Grupa Janowska
Grupa Janowska (oficjalna nazwa: Koło Malarzy Nieprofesjonalnych[1][2]) – grupa malarzy amatorów z Janowa Śląskiego założona w 1946 roku[3].
Historia Grupy[edytuj | edytuj kod]
Początki Grupy Janowskiej sięgają lat 30. XX wieku i założonej przez Teofila Ociepkę gminy okultystycznej, której jedną z form ekspresji było malarstwo. Po drugiej wojnie światowej twórcy zgromadzili się w założonym przez Ottona Klimczoka Zakładowym Domu Kultury Kopalni „Wieczorek”.
W początkowym okresie, do 1956 ich twórczość spotykała się z krytyką, jako odstająca od kanonu socrealizmu. Niewątpliwie duży wpływ na twórców wywarły okultystyczne poglądy Teofila Ociepki. Uważał on, że twórczość malarska jest bożym posłannictwem i powinna przedstawiać problematykę zasadniczą, w tym istotny dla niego problem walki Dobra ze Złem. Traktowanie twórczości jako posłannictwa, mającego na celu wypełnienie misji, w istotny sposób odróżniało członków założycieli grupy janowskiej od innych twórców amatorów. Malarze spotykali się raz w tygodniu, w środy lub czwartki, i przedstawiali ocenie kolegów swoje prace. Były one poddawane ich surowej krytyce, czasami skrytykowani twórcy na miejscu niszczyli swoje prace. W 1956, na 15 lat opiekę nad malarzami objął Zygmunt Lis – absolwent krakowskiej ASP. Grupa uniknęła po wojnie represji dzięki opiece Izabeli Stachowicz, która miała stopień kapitana Urzędu Bezpieczeństwa[4].
W 1971 Otton Klimczok, w wyniku organizowanej na niego przez wiele lat nagonki, popełnił samobójstwo. Z pracy odszedł Zygmunt Lis. Skończył się okres świetności grupy. Jej przywódcą duchowym został Bolesław Skulik, a ukształtowany w poprzednim okresie sposób działania pozwalał utrzymać jeszcze przez pewien czas wysoki poziom twórczości.
W latach 70. i 80. XX wieku opiekunami grupy byli: najpierw Barbara Kaczmarczyk (do 1985), a następnie Adam Plackowski[5], a od 1989 do 2011 funkcję kierownika grupy pełnił Helmut Matura, związany z nią od lat 50., kiedy to należał do przykopalnianego zespołu plastycznego[6].
W latach 2011 do 2019 grupie przewodziła Sabina Pasoń, od roku 2023 funkcję tę przejęła Agnieszka Niczke-Kamińska.[7]
Od 2000 siedzibą grupy jest Miejski Dom Kultury „Szopienice-Giszowiec” przy ul. Józefa Hallera 28 w dzielnicy Szopienice-Burowiec[8]. Artyści spotykają się w pracowni plastycznej raz w tygodniu, w każdy wtorek w godzinach 11–19.
Powstanie i funkcjonowanie grupy janowskiej często określane jest mianem fenomenu na skalę światową[9].
Działalność Grupy Janowskiej została w fabularyzowanej formie przedstawiona w filmie Angelus.
W 70. rocznicę powstania Grupy Janowskiej 9 września 2016 w Katowicach na placu Grunwaldzkim odsłonięto rzeźbę upamiętniającą malarza oraz współzałożyciela grupy Teofila Ociepkę.
Pierwsi członkowie „Grupy Janowskiej”[edytuj | edytuj kod]
- Teofil Ociepka
- Paweł Wróbel
- Leopold Wróbel
- Eugeniusz Bąk
- Paweł Stolorz
- Ewald Gawlik
- Antoni Jaromin
- Bolesław Skulik
- Erwin Sówka
- Gerard Urbanek
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Teofil Ociepka w culture.pl
- ↑ Sto lat Nikisza – Rzeczpospolita
- ↑ Od Teofila Ociepki do Erwina Sówki [online] [dostęp 2014-03-12] [zarchiwizowane z adresu 2014-03-12].
- ↑ "Nieznany Świat" 3/2008 (207)
- ↑ Grupa Janowska – Miejski Dom Kultury "Szopienice-Giszowiec"
- ↑ Jubileusz Grupy Janowskiej w portalu Teberia
- ↑ Grupa Janowska [online], grupajanowska.slask.pl [dostęp 2024-02-20].
- ↑ Seweryn A. Wisłocki. Helmut Matura (ur. 1942 r.). „Katalog – 60 lat Grupy Janowskiej”. Wrzesień 2006. Miejski Dom Kultury "Szopienice-Giszowiec" Katowice.
- ↑ Seweryn Aleksander Wisłocki: Mit, magia, manipulacja i orbis interior: śląska sztuka nieelitarna. Katowice: Wydawnictwo Naukowe Śląsk, 2008, s. 28. ISBN 978-83-7164-562-4.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Seweryn Aleksander Wisłocki: Mit, magia, manipulacja i orbis interior: śląska sztuka nieelitarna. Katowice: Wydawnictwo Naukowe Śląsk, 2008, s. 162. ISBN 978-83-7164-562-4.
- Sabina Pasoń, Monika Filipiak, Grupa Janowska [online], mdk.katowice.pl [dostęp 2013-08-11].