Zaganiacz szczebiotliwy
| Hippolais polyglotta[1] | |||
| (Vieillot, 1817) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
zaganiacz szczebiotliwy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 w sezonie lęgowym zimowiska | |||
Zaganiacz szczebiotliwy[5], zaganiacz wielomówny[3] (Hippolais polyglotta) – gatunek małego ptaka z rodziny trzciniaków (Acrocephalidae). Monotypowy[2][6][7]. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Zamieszkuje cieplejszą, południowo-zachodnią, część Europy – w środkowych i zachodnich rejonach basenu Morza Śródziemnego i północno-zachodnie krańce Afryki. Europejska wschodnia granica areału przebiega na linii Morze Adriatyckie – Kanał La Manche. To ptak wędrowny. Zimuje na sawannach zachodniej Afryki niedaleko równika (nie zalatuje na wschód tego kontynentu). Wraz ze swym pokrewnym gatunkiem, zaganiaczem zwyczajnym, miał wspólnego przodka w czasie ostatniego okresu lodowcowego. Potem zaganiacz zwyczajny zasiedlił południowo-wschodnią Europę, a szczebiotliwy południowy zachód. Obserwuje się stopniowe rozszerzanie jego występowania na północny wschód, a obecnie może lokalnie współwystępować z zaganiaczem zwyczajnym.
Do Polski zalatuje wyjątkowo, jest to gatunek południowy. Spotykano go w maju i czerwcu. Trzecie stwierdzenie pochodziło z 22 maja 2016 r., z Dobramyśli pod Lesznem[8][9].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Cechy gatunku[edytuj | edytuj kod]
Ptak o nieco bardziej zaokrąglonej sylwetce niż zaganiacz zwyczajny, okrągłej głowie, z jasną twarzą i z szydłowatym dziobem. Jego skrzydła są też krótsze i bardziej tępo zakończone. Wierzch ciała ma oliwkowobrązową barwę, a spód jest jasnożółty, bardziej blady. Ogon jest prostokątny, a nogi krępe, brązowoszare (inaczej niż u zaganiacza zwyczajnego). Młode osobniki są jaśniejsze, bardziej płowe, ale podobne do dorosłych. Obie płci są ubarwione prawie identycznie.
W porównaniu z zaganiaczem zwyczajnym ma w zarysie bardziej okrągłe ciemię, żółty skraj lotek łokciowych jest mniej wyraźny, a złożone, jednolicie ubarwione skrzydła nie sięgają do połowy sterówek (mniejsze wystawienie lotek trzeciorzędowych poza lotki pierwszorzędowe). Skrzydła nie mają też wstawki. Rozmiarami się nie różnią. Trzymając ptaka w ręku, zwraca się uwagę na krótkie skrzydła (59–70 mm). Ornitolodzy mają też na uwadze formułę skrzydła: pierwsza lotka pierwszorzędowa jest ponad 3 mm dłuższa niż pokrywy skrzydłowe, a długość drugiej lotki pierwszorzędowej mieści się między długością lotki szóstej i ósmej. Z całą pewnością dokładne oznaczenie zapewnia śpiew, który się u tych dwóch gatunków różni. Różnice widać też w wymaganiach ekologicznych, jakie muszą spełniać miejsca lęgowe. Oba gatunki nawet z bliska, przy obrączkowaniu, nadal są trudne do odróżnienia. Ptak jest większy od piecuszka.
Rozmiary[edytuj | edytuj kod]
Głos[edytuj | edytuj kod]
Zaganiacz szczebiotliwy wydaje bardziej melodyjny (mniej szorstki), równy i szybszy trel z typowym dla pokrzewek chaotycznym szczebiotem i brzęczeniem, choć również wplata w swą pieśń dźwięki zasłyszane w okolicy. Nie słychać w nim wielokrotnie powtarzanych dźwięków i przypomina odgłosy pokrzewki lub ćwierkanie wróbla. Poza tym często i umiejętnie imituje głosy innych ptaków.
Biotop[edytuj | edytuj kod]
Zaganiacz szczebiotliwy wybiera najczęściej suche stanowiska, które porastają drzewa i krzewy (w odróżnieniu od zaganiacza zwyczajnego preferującego miejsca bardziej wilgotne, jak lasy łęgowe) – lasy liściaste, zakrzaczenia, suche łąki, doliny rzeczne z rosnącymi tam pojedynczymi drzewami, wzdłuż dróg, w grądach, sadach, ogrodach i parkach.
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Głównie owady, ich larwy, a rzadziej jagody. Dieta nie różni się zatem od tej stosowanej przez zaganiacza zwyczajnego.
Okres lęgowy[edytuj | edytuj kod]
Zaganiacze szczebiotliwe wracają na lęgowiska w kwietniu i maju. Okres lęgowy kończy się w lipcu.
Toki[edytuj | edytuj kod]
Na obszarach, gdzie występuje zarówno zaganiacz, jak i zaganiacz szczebiotliwy, samce walczą ze sobą o terytoria lęgowe. Świadczy to zatem, że ich pokrewieństwo jest bardzo bliskie i może powodować powstawanie mieszańców. W rzeczywistości dzieje się tak bardzo rzadko.
Gniazdo[edytuj | edytuj kod]
Miejsce lęgowe położone jest najczęściej w niskich i gęstych krzewiastych zaroślach, rzadziej w koronach niskich drzew (zaganiacze zwyczajne są mniej wybredne) – w rozgałęzieniach ocienionych roślin. Wyłącznie lub w zdecydowanej części buduje je samica (u zaganiaczy zwyczajnych uczestniczą w tym oboje partnerzy). Gniazdo ma kształt głębokiej czarki zbudowanej z łodyg i liści w rozwidleniach gałęzi nisko nad ziemią. Budulec przetykany jest puchem roślinnym i pajęczymi nićmi. Konstrukcja lęgowa jest podobna do zaganiacza zwyczajnego, choć nieco mniejsza.
Jaja[edytuj | edytuj kod]
Wyprowadza jeden lęg w ciągu roku, choć w najbardziej południowych częściach areału może wysiadywać jaja drugi raz w roku. Składa 4–5 różowych jaj, które są czarno nakrapiane.
Wysiadywanie i pisklęta[edytuj | edytuj kod]
Jaja wysiaduje samica. Samiec pilnuje swoją partnerkę siedzącą na jajach i ją karmi. Pisklęta wylęgają się po 12–13 dniach. Rodzice karmią je owadami. Młode szybko się rozwijają i już po 2 tygodniach opuszczają gniazdo. W sierpniu i wrześniu ptaki odlatują na zimowiska.
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje zaganiacza szczebiotliwego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, wstępnie obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy na rok 2015, zawiera się w przedziale 6,2–10 milionów dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy[4].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[10].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Hippolais polyglotta, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Svensson, L. & Christie, D.A.: Melodious Warbler (Hippolais polyglotta). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-05-02].
- ↑ a b D. Lepage: Melodious Warbler Hippolais polyglotta. [w:] Avibase - Światowa baza danych ptaków [on-line]. [dostęp 2021-03-11]. (ang.).
- ↑ a b Hippolais polyglotta, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Acrocephalidae Salvin, 1882 (1838) - trzciniaki - Brush, reed and swamp warblers (wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-11].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Bushtits, leaf warblers, reed warblers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-11]. (ang.).
- ↑ Melodious Warbler (Hippolais polyglotta). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-17)]. (ang.).
- ↑ Tomasz Krzyśków. „Ptaki Polski”. 42 (2/2016), s. 4. Agencja Wydawniczo-Fotograficzna "Aves". (pol.).
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 33. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2016. „Ornis Polonica”. 58, s. 83–116, 2017.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-28-X.
- Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.
- Javier Blasco-Zumeta & Gerd-Michael Heinze: Melodious Warbler. [dostęp 2009-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-12)]. (ang.).
- Karel Štastný: Ptaki śpiewające. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza "BGW", 1993. ISBN 83-70663-80-X.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).