Yarhisar (1907)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Yarhisar
Klasa

niszczyciel

Typ

Samsun

Historia
Stocznia

Forges et Chantiers de la Gironde, Bordeaux

Położenie stępki

1906

Wodowanie

1907

 Imperium Osmańskie
Wejście do służby

1907

Zatopiony

3 grudnia 1915

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

normalna: 284 tony

Długość

całkowita: 58,2 metra
między pionami: 56,3 metra

Szerokość

6,3 metra

Zanurzenie

2,8 metra

Napęd
2 maszyny parowe o łącznej mocy 5950 KM
2 kotły, 2 śruby
Prędkość

28 węzłów

Zasięg

975 Mm przy prędkości 15 węzłów

Uzbrojenie
1 działo kal. 65 mm
4 działa kal. 47 mm (4 x I)
6 torped
Wyrzutnie torpedowe

2 × 450 mm (2 x I)

Załoga

67

Yarhisar – turecki niszczyciel z początku XX wieku, jedna z czterech zbudowanych we Francji jednostek typu Samsun.

Okręt został zwodowany w 1907 roku w stoczni Forges et Chantiers de la Gironde w Bordeaux, a w skład marynarki Imperium Osmańskiego wszedł w 1907 roku. Wziął udział w wojnie włosko-tureckiej, I wojnie bałkańskiej i I wojnie światowej. Jednostka została zatopiona 3 grudnia 1915 roku przez brytyjski okręt podwodny HMS E11.

Projekt i budowa[edytuj | edytuj kod]

Niszczyciele typu Samsun[a] zostały zamówione przez Turcję we Francji w 1906 roku[2][3]. Kontrakt na budowę jednostek podpisano 22 stycznia 1906 roku[4]. Okręty były ulepszoną wersją pierwszego typu francuskich niszczycieli – Durandal[2][3].

„Yarhisar” zbudowany został w stoczni Forges et Chantiers de la Gironde w Bordeaux[2][5]. Stępkę okrętu położono w 1906 roku, a zwodowany został w 1907 roku[3][5].

Dane taktyczno-techniczne[edytuj | edytuj kod]

Okręt był niszczycielem z kadłubem wykonanym ze stali o długości całkowitej 58,2 metra (między pionami 56,3 metra) szerokości 6,3 metra i zanurzeniu 2,8 metra[5][6]. Wyporność normalna wynosiła 284 tony[2][5][b]. Jednostka napędzana była przez dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania SACAG o łącznej mocy 5950 KM, do których parę dostarczały dwa kotły typu Normand[6][7]. Prędkość maksymalna napędzanego dwoma śrubami okrętu wynosiła 28 węzłów[2][8]. Okręt zabierał zapas 70 ton węgla, co zapewniało zasięg wynoszący 975 Mm przy prędkości 15 węzłów[5][9][c].

Na uzbrojenie artyleryjskie okrętu składały się: pojedyncze działo kalibru 65 mm QF L/50 M1902 z zapasem 300 nabojów i cztery pojedyncze szybkostrzelne działa kal. 47 mm QF L/50 M1902 (z łącznym zapasem 1200 nabojów)[5][6]. Broń torpedową stanowiły zamontowane na pokładzie dwie pojedyncze obracalne wyrzutnie kal. 450 mm, z łącznym zapasem sześciu torped[6][7].

Załoga okrętu składała się z 67 oficerów, podoficerów i marynarzy[2][6][d].

Służba[edytuj | edytuj kod]

„Yarhisar” został przyjęty w skład marynarki wojennej Imperium Osmańskiego w 1907 roku w Stambule[5][6]. W maju 1909 roku wziął udział w pierwszych manewrach floty tureckiej na Morzu Marmara[10]. 1 października 1911 roku, po wybuchu wojny włosko-tureckiej, „Yarhisar” wraz z siostrzanymi niszczycielami „Samsun”, „Basra” i „Taşoz” wszedł w skład zespołu floty osmańskiej skierowanego do obrony Dardaneli (w jego skład wchodziły także pancerniki „Barbaros Hayreddin”, „Turgut Reis” i „Mesudiye” oraz torpedowiec „Demirhisar”), jednak już nazajutrz wszystkie okręty powróciły do Stambułu w celu dokonania koniecznych napraw i pobrania zaopatrzenia[11]. Na pozycje obronne flota osmańska powróciła 12 października, nie przejawiając większej aktywności do końca konfliktu[12].

Podczas I wojny bałkańskiej, w dniach 29–30 października 1912 roku „Yarhisar” wraz z krążownikiem „Mecidiye” ochraniały przed operującymi z Warny bułgarskimi torpedowcami zbudowany w 1872 roku transportowiec „Marmara” o pojemności 2472 BRT, który przewoził żołnierzy z Trabzonu do Midye[13]. 21 listopada krążowniki „Mecidiye” i „Hamidiye”, eskortowane przez „Yarhisar” i torpedowiec „Berk Efşan”, wyszły z Bosforu i udały się pod Warnę[14]. W nocy z 21 na 22 listopada okręty osmańskie zostały zaatakowane przez bułgarskie torpedowce „Dryzki”, „Letjaszti”, „Smeli” i „Strogi”, w wyniku czego o godzinie 0:04 na pozycji 43°09′45″N 28°21′05″E/43,162500 28,351389 „Hamidiye” został trafiony torpedą wystrzeloną przez „Strogiego” i doznał uszkodzeń[14]. „Yarhisar” i „Berk Efşan” próbowały dogonić wycofujące się okręty wroga, jednak nie udało się ich odnaleźć i obie jednostki powróciły do storpedowanego krążownika[14]. 14 grudnia „Yarhisar” oraz torpedowce „Akhisar” i „Musul” zostały przebazowane na Morze Marmara[15].

14 stycznia 1913 roku krążownik „Hamidiye” w asyście niszczycieli „Yarhisar” i „Basra” patrolował wejście do Dardaneli[16]. 18 stycznia zespół floty osmańskiej (okręt flagowy „Barbaros Hayreddin”, „Mecidiye”, „Berk-i Satvet”, „Yarhisar” i „Basra”) wziął udział w starciu z flotą grecką koło Lemnos[17]. 22 lutego „Yarhisar” wchodził w skład zespołu okrętów, którego zadaniem było odwrócenie uwagi od działań krążownika „Hamidiye” poszukującego bułgarskich statków handlowych (w jego skład wchodziły ponadto krążownik „Mecidiye”, niszczyciele „Muâvenet-i Milliye” i „Gayret-i Vataniye” oraz torpedowce „Demirhisar” i „Hamidabad”)[18]. 3 marca „Yarhisar”, „Muâvenet-i Milliye” i „Gayret-i Vataniye” patrolowały wody Zatoki Saros i w rejonie wysp Tavşan Adaları[18]. 9 marca niszczyciel wraz z „Berk-i Satvet” zatrzymał nieopodal Tavşan Adaları francuski parowiec „Henri”, który po obsadzeniu przez pochodzącą z „Yarhisara” załogę pryzową został doprowadzony do Çanakkale[18].

W momencie wybuchu I wojny światowej niszczyciel był już przestarzały i miał niską wartość bojową[5]. 29 października 1914 roku pancerniki „Barbaros Hayreddin” i „Turgut Reis” w eskorcie niszczycieli „Yarhisar” i „Basra” uczestniczyły u wejścia do Bosforu w zabezpieczeniu wypadu krążowników „Berk-i Satvet” i „Midilli” pod Noworosyjsk[19].

W 1915 roku wyeksploatowana siłownia okrętu pozwalała na osiągnięcie prędkości maksymalnej 17 węzłów, a liczebność załogi wzrosła do 91 osób (17 Niemców i 74 Turków)[6][7]. Przed atakiem sił Ententy na Gallipoli „Yarhisar” wraz z siostrzanymi niszczycielami eskortował transporty wojsk osmańskich, organizowane w celu wzmocnienia sił broniących Dardaneli[20]. 27 kwietnia nieopodal Półwyspu Gallipoli niszczyciel stał się celem nieudanego ataku przeprowadzonego przez australijski okręt podwodny HMAS AE2[21]. 27 maja „Yarhisar” i „Draç” eskortowały zmierzający do Gelibolu pancernik „Barbaros Hayreddin”, unikając dzięki księżycowej nocy ataku ze strony HMS E11[22]. 17 czerwca „Yarhisar” i „Samsun” próbowały zaatakować na Morzu Marmara HMS E14, jednak uciekł on swoim prześladowcom[23]. 7 sierpnia „Yarhisar”, „Gayret-i Vataniye” i „Musul” wyszły ze Stambułu i przybyły w rejon, gdzie poprzedniego dnia HMS E11 zatopił krążownik „Peyk-i Şevket”, uczestnicząc w zdejmowaniu z wraku uzbrojenia, wyposażenia i amunicji[24]. 22 sierpnia, kiedy niszczyciel eskortował na Morzu Marmara zbudowany w 1895 roku holownik „Dofen” (124 BRT) i cztery barki, został zaatakowany ogniem artyleryjskim przez HMS E11[24]. „Yarhisar” nie zdołał obronić wszystkich eskortowanych jednostek – brytyjski okręt podwodny zatopił holownik i jedną z barek, biorąc na pokład 12 rozbitków[24]. 5 października niszczyciel został wysłany w rejon działania kolejnego brytyjskiego okrętu podwodnego HMS H1, który zatopił tego dnia trzy małe żaglowce i dwa parowce, jednak osmański okręt nie zdołał zaszkodzić napastnikowi[25]. 18 października nieopodal Bandırmy „Yarhisar” i „Basra” zaskoczyły na powierzchni HMS E12, który jednak zdołał uciec[25].

3 grudnia 1915 roku o godzinie 12:30 nieopodal Yalova „Yarhisar” stał się celem ataku torpedowego przeprowadzonego przez HMS E11[2][26]. Torpeda trafiła na wysokości rufowej kotłowni i przełamała okręt na dwie części, które wkrótce zatonęły[26]. HMS E11 rozpoczął ratowanie rozbitków, których następnie przekazał na przepływający nieopodal żaglowiec, który przewiózł ich na Heybeliadę[26].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Zwane również typem Basra[1].
  2. ↑ Identycznie podaje Noppen 2016 ↓, s. 10. Brassey 1915 ↓, s. 187 podaje, że wyporność okrętu wynosiła 280 ton, Moore 1990 ↓, s. 255 i Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 406 podają 290 ton, zaś Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 587 – 300 ton.
  3. ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 391 podaje, że okręt zabierał zapas 60 ton węgla.
  4. ↑ Gogin 2021 ↓ podaje omyłkowo, że załoga okrętu liczyła 23 osoby

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 587.
  2. ↑ a b c d e f g Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 391.
  3. ↑ a b c Noppen 2016 ↓, s. 8.
  4. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 13.
  5. ↑ a b c d e f g h Gogin 2021 ↓.
  6. ↑ a b c d e f g Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 158.
  7. ↑ a b c Noppen 2016 ↓, s. 10.
  8. ↑ Brassey 1915 ↓, s. 187.
  9. ↑ Moore 1990 ↓, s. 255.
  10. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 14.
  11. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 15.
  12. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 15-16.
  13. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 20.
  14. ↑ a b c Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 21.
  15. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 25.
  16. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 26.
  17. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 23-24.
  18. ↑ a b c Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 24.
  19. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 45.
  20. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 34.
  21. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 35.
  22. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 37.
  23. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 38.
  24. ↑ a b c Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 39.
  25. ↑ a b Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 41.
  26. ↑ a b c Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 43.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
  • Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
  • Ivan Gogin: SAMSUN destroyers (1907). Navypedia. [dostęp 2021-12-06]. (ang.).
  • Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
  • Jane’s Fighting Ships of World War I. John Moore (red.). London: Studio Editions, 1990. ISBN 978-1557506597. (ang.).
  • Bernd Langensiepen, Ahmet Güleryüz: The Ottoman Steam Navy 1828–1923. Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-659-0.
  • Ryan K. Noppen: Okręty osmańskiej marynarki wojennej 1914–1918. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65652-65-2.
  • The Naval Annual, 1915. T.A. Brassey (red.). London: William Cloves and Sons, 1915. (ang.).
Niszczyciele typu Samsun

Imperium Osmańskie

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Yarhisar_(1907)&oldid=73728399”