jako jeden z ważnych czynników późniejszego rozkładu państwa Justyniana i jego następców Archiwald (dyskusja) 00:27, 13 wrz 2023 (CEST)
za przyczynę przypadłości uznawano miazmaty, szeroko rozumiane zepsute powietrze czy też zakłócenia żywiołów a nie najpopularniejszą w starożytności i uznawaną w średniowieczu teorię humoralną? Mpn (dyskusja) 12:38, 23 wrz 2023 (CEST)
@Mpn poprawiłem – zdecydowanie tak, przypuszczam zresztą że to miałem na myśli, pisząc – niecelnie – o "zakłóceniach żywiołów" – teoria humoralna to był wówczas paradygmat medycyny, którym tłumaczono każdą przypadłość (zresztą nie tylko fizyczne, też psychikę czy temperament człowieka); w przypadkach zarazy bez wątpienia zdawano sobie sprawę z tego, że jej źródłem jest kontakt z chorym ("złe powietrze", choć obawiano się też np. zarażenia przez kontakt wzrokowy z chorym, zwłaszcza z ludźmi uznawanymi za szalonych), ale indywidualna terapia miała generalnie doprowadzić do przywrócenia równowagi humorów u chorego (puszczanie krwi, picie/niepicie wina, odpowiednia dieta, wywoływanie potów etc.)

Co ciekawe w niektórych pracach można znaleźć "jaskółki" mikrobiologii, np. na kartach "O gospodarstwie rolnym" Warrona 12:2 (s. 39) znajdziemy opis stworzeń łudząco podobnych do mikrobów (choć istnienia tychże autor mógł się jedynie domyślać) – no ale mimo to Galen rządził w medycynie jeszcze z górą tysiąc lat po Dżumie Justyniana. Plus astrologia, magia, religia... Temat jest arcyciekawy i pozostaje mi mieć nadzieję, że ktoś odważny podejmie się kiedyś napisania na plwiki odpowiedników Medicine in ancient Rome i Byzantine medicine. Zadanie niełatwe. Dzięki za komentarz! Archiwald (dyskusja) 01:54, 24 wrz 2023 (CEST)
Oj, niełatwy. Tematyka na pograniczu różnych nauk jest często wyzwaniem. Istotnie aż do Wesaliusza prym wiódł clarissimus Galenus, a i my jeszcze dzisiaj mówił o kimś choleryk czy flegmatyk. :-) Mpn (dyskusja) 08:45, 24 wrz 2023 (CEST)

Uwagi do stylu (język, struktura)

Brakuje jakichkolwiek grafik. Analogiczny artykuł na en.wiki mógłby tu posłużyć autorowi za wzór.Dreamcatcher25 (dyskusja) 08:43, 12 wrz 2023 (CEST)

dodałem grafiki Archiwald (dyskusja) 22:34, 12 wrz 2023 (CEST)

"Według jeszcze innych obliczeń demografów, tyczących się tylko cesarstwa, Bizancjum w roku 540 liczyło ok. 26 mln mieszkańców, zaś w 565 było to już jedynie 19,5 mln" - w pierwszym momencie zawahałem się, czy chodzi o miasto Bizancjum, czy o całe cesarstwo, sugeruję przeformułować.Dreamcatcher25 (dyskusja) 08:43, 12 wrz 2023 (CEST)

poprawiłem tę frazę Archiwald (dyskusja) 22:34, 12 wrz 2023 (CEST)

Uwagi do uźródłowienia

Uwagi dot. neutralności

Uwagi dot. problemów technicznych

Co do zasady sekcji Bibliografia nie powinniśmy dzielić na osobne podsekcje (źródła, opracowania itp.). Tak mnie przynajmniej uczono, gdy zaczynałem przygodę z wiki.Dreamcatcher25 (dyskusja) 08:43, 12 wrz 2023 (CEST)

bardzo możliwe, że jest taka zasada; zasadniczo to te źródła były chyba reliktem poprzedniej wersji hasła, w każdym razie ja się na nich nie opierałem, działałem wyłącznie na opracowaniach; dlatego wyrzuciłem źródła pierwotne z hasła do sekcji z literaturą dodatkową w dyskusji Archiwald (dyskusja) 22:34, 12 wrz 2023 (CEST)

Sprawdzone przez

Dreamcatcher25 (dyskusja) 07:49, 13 wrz 2023 (CEST)
Mpn (dyskusja) 12:45, 23 wrz 2023 (CEST) niech będzie
Zala (dyskusja) 16:30, 23 wrz 2023 (CEST)