Zofia Ścisłowska
| Data i miejsce urodzenia |
1 stycznia 1812 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
| Ważne dzieła | |
| |
Zofia Ścisłowska (ur. 1 stycznia 1812 na Litwie, zm. 4 marca 1873 w Sokołowie Podlaskim) − polska pisarka, publicystka, wydawca i kompozytorka. Uznawana za pierwszą lubelską literatkę[1].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Była córką Jana Wrońskiego, generalnego plenipotenta dóbr książąt Czartoryskich na Litwie. Początkowo nauki pobierała w domu, następnie uczyła się gry na fortepianie w Konserwatorium Muzycznym w Warszawie. Skomponowała dwa polonezy, które ukazały się w 1831 nakładem warszawskiej oficyny muzycznej[2].
W 1835 wyszła za mąż za Ignacego Ścisłowskiego, urzędnika skarbowego w Komisji Wojewódzkiej w Lublinie. Po ślubie przeprowadziła się do Lublina. Zamieszkała wraz z mężem przy klasztorze Bernardynów[1]. Udzielała lekcji gry na fortepianie i zajmowała się pisarstwem. Około 1845 wydała drukiem kolejne kompozycje[3]. W latach 1848 i 1849 gościła u siebie przejeżdżającą przez Lublin powieściopisarkę Paulinę Wilkońską[1].
W 1854 przeniosła się do Siedlec (swoją podróż przez Lubartów, Kock i Łuków opisała i wydała drukiem w 1857)[1], a następnie do Sokołowa Podlaskiego. Miała sześcioro dzieci. Zmarła 4 marca 1873 w Sokołowie Podlaskim. Została pochowana na tamtejszym cmentarzu[2].
Twórczość literacka[edytuj | edytuj kod]
Była autorką powieści, opowiadań i powiastek historycznych, pisanych głównie dla dzieci i młodzieży. Swoje prace podpisywała kryptonimem Z..., Ś...[2] lub Z..., S...a[1]. W utworach kładła duży nacisk na treści dydaktyczne i moralizatorskie. Swoją pierwszą książkę Cztery powieści obyczajowe, napisane oryginalnie, poświęcone chwilowej rozrywce opublikowała w 1842 w Warszawie.
W latach 1845 i 1846 redagowała pierwsze lubelskie pismo literackie Fiołek. Noworocznik lubelski literaturze i poezji poświęcony[4]. Był to jeden z pierwszych w kraju almanachów literackich[5]. Zawierał m.in. wiersze autorów polskich i zagranicznych (np. sonety lubelskiego poety Edmunda Znatowicza), opowiadania historyczne oraz szkice krajoznawcze. Z uwagi na krytyczne recenzje dotyczące nierównego poziomu artystycznego zebranych tam utworów, noworocznik przestał się ukazywać[1].
Jej teksty ukazywały się również m.in. w „Przyjacielu Dzieci”, „Zorzy”, „Pamiętniku Religijnym”, tygodniku „Czytelnia Niedzielna” (w latach 1859–1861), „Pierwiosnku”, „Tygodniku Illustrowanym”, a także w „Kalendarzu Lubelskim”, z którym współpracowała w latach 1871−1873[6].
Wybrane publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Cztery powieści obyczajowe, napisane oryginalnie, poświęcone chwilowej rozrywce, Warszawa 1842.
- Powieści dla dzieci na tle miejscowych zdarzeń osnute, Lublin 1854[7].
- Obrazki dla dzieci, zdjęte z rzeczywistości, Warszawa 1858.
- Wspomnienia z przejażdżki po kraju, napisane dla młodych czytelników, T. 1 i 2, Warszawa 1857.
- Dobra ciocia, czyli obrazek zdjęty z życia młodzieży, Lublin 1873.
- Jan Kochanowski, dziedzic Czarnolasu. Obrazek historyczny z XVI wieku, Kraków 1884.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f August Grychowski: Lublin i Lubelszczyzna w życiu i twórczości pisarzy polskich, od średniowiecza do 1968 r.. Wydawnictwo Lubelskie, 1974, s. 178-179.
- ↑ a b c Alojzy Leszek Gzella: Ścisłowska Zofia z domu Wrońska. W: Słownik biograficzny miasta Lublina, t. 2. Lublin: 1996, s. 275-276.
- ↑ Zofia Ścisłowska: Walc i mazur, ułożone na piano forte i ofiarowane z hrabiów Walewskich Jaśnie Wielmożnej Gabryeli Tymowskiej. Polona.pl. [dostęp 2021-02-27].
- ↑ Tomasz Pietrasiewicz: „Fijołek: Noworocznik Lubelski” (1845, 1846). Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN”. Leksykon. [dostęp 2021-02-27].
- ↑ Agnieszka Prymak-Sawic. Kultura literacka drugiej połowy XIX wieku na łamach „Kalendarza Lubelskiego” (1869–1914). „Bibliotekarz Lubelski”. R. LVIII, s. 131-132, 2014.
- ↑ Jerzy Plis. Zasięg oddziaływania "Kalendarza Lubelskiego" w latach 1869-1918. „Rocznik Lubelski”. t. 23-24, s. 136, 1981-1982.
- ↑ Tomasz Pietrasiewicz: „Powieść dla dzieci, na tle miejscowych zdarzeń osnuta”, Zofia Ścisłowska (1854). Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN”. Leksykon. [dostęp 2021-02-27].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- S. Bubień, O Zofii Ścisłowskiej, "Przegląd Lubelski", 1965.
- W. Dawid, Zofia Ścisłowska, "Kalendarz Lubelski", 1875.
- A.L. Gzella, Ścisłowska Zofia z domu Wrońska, W: Słownik biograficzny miasta Lublina, T. 2, Lublin 1996, s. 275-276.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Z. Ścisłowska, Wspomnienia z przejażdżki po kraju napisane dla młodych czytelników, T. 1 [1], T. 2 [2], Warszawa 1857.
- Dzieła Zofii Ścisłowskiej w bibliotece Polona