Strefa czasowa
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/World_Time_Zones_Map.png/440px-World_Time_Zones_Map.png)
Strefa czasowa – wytyczony obszar powierzchni Ziemi o szerokości średnio 15° (360°/24) długości geograficznej, rozciągający się południkowo między biegunami, w którym urzędowo obowiązuje jednakowy czas (czas strefowy). Przeważnie jest on średnim czasem słonecznym środkowego południka tej strefy, który różni się o całkowitą liczbę godzin od czasu uniwersalnego. Są jednak wprowadzone urzędowo strefy, w których czas różni się od czasu uniwersalnego o niecałkowitą liczbę godzin.
Geneza i zasady podziału[edytuj | edytuj kod]
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Tzdiff-Europe-summer.png/220px-Tzdiff-Europe-summer.png)
± 30 minut
1 godzina ± 30 minut
2 godziny ± 30 minut
3 godziny ± 30 minut
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Tzdiff-Europe-winter.png/220px-Tzdiff-Europe-winter.png)
−1 godzina ± 30 minut
± 30 minut
1 godzina ± 30 minut
2 godziny ± 30 minut
Wszystkie punkty położone na tym samym południku mają ten sam czas lokalny (miejscowy). Każda zmiana długości geograficznej powoduje zmianę lokalnego czasu – gdy ludzie zaczęli przemieszczać się coraz częściej i szybciej, stawało się to bardzo niewygodne. Czas uniwersalny i strefy czasowe zostały zaproponowane w 1878 roku przez kanadyjskiego wynalazcę Sandforda Fleminga, zaś wprowadzono je w 1884 roku.
Całą Ziemię podzielono na 24 strefy czasowe o szerokości 15° każda. W praktyce strefy czasowe o granicach wytyczonych przez południki obowiązują jedynie na morzach i oceanach. Na lądach ich kształt jest zmodyfikowany tak, by w małych i średnich państwach obowiązywała tylko jedna strefa czasowa. Większe państwa znajdują się zwykle w kilku strefach czasowych (m.in. Stany Zjednoczone, Kanada, Brazylia, Rosja, Australia), choć nie jest to regułą – w Chinach obowiązuje jedna strefa czasowa, pomimo iż różnica w czasie słonecznym między wschodnimi i zachodnimi prowincjami wynosi ponad 4 godziny.
Poza standardowymi strefami, pomiędzy którymi różnice w czasie mierzone są pełnymi godzinami, istnieją strefy o różnicach rzędu 30 minut (m.in. UTC+3:30 używana w Iranie) lub kwadransu (m.in. UTC+5:45 w Nepalu). W przeszłości funkcjonowały także strefy o bardziej nieregularnych różnicach, jak np. UTC+0:20, stosowana w Holandii przed II wojną światową.
Czas strefowy używany jest również na morzach i oceanach, gdzie zegary przestawia się po przepłynięciu wielokrotności południka 15 stopni[1].
Na obowiązującą w danym kraju strefę czasową nierzadko wpływ ma czas stosowany w sąsiednich państwach. Przykładowo Hiszpania i Francja znajdują się w strefie UTC+1:00, wspólnej ze znaczną częścią Europy, choć położone są na długościach geograficznych odpowiadających strefie UTC+0:00. Strefę czasową w Hiszpanii zmieniono z UTC+0:00 na UTC+1:00 po dojściu do władzy gen. Franco, który chciał w ten sposób symbolicznie zbliżyć kraj do nazistowskich Niemiec. Taką samą zmianę wprowadzono we Francji pod naciskiem Hitlera po kapitulacji tego kraju w 1940 r. W Hiszpanii po demokratyzacji kilkukrotnie podejmowano debatę nad zmianą strefy czasowej – za każdym razem zakończoną zachowaniem status quo[2]. Na niektórych wyspach leżących na Oceanie Spokojnym na wschód od południka 180° (tj. na półkuli zachodniej), jak Tokelau czy Tonga związki polityczno-ekonomiczne z państwami wschodniej półkuli (Australia, Nowa Zelandia) spowodowały zaadaptowanie niestandardowych stref, jak UTC+14:00, które poprzez przesunięcie o 24 godziny w przód względem standardowych dla tych długości stref typu UTC-10:00, zapewniają spójność daty z tymi krajami (jednocześnie powstaje jednak różnica nawet 26 godzin między tymi wyspami a podobnie położonymi terytoriami, w których te strefy nie funkcjonują).
Czas letni[edytuj | edytuj kod]
- Osobny artykuł:
Na faktyczny czas w poszczególnych krajach wpływ ma także przestrzeganie bądź nie czasu letniego. W jego wyniku część krajów dokonuje w okresie letnim (odmiennym dla półkuli północnej i południowej) przestawienia czasu o godzinę w przód względem standardowego. Data dokonania zmiany często jest przy tym odmienna dla różnych terytoriów – na północ od równika zmianę na czas letni wykonuje się w marcu lub kwietniu, a odwrotną w okresie od września do listopada, na południe od równika czas letni wprowadza się we wrześniu lub październiku, a powrót następuje między lutym a kwietniem. Zdarza się, że czas letni obowiązuje jedynie w części kraju (np. w Kanadzie zmiany nie dokonuje się między innymi w prowincji Saskatchewan).
Linia zmiany daty[edytuj | edytuj kod]
- Osobny artykuł:
Międzynarodowa linia zmiany daty przebiega wzdłuż granicy stref od UTC+12:00 do +14:00 i UTC-12:00, częściowo pokrywając się z południkiem 180°. Czas obowiązujący na terytoriach położonych na zachód od tej linii jest przesunięty o dobę do przodu względem czasu terytoriów położonych na wschód od niej; np. na Fidżi (UTC+12:00) jest zawsze ta sama godzina co na wyspie Baker (UTC-12:00), choć data stale różni się o jeden dzień.
Lista stref czasowych i terytoriów w nich leżących[edytuj | edytuj kod]
UTC-12:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
UTC-11:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
UTC-10:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Johnston
Polinezja Francuska (Wyspy Tubuai, Tuamotu, Wyspy Towarzystwa)
Stany Zjednoczone (Hawaje)
Wyspy Cooka
Półkula północna. Czas letni: UTC-9:00
UTC-09:30[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
UTC-09:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Półkula północna. Czas letni: UTC-8:00
UTC-08:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Półkula północna. Czas letni: UTC-7:00
Kanada (zachód)
Meksyk (Kalifornia Dolna)
Stany Zjednoczone (zachód)
UTC-07:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Półkula północna. Czas letni: UTC-6:00
Kanada (środkowy zachód)
Meksyk (zachód)
Stany Zjednoczone (środkowy zachód)
UTC-06:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Belize
Chile (Wyspa Wielkanocna)
Ekwador (Prowincja Galápagos)
Gwatemala
Honduras
Kanada (Saskatchewan)
Kostaryka
Nikaragua
Salwador
Półkula północna. Czas letni: UTC-5:00
Kanada (środkowy wschód)
Meksyk (środek i wschód)
Stany Zjednoczone (środkowy wschód)
UTC-05:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Półkula północna. Czas letni: UTC-4:00
Bahamy
Kanada (środkowy wschód) – EST
Kuba
Stany Zjednoczone (wschód) – EST
Turks i Caicos
UTC-04:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Anguilla
Antigua i Barbuda
Antyle Holenderskie
Aruba
Barbados
Boliwia
Brazylia (zachód)
Brytyjskie Wyspy Dziewicze
Dominika
Dominikana
Gwadelupa
Grenada
Gujana
Kanada (wschodni Quebec)
Martynika
Montserrat
Portoryko
Saint Kitts i Nevis
Saint Lucia
Saint Vincent i Grenadyny
Trynidad i Tobago
Wenezuela
Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych
Półkula północna. Czas letni: UTC-3:00
Bermudy
Grenlandia (północny zachód)
Kanada (wschód)
Półkula południowa. Czas letni: UTC-3:00
UTC-03:30[edytuj | edytuj kod]
Półkula północna. Czas letni: UTC-2:30
UTC-03:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Półkula północna. Czas letni: UTC-2:00
Półkula południowa. Czas letni: UTC-2:00
Brazylia (południowy wschód)
UTC-02:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Brazylia (wyspy atlantyckie)
Georgia Południowa i Sandwich Południowy
UTC-01:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Półkula północna. Czas letni: UTC+0:00
Grenlandia (wschód)
Portugalia (Azory)
UTC±00:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Burkina Faso
Gambia
Ghana
Gwinea
Gwinea Bissau
Islandia
Liberia
Mali
Maroko
Mauretania
Sahara Zachodnia
Senegal
Sierra Leone
Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha
Togo
Wybrzeże Kości Słoniowej
Wyspa Bouveta
Wyspy Świętego Tomasza i Książęca
Półkula północna. Czas letni: UTC+1:00
Guernsey
Hiszpania (Wyspy Kanaryjskie, Hiszpańskie posiadłości w Afryce Północnej)
Irlandia
Jersey
Portugalia
Wielka Brytania
Wyspa Man
Wyspy Owcze
UTC+01:00[edytuj | edytuj kod]
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Time_zones_of_Europe.svg/300px-Time_zones_of_Europe.svg.png)
Strefa całoroczna
Algieria
Angola
Benin
Czad
Tunezja
Demokratyczna Republika Konga (zachód)
Gabon
Gwinea Równikowa
Kamerun
Kongo
Niger
Nigeria
Republika Środkowoafrykańska
Półkula północna. Czas letni: UTC+2:00
Albania
Andora
Austria
Belgia
Bośnia i Hercegowina
Chorwacja
Czarnogóra
Czechy
Dania
Francja
Gibraltar
Hiszpania
Holandia
Jan Mayen
Kosowo
Liechtenstein
Luksemburg
Macedonia Północna
Malta
Monako
Niemcy
Norwegia
Polska
San Marino
Serbia
Słowacja
Słowenia
Svalbard
Szwajcaria
Szwecja
Watykan
Węgry
Włochy
Półkula południowa. Czas letni: UTC+2:00
- Brak od września 2017[3].
UTC+02:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Botswana
Burundi
Demokratyczna Republika Konga (wschód)
Egipt
Libia
Lesotho
Malawi
Mozambik
Namibia (od września 2017)[3]
Południowa Afryka
Rosja (Obwód królewiecki)
Rwanda
Eswatini
Zambia
Zimbabwe
Półkula północna. Czas letni: UTC+3:00
Akrotiri i Dhekelia
Bułgaria
Cypr
Cypr Północny[4]
Estonia
Finlandia
Grecja
Izrael
Jordania
Liban
Litwa
Łotwa
Mołdawia
Palestyna
Rumunia
Syria
Ukraina
UTC+03:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Arabia Saudyjska
Bahrajn
Białoruś
Dżibuti
Erytrea
Etiopia
Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne (Wyspy Rozproszone)
Irak
Jemen
Katar
Kenia
Komory
Kuwejt
Madagaskar
Majotta
Rosja (większość europejskiej części kraju)
Somalia
Sudan
Sudan Południowy
Tanzania
Turcja
Uganda
UTC+03:30[edytuj | edytuj kod]
Półkula północna. Czas letni: UTC+4:30
UTC+04:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Armenia
Azerbejdżan
Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne (Wyspy Crozeta)
Gruzja
Mauritius
Oman
Reunion
Rosja (Obwód samarski i Udmurcja)
Seszele
Zjednoczone Emiraty Arabskie
UTC+04:30[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
UTC+05:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne (Wyspy Kerguelena oraz Święty Paweł i Amsterdam)
Kazachstan (zachód)
Malediwy
Rosja (zachodnia część azjatycka)
Tadżykistan
Turkmenistan
Uzbekistan
Wyspy Heard i McDonalda
Półkula północna. Czas letni: UTC+6:00
UTC+05:30[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
UTC+05:45[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
UTC+06:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Bangladesz
Bhutan
Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego
Kazachstan (środek i wschód)
Kirgistan
Rosja (Kraj Ałtajski, obwód nowosybirski, obwód omski, obwód tomski i Republika Ałtaju)
UTC+06:30[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
UTC+07:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Indonezja (zachód)
Kambodża
Laos
Mongolia (zachód)
Rosja (środkowo-zachodnia część azjatycka)
Tajlandia
Wietnam
Wyspa Bożego Narodzenia
UTC+08:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Australia (Australia Zachodnia)
Brunei
Chiny
Filipiny
Indonezja (środek)
Malezja (środek)
Mongolia (środek i wschód)
Rosja (Obwód irkucki, Buriacja i Kraj Zabajkalski)
Singapur
Tajwan
UTC+09:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Indonezja (wschód)
Japonia
Korea Południowa
Korea Północna
Palau
Rosja (środkowa część azjatycka)
Timor Wschodni
UTC+09:30[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Półkula południowa. Czas letni: UTC+10:30
UTC+10:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Australia (Queensland)
Guam
Mariany Północne
Mikronezja (zachód)
Papua-Nowa Gwinea
Rosja (środkowy wschód)
Półkula południowa. Czas letni: UTC+11:00
Australia (południowy wschód)
UTC+10:30[edytuj | edytuj kod]
Półkula południowa. Czas letni: UTC+11:00
UTC+11:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Mikronezja (wschód)
Nowa Kaledonia
Rosja (wschodnia Jakucja)
Vanuatu
Wyspy Salomona
UTC+11:30[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
UTC+12:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Fidżi
Kiribati (Wyspy Gilberta)
Nauru
Rosja (daleki wschód)
Tuvalu
Wake
Wallis i Futuna
Wyspy Marshalla
Półkula południowa. Czas letni: UTC+13:00
UTC+12:45[edytuj | edytuj kod]
Półkula południowa. Czas letni: UTC+13:45
UTC+13:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Półkula południowa. Czas letni: UTC+14:00
UTC+14:00[edytuj | edytuj kod]
Strefa całoroczna
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jan Flis: Szkolny słownik geograficzny. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1985, s. 25. ISBN 83-02-00870-2. OCLC 37645138.
- ↑ Agnieszka Mazurczyk , Hiszpanie są zmęczeni, chcą cofnąć wskazówki zegara o godzinę. Uda się tym razem? [online], 21 sierpnia 2016 [dostęp 2016-08-23] .
- ↑ a b Namibia abandons winter time to boost business [online], www.xinhuanet.com, 30 marca 2018 [dostęp 2018-09-14] (ang.).
- ↑ Northern Cyprus Reintroduces DST. timeanddate.com, 2017-10-19. [dostęp 2017-10-29]. (ang.).