Wybuch baszty prochowej we Wrocławiu (1749)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pałac i ogród Ballestremów we Wrocławiu. W tym miejscu wznosiła się baszta prochowa, która eksplodowała w 1749

Wybuch baszty prochowej we Wrocławiu – katastrofa, do której doszło 21 czerwca 1749 wskutek eksplozji prochu przechowywanego w jednej z wież południowo-zachodniego odcinka murów miejskich Wrocławia. Rezultatem zdarzenia były: śmierć około 60 ludzi, zranienie około 300 osób, zniszczenie prawie 100 domów mieszkalnych i uszkodzenie wielu innych.

Baszta, w której doszło do eksplozji w 1749 była elementem południowo-zachodniego odcinka murów miejskich otaczających Wrocław i znajdowała się w obrębie posesji zajmowanej współcześnie przez pałac Ballestremów i jego ogród (ul. Włodkowica nr 4 i 6)[1][2]. Powstała pod koniec XVII w., miała 18 metrów wysokości i trzy kondygnacje[1]. W latach 40. XVIII wieku przebudowano ją na magazyn prochu[3]. 21 czerwca 1749 r. w nocy w budowlę tę trafił piorun, co spowodowało o godzinie 2.45 eksplozję zgromadzonego w niej prochu (wg różnych źródeł było tam 2000 lub 500 cetnarów prochu)[4]. Oprócz całkowitego zniszczenia samej wieży, jej fragmenty i fala uderzeniowa dokonały znacznych szkód niszcząc bądź poważnie uszkadzając część zabudowy leżącej na terenach przy obecnych ulicach św. Antoniego, Krupniczej i Włodkowica[5][6][3][1]. Poważne były także straty ludzkie, spotęgowane tym, że katastrofa miała miejsce tuż przed jarmarkiem świętojańskim, na który przybyło wiele osób, nocujących w licznych karczmach skupionych w tym rejonie[7][8]. Liczbę ofiar określa się na 59–65 zabitych i 200–391 rannych[3] (Musiał oraz Włodarczyk & Kichler podają ponad 300 rannych[7][9]), a Komaszyński - 100 zabitych i blisko 400 rannych[10]). Dużą część wśród nich stanowili Żydzi (ponad 30 zmarłych i 118 rannych)[8] (w 1750 r. żydowska społeczność Wrocławia liczyła 505 osób[8]), wśród ofiar byli też przyjezdni Ormianie[7]. Całkowicie zniszczonych zostało 45[3] lub 43 domów, kolejne 50 doznało takich uszkodzeń, że musiano je wkrótce potem wyburzyć[8]. Wśród zniszczonych budowli była pierwsza w czasach nowożytnych synagoga wrocławska[11], poważnie uszkodzony został klasztor franciszkanów reformatów wraz z jego kościołem św. Antoniego, a kilku zakonników odniosło rany[12]. Ponadto eksplozja doprowadziła do zniszczenia będącego w trakcie budowy kalwińskiego kościoła Dworskiego[2].

W roku 2014, w trakcie prac archeologicznych w ogrodzie pałacu Ballestremów, odkryto duże fragmenty murów wyrwane i przemieszczone w trakcie wybuchu z 1749 r.[2]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

  • Katastrofa z 1749 r. i jej skutki zostały przedstawione na rysunku przez Karla Albrechta von Goulona, a następnie na jego bazie miedziorytnik Johann David Schleuen wykonał akwafortę[2][13][8].
  • Georg Wilhelm Kittel wykonał w srebrze medal upamiętniający wydarzenie[1]
  • wrocławska społeczność żydowska przez wiele lat po tragedii traktowała kolejne jej rocznice jako dzień żałobny[14]
  • powstał ołtarzowy obraz ze św. Walpurgą dla kościoła św. Antoniego (zachowany tam do dziś), w intencji szybkiej odbudowy świątyni po katastrofie i przypominający samo wydarzenie[15]
  • w 1816 w miejscu dawnej wieży prochowej umieszczono tablicę pamiątkową[16]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Musiał 2015, s. 99.
  2. ↑ a b c d Maciejewska 2014.
  3. ↑ a b c d Harasimowicz 2006 ↓, s. 955 (Wybuch Wieża Prochowa).
  4. ↑ Musiał 2015, s. 105.
  5. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 661 (Pawła Włodkowica).
  6. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 953 (Wieża Prochowa).
  7. ↑ a b c Musiał 2015, s. 100.
  8. ↑ a b c d e Włodarczyk & Kichler 2016, s. 38.
  9. ↑ Włodarczyk & Kichler 2016, s. 8.
  10. ↑ Komaszyński M., 1960: Tysiąc lat Wrocławia. Zakład Nar. im. Ossolińskich - Wydawnictwo, s. 71
  11. ↑ Włodarczyk & Kichler 2016, s. 44.
  12. ↑ Musiał 2015, s. 108–111.
  13. ↑ Musiał 2015, s. 101.
  14. ↑ Włodarczyk & Kichler 2016, s. 39.
  15. ↑ Musiał 2015, s. 111.
  16. ↑ Musiał 2015, s. 106.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Harasimowicz J. (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9.
  • Maciejewska B., 2014: Archeolodzy znaleźli ślady jednej z najsłynniejszych katastrof w dziejach Wrocławia. Gazeta Wyborcza (wrocławska), 22 V 2014
  • Musiał M., 2015: Opis wybuchu wrocławskiej baszty prochowej w 1749 r. z kroniki konwentu reformatów jako przykład formy kształtowania pamięci wspólnoty o wydarzeniu. Pisma Humanistyczne, z. XIII, s. 99–114. ISSN 1506-9567 [1].
  • Włodarczyk T., Kichler J., 2016: Przewodnik po żydowskim Wrocławiu. Wyd. Wrocław miasto spotkań i Tow. Społ.- Kulturalne Żydów w Polsce, strony 38-39.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wybuch_baszty_prochowej_we_Wrocławiu_(1749)&oldid=70271319”