Wróbel ubogi
| Gymnoris pyrgita[1] | |||
| (Heuglin, 1862) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
wróbel ubogi | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[7] | |||
 | |||
Wróbel ubogi[8] (Gymnoris pyrgita) – gatunek małego ptaka z rodziny wróbli (Passeridae). Ptak ten występuje w Afryce, według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Wróbel ubogi występuje w Afryce zamieszkując w zależności od podgatunku[9][10]:
- G. p. pallida – południowa Mauretania i zachodni Senegal, na wschód bardzo niejednolicie do środkowego Sudanu
- G. p. pyrgita – Erytrea, Etiopia (z wyjątkiem zachodniej części) i Somalia, na południe do południowo-wschodniego Sudanu Południowego, północno-wschodniej Ugandy, Kenii i północnej Tanzanii
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy opisał w 1862 roku niemiecki ornitolog Theodor von Heuglin, nadając mu nazwę Xanthodina pyrgita[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Heuglin wskazał góry Bogos, na zboczach Barca Valley w Erytrei[2]. Podgatunek pallida po raz pierwszy opisał w 1908 roku niemiecki ornitolog Oscar Neumann, bazując na okazie odłowionym w Shendi, nad Nilem Białym[3].
Dawniej takson ten był traktowany jako konspecyficzny z G. xanthocollis[10]. Rozpoznano dwa podgatunki[9].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa rodzajowa: gr. γυμνος gumnos „goły, nagi”; ῥις rhis, ῥινος rhinos „nozdrza”[11]. Epitet gatunkowy: gr. πυργιτης purgitēs „wróbel”[11]. Epitet pallida: łac. pallidus „blady, ziemisty”, od pallere „być bladym”[11].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała 15–16 cm; masa ciała 21–28,5 g[10]. Podgatunek nominatywny jest nieregularnie popielato-szary do ziemisto-brązowego, z niewyraźną, wąską płową brwią, z białą obrączką oczną i ciemnobrązowym policzkiem; podbródek i gardło białawe, żółte plamy na śliniaku (często trudne do zobaczenia podczas obserwacji), pierś szarawa, reszta spodu ciała brudnobiała, brzuch jaśniejszy. Ogon jest koloru ciemnobrązowego z szarawo płowożółtymi krawędziami na zewnętrznych piórach. Tęczówka ciemnobrązowa, dziób różowawy, nogi niebieskie lub niebiesko-szare. Płci podobne w ubarwieniu, plamy na śliniaku u samic są czasami mniej wyraźne niż u samców[10]. Młody ptak podobny jest do dorosłego, ale nieco bardziej brązowawy, z bardziej widoczną brwią i nieregularnie smugami na plecach[10]. Podgatunek pallida jest bledszy i górne części ciała są koloru piaskowo-szarego[10].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Wróbel ubogi jest gatunkiem koczowniczym (poza sezonem lęgowym) zamieszkującym suche sawanny, stepy bogate w akację (Acacia), otwarte lasy, ogrody i ziemię uprawną z drzewami; występuje do 1800 m n.p.m.[10][12] Czasami odwiedza skaliste tereny, ale częściej spotykany na drzewach niż na ziemi[10]. Odzywa się przenikliwym „tyit”, „tyeet” i „chillip” oraz wysokim, intensywnym ćwierkaniem „tlooey-tlooey” lub „cherp-cherp”; śpiewa naturalnym „chiew-chiew-chiew-chiew-tcheep”[a][10].
Wróbel ubogi żywi się jagodami drzewa z gatunku Salvadora persica, nasionami; spożywa również owady, w tym chrząszcze (Coleoptera)[10]. Pokarm zbiera na ziemi, ale prawdopodobnie również na drzewach[10]. Owadów szuka na drzewach w sposób podobny do sikorek (Paridae). Podczas zdobywania pokarmu obserwowany w parach lub małych grupach; często w towarzystwie małych wikłaczy (Ploceidae)[10].
Bardzo mało informacji dotyczących okresu lęgowego; w zachodnim zakresie występowania lęgi przypadają głównie na okres czerwiec–sierpień, w Somalii na maj i w Kenii i Tanzanii na marzec–kwiecień, zbiegając się z porą deszczową[10]. Gniazdo wyściełane jest sierścią, piórami i innymi miękkimi materiałami, umieszczone w otworze w odgałęzieniu drzewa[13], pniu lub piaskowym urwisku[10]. W zniesieniu 3–5 jaj[10].
Status[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski)[7]. Globalna wielkość populacji nie jest znana, ale gatunek ten jest określany jako pospolity lub lokalnie pospolity[7]. Populację wróbla ubogiego uważa się za stabilną z powodu braku dowodów na jakiekolwiek spadki lub inne, istotne zagrożenia[7].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Pisownia angielska
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Gymnoris pyrgita, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c T. von Heuglin. Beiträge zur Ornithologie Nord-Ost-Afrika’s. „Journal für Ornithologie”. 10, s. 30, 1862. (niem.).
- ↑ a b c O.R. Neumann. Exhibition and description of new African birds. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 21, s. 70, 1908. (ang.).
- ↑ O.G. Zedlitz. Das Süd-Somaliland als zoogeographisches Gebiet. „Journal für Ornithologie”. 64, s. 42, 1916. (niem.).
- ↑ H.F. Stoneham. Descriptions of new races of African birds. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 45, s. 76, 1925. (ang.).
- ↑ W. Thesiger & M. Meynell. Description of a new race of Rock-Sparrow (Gymnoris pyrgita dankali) from Eastern Abyssinia. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 55, s. 122, 1935. (ang.).
- ↑ a b c d BirdLife International, Gymnoris pyrgita, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2016-3 [dostęp 2017-05-01] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Passeridae Rafinesque, 1815 - wróble - Sparrows, snowfinches and allies (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-09].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Old World sparrows, snowfinches, weavers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-08]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o D. Summers-Smith: Yellow-spotted Bush-sparrow (Gymnoris pyrgita), version 1.0. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.yespet1.01. [dostęp 2020-05-11]. (ang.).
- ↑ a b c Etymologia za: The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
- ↑ N. Redman, T. Stevenson & J. Fanshawe: Birds of the Horn of Africa: Ethiopia, Eritrea, Djibouti, Somalia and Socotra. London: Christopher Helm, 2009, s. 416. ISBN 978-0-7136-6541-3. (ang.).
- ↑ J. Ash & J. Atkins: Birds of Ethiopia and Eritrea: An Atlas of Distribution. London: Christopher Helm, 2009, s. 334. ISBN 978-1-4081-0979-3. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).