Dziewanna fioletowa

Dziewanna fioletowa
	; Morfologia
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	trędownikowate
Rodzaj	dziewanna
Gatunek	dziewanna fioletowa
	Nazwa systematyczna
	Verbascum phoeniceum L.; Sp. pl. 1:178. 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dziewanna fioletowa^[4] (Verbascum phoeniceum L.) – gatunek rośliny z rodziny trędownikowatych. We florze Polski ma status gatunku rodzimego^[4], chociaż według niektórych opracowań jest kenofitem^[5].

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Występuje w Europie Południowej i Środkowej oraz na znacznej części obszaru Azji (Kaukaz, Turcja, Zachodnia Syberia, Kazachstan, Kirgistan, Chiny)^[6]. W Polsce jest rzadka, występuje na niżu, z wyjątkiem północnej części. Najliczniej występuje w południowej i wschodniej części niżu. W Karpatach znana jest tylko z jednego stanowiska na Pogórzu Wielickim. Znajduje się w okolicach Sułkowic, na południowym, podszczytowym stoku wzgórza Babia Góra^[7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Łodyga: Wzniesiona, pojedyncza, o wysokości do 1 m. Jest cała omszona, a w obrębie kwiatostanu gruczołowato owłosiona^[8].
Liście: Dolne liście zebrane w różyczkę liściową, liście łodygowe wyrastają skrętolegle. Mają krótkie ogonki, są jajowate lub eliptyczne, o brzegach grubo karbowanych lub wycinanych^[8].
Kwiaty: Pojedynczo wyrastają na głównej osi kwiatostanu. Oś kwiatostanu oraz jego gałązki i szypułki kwiatów są gruczołowato owłosione. Szypułki kwiatów są 3-4 razy dłuższe od ogruczolonego kielicha. Kwiaty fioletowe, grzbieciste o średnicy korony do 25 mm. Wszystkie nitki pręcików są wełniście owłosione fioletowymi włoskami^[8]. Czasami (rzadko) zdarzają się okazy o kwiatach białych lub żółtych^[7].
Owoc: Jajowatostożkowa torebka.

Pokrój
Kwiatostan
Kwiaty
Pokrój

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Zazwyczaj roślina dwuletnia, hemikryptofit, czasami tylko roślina jednoroczna. W pierwszym roku wegetacji tworzy przy ziemi różyczkę liści, a dopiero w drugim roku wyrasta łodyga z kwiatostanem. Rośnie na słonecznych i suchych miejscach, na wzgórzach, łachach nadrzecznych, nasypach kolejowych. Preferuje gleby wapienne. Liczba chromosomów 2n = 32^[7]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Festucetalia valesiacae^[9].

Zmienność[edytuj | edytuj kod]

Tworzy mieszańce z dziewanną austriacką, dz. drobnokwiatową, dz. kutnerowatą, dz. pospolitą, dz. rdzawą, dz. wielkokwiatową i innymi^[5].

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

W 2014 roku dziewanna fioletowa została objęta ochroną częściową^[10]. Została umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)^[11].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-01].
↑ ^a ^b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
↑ ^a ^b ^c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-01].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[klucz-5] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[grin-6] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].

[K-7] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[Szafer-8] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[matuszkiewicz-9] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[rozp2014-10] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

[11] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]